Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
Schtiäräaugä | Spiegeleier | |||
Schtiärägrind | Stierkopf, Setzkopf | anderswo Munigrind - | ||
schtiärägrindlä | trotzen, trötzeln | |||
schtich | stich! | > schtächä, Schtiich | ||
Schtichäl | Stichel | (Stecheisen) (ul) | ||
schtickä | sticken | Schtickär, Schtikärii | ||
Schtickäl | Stickel | (Bohnenstange), langer Mensch mhd stickel | ||
Schtifäl | Stiefel | mhd stival ital stivale Schtifäli nüd im Schtifel schtifelsinnig -chnächt, aaschtiflä, gschtiflät | ||
Schtift | Stift | 1) Stift (Stachel, Spitze) mhd stift > Bliischtift 2) Stiftung: Stift Einsiedeln Gschtift 3) Lehrling: aus jüdisch stif = Junge, Halbwüchsiger | ||
schtiftä | stiften (spenden),Lehre machen | Schtifti Lehre > gschtiftät | ||
Schtiftsjaarzig | gestiftetes Jahrzeit | > Jaarzig, Gschtift | ||
Schtiich | Stich | mhd stich 1) Mässär-, Wäschpi- vgl Kunstgewerbe: Kupferstich, Holzstich > schtächä 2) Krankheit: Lunggä-, Häärz-, Sunnä- am Stiich gestorben (+ Illgau 1702): heimli Schtiich = Lungenentzündung 3) Missgeschmack: der Moscht, der Wii hed ä Schtiich 4) bildlich: kä Schtiich ghöörä, gsee, schlaaffä kein Stichlein, kein bisschen 5) Schiessen, Jassen: Schtiich = Treffer > Uus-schtiich | ||
Schtiif- | Stief- | -mutter, -vater, -kinder, -mütterlein anderswo Schtüüf- | ||
schtiiff | steif | früher ungebräuchlich > gschtabät | ||
schtiigä | steigen | mdh stîgen neu: bäärgschtiigä, i dr Schuäl schtiigä, sonst uufägaa: ufs Dach, ufä Baum, ufä Bäärg neu: begreifen,wütend werden vgl. Familienname Steiger, Styger > Schteigär, Schtägä | ||
Schtiil | Stiel | (Stengel) lat stilus, mhd stil Biräschtiil, Bäsäschtiil vgl Stil: Schreibstift (stilus), Schreib-Stil, Kunst-Stil, stilvoll | ||
schtiilä | mit einem Stiel versehen | > gschtiilät, höchgschtiilät, ungschtiilät | ||
schtiirb | stirb! | Ä Maa hed scho äs paarmal di letscht Öölig ghaa und hed si widär wellä,da said d Frau: schtiirb etz zeerscht einisch! | ||
Schtiirzel | Krautstiel | mhd sterzel (Strunk) äs hed nur nu Schtiirzul (ii tief) | ||
Schtiizli | schwanzartiger Ausguss, Schnabelkrüglein | Öölschtiirzli, Mäss-Schtiizli | ||
schtill | still | mhd stille bis schtill! sind einisch schtill! müüslischtill > liislig | ||
schtillä | stillen | (si schtillt: gibt Milch, si schtilt: sie stiehlt) > schweiggä | ||
Schtilli | Stille | jee wel ä Schtilli isch äs daa! | ||
Schtillmäss | stille Messe | (früher) | ||
schtillnär | stiller | das Gööfli isch viil däs schtillnär weder disäs! | ||
Schtillschtändär | Stillständer, Behörde im Ausstand | |||
Schtimm | Stimme | ä luuti Schtimm äs Schtimmli d Schtimm abgää | ||
schtimmä | stimmig (richtig) sein,einstimmen,Stimme abgeben in Abstimmung | I bi einisch mit em Uschi gu schtimmä,dä fraagts woni uusä choo bi: schtimmts etz? gschtimmt, gschtummä > Abschtimmig | ||
