| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| Schtiäräaugä | Spiegeleier | |||
| Schtiärägrind | Stierkopf, Setzkopf | anderswo Munigrind - | ||
| schtiärägrindlä | trotzen, trötzeln | |||
| schtich | stich! | > schtächä, Schtiich | ||
| Schtichäl | Stichel | (Stecheisen) (ul) | ||
| schtickä | sticken | Schtickär, Schtikärii | ||
| Schtickäl | Stickel | (Bohnenstange), langer Mensch mhd stickel | ||
| Schtifäl | Stiefel | mhd stival ital stivale Schtifäli nüd im Schtifel schtifelsinnig -chnächt, aaschtiflä, gschtiflät | ||
| Schtift | Stift | 1) Stift (Stachel, Spitze) mhd stift > Bliischtift 2) Stiftung: Stift Einsiedeln Gschtift 3) Lehrling: aus jüdisch stif = Junge, Halbwüchsiger | ||
| schtiftä | stiften (spenden),Lehre machen | Schtifti Lehre > gschtiftät | ||
| Schtiftsjaarzig | gestiftetes Jahrzeit | > Jaarzig, Gschtift | ||
| Schtiich | Stich | mhd stich 1) Mässär-, Wäschpi- vgl Kunstgewerbe: Kupferstich, Holzstich > schtächä 2) Krankheit: Lunggä-, Häärz-, Sunnä- am Stiich gestorben (+ Illgau 1702): heimli Schtiich = Lungenentzündung 3) Missgeschmack: der Moscht, der Wii hed ä Schtiich 4) bildlich: kä Schtiich ghöörä, gsee, schlaaffä kein Stichlein, kein bisschen 5) Schiessen, Jassen: Schtiich = Treffer > Uus-schtiich | ||
| Schtiif- | Stief- | -mutter, -vater, -kinder, -mütterlein anderswo Schtüüf- | ||
| schtiiff | steif | früher ungebräuchlich > gschtabät | ||
| schtiigä | steigen | mdh stîgen neu: bäärgschtiigä, i dr Schuäl schtiigä, sonst uufägaa: ufs Dach, ufä Baum, ufä Bäärg neu: begreifen,wütend werden vgl. Familienname Steiger, Styger > Schteigär, Schtägä | ||
| Schtiil | Stiel | (Stengel) lat stilus, mhd stil Biräschtiil, Bäsäschtiil vgl Stil: Schreibstift (stilus), Schreib-Stil, Kunst-Stil, stilvoll | ||
| schtiilä | mit einem Stiel versehen | > gschtiilät, höchgschtiilät, ungschtiilät | ||
| schtiirb | stirb! | Ä Maa hed scho äs paarmal di letscht Öölig ghaa und hed si widär wellä,da said d Frau: schtiirb etz zeerscht einisch! | ||
| Schtiirzel | Krautstiel | mhd sterzel (Strunk) äs hed nur nu Schtiirzul (ii tief) | ||
| Schtiizli | schwanzartiger Ausguss, Schnabelkrüglein | Öölschtiirzli, Mäss-Schtiizli | ||
| schtill | still | mhd stille bis schtill! sind einisch schtill! müüslischtill > liislig | ||
| schtillä | stillen | (si schtillt: gibt Milch, si schtilt: sie stiehlt) > schweiggä | ||
| Schtilli | Stille | jee wel ä Schtilli isch äs daa! | ||
| Schtillmäss | stille Messe | (früher) | ||
| schtillnär | stiller | das Gööfli isch viil däs schtillnär weder disäs! | ||
| Schtillschtändär | Stillständer, Behörde im Ausstand | |||
| Schtimm | Stimme | ä luuti Schtimm äs Schtimmli d Schtimm abgää | ||
| schtimmä | stimmig (richtig) sein,einstimmen,Stimme abgeben in Abstimmung | I bi einisch mit em Uschi gu schtimmä,dä fraagts woni uusä choo bi: schtimmts etz? gschtimmt, gschtummä > Abschtimmig | ||