schtinkä | stinken | mhd stinken (mhd auch gut riechen z. B. 870: Rosen stinken süsse, vgl schmecken und schmöckä) schtinkä wenä fuuli Schiissä äs schtunk nu mee gschtunkä gestunken neu: es stinkt mir Stinkblumen | ||
Schtirgäl | weibliche Kitze, Zwitter, Spottname für Mädchen | > Schtrigäli | ||
Schtock | mhd stock Mz Schtöck, Kl. Schtöckli urspr. Baumstrunk, davon Flur- und Gebirgsname Stock Hausname Stock (auch Gefängnis) > Ankä- Bild- Bluämä- Brunnä- Heu- Mischt- Opfer- Zucker- weiter: Schtock und Schtöck beim Jassen,Stockfisch,ab Stock kaufen,Schtockzänd, gschtockts Bluät (Spazier- Ski- > Schtäckä,Kartoffelstock > Gumälischtunggis) | |||
schtocknä | Wurzelstöcke ausgraben und zerkleinern zu Brennholz,aufstocken | (Anken, Heu, Mist) | ||
Schtoff | Stoff | (Tuch), Materie neu: Haschisch usw. | ||
Schtofflä | Stoppeln, Stupfeln | lat stipula mhd stuppel BE Stufle, Stöffel | ||
schtoflä | mit hohen Beinen herumstoppeln, strampeln | schtöfälä Kinder beim Velofahren > Heuschtöfel | ||
Schtollä | Stollen | mhd stolle 1) Pfosten, pfostenartiges Gebäck (Stulle) 2) wagrecht in den Berg getriebener Gang, 3) Klumpen: Flurname uf dä Schtöllä (Rätschthal) Schneeklumpen an Schuhen und Skiern gschtöllnät Schuä, Schii | ||
schtolz | stolz | bisher ungebräuchliches Wort > wääch, sich meinä | ||
Schtoos | Stoss | mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! - | ||
Schtoosbach | Bach, der vom Stoos kommt, oder stossweise kommt | |||
schtoossä | stossen, schieben | mhd stôzen dr Schnee schtoosst, Biili stoossid, Müüs schtoossid 1457 so zween mit Güteren aneinanderen stossen > aa- appä- anä- fürä- inä- uufä- uusä- zämä- | ||
Schtoosschtangä | Stossstange | (für Hagpforte, neu für Auto) | ||
Schtoostruckä | Schublade | |||
schtopfä | stopfen | mhd stopfen (Löcher, Strümpfe, Pfeife) gschtopfät Schtopfär > inä- uus- vär- schoppä | ||
schtoppä | Stop | (engl) | ||
Schtorä | Store, Sommer-Vorhang, Rollladen | |||
Schtorzä | Ausguss | dr Schtorzä obsi haa: unterlegen sein | ||
Schtotzä | Stotz | mhd stotze Baumstrunk, Rindskeule, grosses Trinkglas | ||
schtotzig | steil, ansteigend | vgl stutzig (BE unerwartet, unverschämt, ohne Umschweife) Schtotzig Schtaldä > Schtutz, gääch | ||
Schträäl | Strähl | (Kamm) mhd strael > Schtrigel, Chammä Familienname Strehler vgl Strehlgasse SZ | ||
schträälä | kämmen | mhd straelen gang di einisch gu schträälä! ungschträälät 1522 Gyren strälen und striglen (Zürcher Spottgedicht) |
Dialekt: | Schtiäräaugä |
Deutsch: | Spiegeleier |
Dialekt: | Schtiärägrind |
Deutsch: | Stierkopf, Setzkopf |
anderswo Munigrind - | |
Dialekt: | schtiärägrindlä |
Deutsch: | trotzen, trötzeln |
Dialekt: | schtich |
Deutsch: | stich! |
> schtächä, Schtiich | |
Dialekt: | Schtichäl |
Deutsch: | Stichel |
(Stecheisen) (ul) | |
Dialekt: | schtickä |
Deutsch: | sticken |
Schtickär, Schtikärii | |
Dialekt: | Schtickäl |
Deutsch: | Stickel |
(Bohnenstange), langer Mensch mhd stickel | |