| schtinkä | stinken | mhd stinken (mhd auch gut riechen z. B. 870: Rosen stinken süsse, vgl schmecken und schmöckä) schtinkä wenä fuuli Schiissä äs schtunk nu mee gschtunkä gestunken neu: es stinkt mir Stinkblumen | ||
| Schtirgäl | weibliche Kitze, Zwitter, Spottname für Mädchen | > Schtrigäli | ||
| Schtock | mhd stock Mz Schtöck, Kl. Schtöckli urspr. Baumstrunk, davon Flur- und Gebirgsname Stock Hausname Stock (auch Gefängnis) > Ankä- Bild- Bluämä- Brunnä- Heu- Mischt- Opfer- Zucker- weiter: Schtock und Schtöck beim Jassen,Stockfisch,ab Stock kaufen,Schtockzänd, gschtockts Bluät (Spazier- Ski- > Schtäckä,Kartoffelstock > Gumälischtunggis) | |||
| schtocknä | Wurzelstöcke ausgraben und zerkleinern zu Brennholz,aufstocken | (Anken, Heu, Mist) | ||
| Schtoff | Stoff | (Tuch), Materie neu: Haschisch usw. | ||
| Schtofflä | Stoppeln, Stupfeln | lat stipula mhd stuppel BE Stufle, Stöffel | ||
| schtoflä | mit hohen Beinen herumstoppeln, strampeln | schtöfälä Kinder beim Velofahren > Heuschtöfel | ||
| Schtollä | Stollen | mhd stolle 1) Pfosten, pfostenartiges Gebäck (Stulle) 2) wagrecht in den Berg getriebener Gang, 3) Klumpen: Flurname uf dä Schtöllä (Rätschthal) Schneeklumpen an Schuhen und Skiern gschtöllnät Schuä, Schii | ||
| schtolz | stolz | bisher ungebräuchliches Wort > wääch, sich meinä | ||
| Schtoos | Stoss | mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! - | ||
| Schtoosbach | Bach, der vom Stoos kommt, oder stossweise kommt | |||
| schtoossä | stossen, schieben | mhd stôzen dr Schnee schtoosst, Biili stoossid, Müüs schtoossid 1457 so zween mit Güteren aneinanderen stossen > aa- appä- anä- fürä- inä- uufä- uusä- zämä- | ||
| Schtoosschtangä | Stossstange | (für Hagpforte, neu für Auto) | ||
| Schtoostruckä | Schublade | |||
| schtopfä | stopfen | mhd stopfen (Löcher, Strümpfe, Pfeife) gschtopfät Schtopfär > inä- uus- vär- schoppä | ||
| schtoppä | Stop | (engl) | ||
| Schtorä | Store, Sommer-Vorhang, Rollladen | |||
| Schtorzä | Ausguss | dr Schtorzä obsi haa: unterlegen sein | ||
| Schtotzä | Stotz | mhd stotze Baumstrunk, Rindskeule, grosses Trinkglas | ||
| schtotzig | steil, ansteigend | vgl stutzig (BE unerwartet, unverschämt, ohne Umschweife) Schtotzig Schtaldä > Schtutz, gääch | ||
| Schträäl | Strähl | (Kamm) mhd strael > Schtrigel, Chammä Familienname Strehler vgl Strehlgasse SZ | ||
| schträälä | kämmen | mhd straelen gang di einisch gu schträälä! ungschträälät 1522 Gyren strälen und striglen (Zürcher Spottgedicht) |
| Dialekt: | Schtiäräaugä |
| Deutsch: | Spiegeleier |
| Dialekt: | Schtiärägrind |
| Deutsch: | Stierkopf, Setzkopf |
| anderswo Munigrind - | |
| Dialekt: | schtiärägrindlä |
| Deutsch: | trotzen, trötzeln |
| Dialekt: | schtich |
| Deutsch: | stich! |
| > schtächä, Schtiich | |
| Dialekt: | Schtichäl |
| Deutsch: | Stichel |
| (Stecheisen) (ul) | |
| Dialekt: | schtickä |
| Deutsch: | sticken |
| Schtickär, Schtikärii | |
| Dialekt: | Schtickäl |
| Deutsch: | Stickel |
| (Bohnenstange), langer Mensch mhd stickel | |
| Dialekt: | Schtifäl |
| Deutsch: | Stiefel |