Dialekt: | Schtifäl |
Deutsch: | Stiefel |
mhd stival ital stivale Schtifäli nüd im Schtifel schtifelsinnig -chnächt, aaschtiflä, gschtiflät | |
Dialekt: | Schtift |
Deutsch: | Stift |
1) Stift (Stachel, Spitze) mhd stift > Bliischtift 2) Stiftung: Stift Einsiedeln Gschtift 3) Lehrling: aus jüdisch stif = Junge, Halbwüchsiger | |
Dialekt: | schtiftä |
Deutsch: | stiften (spenden),Lehre machen |
Schtifti Lehre > gschtiftät | |
Dialekt: | Schtiftsjaarzig |
Deutsch: | gestiftetes Jahrzeit |
> Jaarzig, Gschtift | |
Dialekt: | Schtiich |
Deutsch: | Stich |
mhd stich 1) Mässär-, Wäschpi- vgl Kunstgewerbe: Kupferstich, Holzstich > schtächä 2) Krankheit: Lunggä-, Häärz-, Sunnä- am Stiich gestorben (+ Illgau 1702): heimli Schtiich = Lungenentzündung 3) Missgeschmack: der Moscht, der Wii hed ä Schtiich 4) bildlich: kä Schtiich ghöörä, gsee, schlaaffä kein Stichlein, kein bisschen 5) Schiessen, Jassen: Schtiich = Treffer > Uus-schtiich | |
Dialekt: | Schtiif- |
Deutsch: | Stief- |
-mutter, -vater, -kinder, -mütterlein anderswo Schtüüf- | |
Dialekt: | schtiiff |
Deutsch: | steif |
früher ungebräuchlich > gschtabät | |
Dialekt: | schtiigä |
Deutsch: | steigen |
mdh stîgen neu: bäärgschtiigä, i dr Schuäl schtiigä, sonst uufägaa: ufs Dach, ufä Baum, ufä Bäärg neu: begreifen,wütend werden vgl. Familienname Steiger, Styger > Schteigär, Schtägä | |
Dialekt: | Schtiil |
Deutsch: | Stiel |
(Stengel) lat stilus, mhd stil Biräschtiil, Bäsäschtiil vgl Stil: Schreibstift (stilus), Schreib-Stil, Kunst-Stil, stilvoll | |
Dialekt: | schtiilä |
Deutsch: | mit einem Stiel versehen |
> gschtiilät, höchgschtiilät, ungschtiilät | |
Dialekt: | schtiirb |
Deutsch: | stirb! |
Ä Maa hed scho äs paarmal di letscht Öölig ghaa und hed si widär wellä,da said d Frau: schtiirb etz zeerscht einisch! | |
Dialekt: | Schtiirzel |
Deutsch: | Krautstiel |
mhd sterzel (Strunk) äs hed nur nu Schtiirzul (ii tief) | |
Dialekt: | Schtiizli |
Deutsch: | schwanzartiger Ausguss, Schnabelkrüglein |
Öölschtiirzli, Mäss-Schtiizli | |
Dialekt: | schtill |
Deutsch: | still |
mhd stille bis schtill! sind einisch schtill! müüslischtill > liislig | |
Dialekt: | schtillä |
Deutsch: | stillen |
(si schtillt: gibt Milch, si schtilt: sie stiehlt) > schweiggä | |
Dialekt: | Schtilli |
Deutsch: | Stille |
jee wel ä Schtilli isch äs daa! | |
Dialekt: | Schtillmäss |
Deutsch: | stille Messe |
(früher) | |
Dialekt: | schtillnär |
Deutsch: | stiller |
das Gööfli isch viil däs schtillnär weder disäs! | |
Dialekt: | Schtillschtändär |
Deutsch: | Stillständer, Behörde im Ausstand |
Dialekt: | Schtimm |
Deutsch: | Stimme |
ä luuti Schtimm äs Schtimmli d Schtimm abgää | |
Dialekt: | schtimmä |
Deutsch: | stimmig (richtig) sein,einstimmen,Stimme abgeben in Abstimmung |
I bi einisch mit em Uschi gu schtimmä,dä fraagts woni uusä choo bi: schtimmts etz? gschtimmt, gschtummä > Abschtimmig | |
Dialekt: | schtinkä |
Deutsch: | stinken |
mhd stinken (mhd auch gut riechen z. B. 870: Rosen stinken süsse, vgl schmecken und schmöckä) schtinkä wenä fuuli Schiissä äs schtunk nu mee gschtunkä gestunken neu: es stinkt mir Stinkblumen | |
Dialekt: | Schtirgäl |
Deutsch: | weibliche Kitze, Zwitter, Spottname für Mädchen |
> Schtrigäli | |
Dialekt: | Schtock |
Deutsch: | |
mhd stock Mz Schtöck, Kl. Schtöckli urspr. Baumstrunk, davon Flur- und Gebirgsname Stock Hausname Stock (auch Gefängnis) > Ankä- Bild- Bluämä- Brunnä- Heu- Mischt- Opfer- Zucker- weiter: Schtock und Schtöck beim Jassen,Stockfisch,ab Stock kaufen,Schtockzänd, gschtockts Bluät (Spazier- Ski- > Schtäckä,Kartoffelstock > Gumälischtunggis) | |
Dialekt: | schtocknä |
Deutsch: | Wurzelstöcke ausgraben und zerkleinern zu Brennholz,aufstocken |
(Anken, Heu, Mist) | |
Dialekt: | Schtoff |
Deutsch: | Stoff |
(Tuch), Materie neu: Haschisch usw. | |
Dialekt: | Schtofflä |
Deutsch: | Stoppeln, Stupfeln |
lat stipula mhd stuppel BE Stufle, Stöffel | |
Dialekt: | schtoflä |
Deutsch: | mit hohen Beinen herumstoppeln, strampeln |
schtöfälä Kinder beim Velofahren > Heuschtöfel | |
Dialekt: | Schtollä |
Deutsch: | Stollen |
mhd stolle 1) Pfosten, pfostenartiges Gebäck (Stulle) 2) wagrecht in den Berg getriebener Gang, 3) Klumpen: Flurname uf dä Schtöllä (Rätschthal) Schneeklumpen an Schuhen und Skiern gschtöllnät Schuä, Schii | |
Dialekt: | schtolz |
Deutsch: | stolz |
bisher ungebräuchliches Wort > wääch, sich meinä | |
Dialekt: | Schtoos |
Deutsch: | Stoss |
mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! - | |
Dialekt: | Schtoosbach |
Deutsch: | Bach, der vom Stoos kommt, oder stossweise kommt |
Dialekt: | schtoossä |
Deutsch: | stossen, schieben |
mhd stôzen dr Schnee schtoosst, Biili stoossid, Müüs schtoossid 1457 so zween mit Güteren aneinanderen stossen > aa- appä- anä- fürä- inä- uufä- uusä- zämä- | |
Dialekt: | Schtoosschtangä |
Deutsch: | Stossstange |
(für Hagpforte, neu für Auto) | |
Dialekt: | Schtoostruckä |
Deutsch: | Schublade |
Dialekt: | schtopfä |
Deutsch: | stopfen |
mhd stopfen (Löcher, Strümpfe, Pfeife) gschtopfät Schtopfär > inä- uus- vär- schoppä | |
Dialekt: | schtoppä |
Deutsch: | Stop |
(engl) | |
Dialekt: | Schtorä |
Deutsch: | Store, Sommer-Vorhang, Rollladen |
Dialekt: | Schtorzä |
Deutsch: | Ausguss |
dr Schtorzä obsi haa: unterlegen sein | |
Dialekt: | Schtotzä |
Deutsch: | Stotz |
mhd stotze Baumstrunk, Rindskeule, grosses Trinkglas | |
Dialekt: | schtotzig |
Deutsch: | steil, ansteigend |
vgl stutzig (BE unerwartet, unverschämt, ohne Umschweife) Schtotzig Schtaldä > Schtutz, gääch | |
Dialekt: | Schträäl |
Deutsch: | Strähl |
(Kamm) mhd strael > Schtrigel, Chammä Familienname Strehler vgl Strehlgasse SZ | |
Dialekt: | schträälä |
Deutsch: | kämmen |
mhd straelen gang di einisch gu schträälä! ungschträälät 1522 Gyren strälen und striglen (Zürcher Spottgedicht) | |