| mhd stival ital stivale Schtifäli nüd im Schtifel schtifelsinnig -chnächt, aaschtiflä, gschtiflät | |
| Dialekt: | Schtift |
| Deutsch: | Stift |
| 1) Stift (Stachel, Spitze) mhd stift > Bliischtift 2) Stiftung: Stift Einsiedeln Gschtift 3) Lehrling: aus jüdisch stif = Junge, Halbwüchsiger | |
| Dialekt: | schtiftä |
| Deutsch: | stiften (spenden),Lehre machen |
| Schtifti Lehre > gschtiftät | |
| Dialekt: | Schtiftsjaarzig |
| Deutsch: | gestiftetes Jahrzeit |
| > Jaarzig, Gschtift | |
| Dialekt: | Schtiich |
| Deutsch: | Stich |
| mhd stich 1) Mässär-, Wäschpi- vgl Kunstgewerbe: Kupferstich, Holzstich > schtächä 2) Krankheit: Lunggä-, Häärz-, Sunnä- am Stiich gestorben (+ Illgau 1702): heimli Schtiich = Lungenentzündung 3) Missgeschmack: der Moscht, der Wii hed ä Schtiich 4) bildlich: kä Schtiich ghöörä, gsee, schlaaffä kein Stichlein, kein bisschen 5) Schiessen, Jassen: Schtiich = Treffer > Uus-schtiich | |
| Dialekt: | Schtiif- |
| Deutsch: | Stief- |
| -mutter, -vater, -kinder, -mütterlein anderswo Schtüüf- | |
| Dialekt: | schtiiff |
| Deutsch: | steif |
| früher ungebräuchlich > gschtabät | |
| Dialekt: | schtiigä |
| Deutsch: | steigen |
| mdh stîgen neu: bäärgschtiigä, i dr Schuäl schtiigä, sonst uufägaa: ufs Dach, ufä Baum, ufä Bäärg neu: begreifen,wütend werden vgl. Familienname Steiger, Styger > Schteigär, Schtägä | |
| Dialekt: | Schtiil |
| Deutsch: | Stiel |
| (Stengel) lat stilus, mhd stil Biräschtiil, Bäsäschtiil vgl Stil: Schreibstift (stilus), Schreib-Stil, Kunst-Stil, stilvoll | |
| Dialekt: | schtiilä |
| Deutsch: | mit einem Stiel versehen |
| > gschtiilät, höchgschtiilät, ungschtiilät | |
| Dialekt: | schtiirb |
| Deutsch: | stirb! |
| Ä Maa hed scho äs paarmal di letscht Öölig ghaa und hed si widär wellä,da said d Frau: schtiirb etz zeerscht einisch! | |
| Dialekt: | Schtiirzel |
| Deutsch: | Krautstiel |
| mhd sterzel (Strunk) äs hed nur nu Schtiirzul (ii tief) | |
| Dialekt: | Schtiizli |
| Deutsch: | schwanzartiger Ausguss, Schnabelkrüglein |
| Öölschtiirzli, Mäss-Schtiizli | |
| Dialekt: | schtill |
| Deutsch: | still |
| mhd stille bis schtill! sind einisch schtill! müüslischtill > liislig | |
| Dialekt: | schtillä |
| Deutsch: | stillen |
| (si schtillt: gibt Milch, si schtilt: sie stiehlt) > schweiggä | |
| Dialekt: | Schtilli |
| Deutsch: | Stille |
| jee wel ä Schtilli isch äs daa! | |
| Dialekt: | Schtillmäss |
| Deutsch: | stille Messe |
| (früher) | |
| Dialekt: | schtillnär |
| Deutsch: | stiller |
| das Gööfli isch viil däs schtillnär weder disäs! | |
| Dialekt: | Schtillschtändär |
| Deutsch: | Stillständer, Behörde im Ausstand |
| Dialekt: | Schtimm |
| Deutsch: | Stimme |
| ä luuti Schtimm äs Schtimmli d Schtimm abgää | |
| Dialekt: | schtimmä |
| Deutsch: | stimmig (richtig) sein,einstimmen,Stimme abgeben in Abstimmung |
| I bi einisch mit em Uschi gu schtimmä,dä fraagts woni uusä choo bi: schtimmts etz? gschtimmt, gschtummä > Abschtimmig | |
| Dialekt: | schtinkä |
| Deutsch: | stinken |
| mhd stinken (mhd auch gut riechen z. B. 870: Rosen stinken süsse, vgl schmecken und schmöckä) schtinkä wenä fuuli Schiissä äs schtunk nu mee gschtunkä gestunken neu: es stinkt mir Stinkblumen | |
| Dialekt: | Schtirgäl |
| Deutsch: | weibliche Kitze, Zwitter, Spottname für Mädchen |
| > Schtrigäli | |
| Dialekt: | Schtock |
| Deutsch: | |
| mhd stock Mz Schtöck, Kl. Schtöckli urspr. Baumstrunk, davon Flur- und Gebirgsname Stock Hausname Stock (auch Gefängnis) > Ankä- Bild- Bluämä- Brunnä- Heu- Mischt- Opfer- Zucker- weiter: Schtock und Schtöck beim Jassen,Stockfisch,ab Stock kaufen,Schtockzänd, gschtockts Bluät (Spazier- Ski- > Schtäckä,Kartoffelstock > Gumälischtunggis) | |
| Dialekt: | schtocknä |
| Deutsch: | Wurzelstöcke ausgraben und zerkleinern zu Brennholz,aufstocken |
| (Anken, Heu, Mist) | |
| Dialekt: | Schtoff |
| Deutsch: | Stoff |
| (Tuch), Materie neu: Haschisch usw. | |
| Dialekt: | Schtofflä |
| Deutsch: | Stoppeln, Stupfeln |
| lat stipula mhd stuppel BE Stufle, Stöffel | |
| Dialekt: | schtoflä |
| Deutsch: | mit hohen Beinen herumstoppeln, strampeln |
| schtöfälä Kinder beim Velofahren > Heuschtöfel | |
| Dialekt: | Schtollä |
| Deutsch: | Stollen |
| mhd stolle 1) Pfosten, pfostenartiges Gebäck (Stulle) 2) wagrecht in den Berg getriebener Gang, 3) Klumpen: Flurname uf dä Schtöllä (Rätschthal) Schneeklumpen an Schuhen und Skiern gschtöllnät Schuä, Schii | |
| Dialekt: | schtolz |
| Deutsch: | stolz |
| bisher ungebräuchliches Wort > wääch, sich meinä | |
| Dialekt: | Schtoos |
| Deutsch: | Stoss |
| mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! - | |
| Dialekt: | Schtoosbach |
| Deutsch: | Bach, der vom Stoos kommt, oder stossweise kommt |
| Dialekt: | schtoossä |
| Deutsch: | stossen, schieben |
| mhd stôzen dr Schnee schtoosst, Biili stoossid, Müüs schtoossid 1457 so zween mit Güteren aneinanderen stossen > aa- appä- anä- fürä- inä- uufä- uusä- zämä- | |
| Dialekt: | Schtoosschtangä |
| Deutsch: | Stossstange |
| (für Hagpforte, neu für Auto) | |
| Dialekt: | Schtoostruckä |
| Deutsch: | Schublade |
| Dialekt: | schtopfä |
| Deutsch: | stopfen |
| mhd stopfen (Löcher, Strümpfe, Pfeife) gschtopfät Schtopfär > inä- uus- vär- schoppä | |
| Dialekt: | schtoppä |
| Deutsch: | Stop |
| (engl) | |
| Dialekt: | Schtorä |
| Deutsch: | Store, Sommer-Vorhang, Rollladen |
| Dialekt: | Schtorzä |
| Deutsch: | Ausguss |
| dr Schtorzä obsi haa: unterlegen sein | |
| Dialekt: | Schtotzä |
| Deutsch: | Stotz |
| mhd stotze Baumstrunk, Rindskeule, grosses Trinkglas | |
| Dialekt: | schtotzig |
| Deutsch: | steil, ansteigend |
| vgl stutzig (BE unerwartet, unverschämt, ohne Umschweife) Schtotzig Schtaldä > Schtutz, gääch | |
| Dialekt: | Schträäl |
| Deutsch: | Strähl |
| (Kamm) mhd strael > Schtrigel, Chammä Familienname Strehler vgl Strehlgasse SZ | |
| Dialekt: | schträälä |
| Deutsch: | kämmen |
| mhd straelen gang di einisch gu schträälä! ungschträälät 1522 Gyren strälen und striglen (Zürcher Spottgedicht) | |