Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
heuä | heuen, Heu ernten | si sind gu heuä undärum Heuä heds afä rägnä | ||
Heuärii | Heuerei | das isch mär au ä Heuärii! | ||
Heuärniidlä | Fest im Winter als Lohn für Heuarbeit | |||
Heuät | Heuzeit, Heuernte | mhd höüwet zmitzt im Heuät > Aarmähüüslärheuät | ||
Heubäärg | Heuberg | Flurname | ||
Heubirrli | Heubirnen | (im Heumonat schon reif, Vreenäbirli) | ||
Heubluämä | Heublumen, Heuspreu | (bei einer schweren Kinderkrankheit hat mich eine Nachbarin mit heissem Heublumenbad wieder gesund gemacht) | ||
Heubrügg | Heubrücke im Stall (auch Bühne, Diele) | |||
Heugaarä | Heugarn | |||
Heugablä | Heugabel | |||
Heuli | Verkl. von Heu äs schöns Heuli hendr da! | |||
Heumonät | Heumonat, Juli | |||
Heupfüür | Funken schlagen, blitzen | Das Funkenschlagen an einer Pfanne beim Herausheben aus dem Chuschtloch (Kochherd). Das Funkenschlagen passiert oft bei aufkommendem Föhn und wurde deshalb auch als Wetterzeichen gedeutet. Äs heupfüüräd sagt man auch wenn es hitzleichäd (Wetterleuchten). | ||
heuschä | heischen | mhd heischen was heuschisch? gheuschät | ||
heuschä | fordern | |||
Heuschtöfel | Heuschrecke | ahd hoistaffel engl grashoper | ||
Heuziitli | Heu-Uhr | |||
Heuzingel | Heuzingel | Flurname | ||
hiä | hier | mhd hie, hier, hiä! hiä und daa (hin und wieder) | ||
hiäanä | hierher | hiä anä | ||
hiäharät | hierseits, auf dieser Seite | |||
Hiänä | beweglicher Henkel an Gefässen | |||
hiänachä | hiernach, hierherum, hierwärts | |||
hiäsig | hiesig, einheimisch | mhd hiewesec | ||
Hiäsigä | Hiesige, Einheimische | di Hiäsigä Frönd hend i der Chilä der Sigärisch gfragt, weer diä 4 grossä Heiligä siigid am Hauptaltaar Leitärä kä Hiäsigi, hed är gseid! | ||
Hick | Kerbe, Einschnitt, Haut-Frostsprung | vgl. Hickhack | ||
hickä | einen Hick machen z.B. Chestänä hickä vorm Braatä | |||
Hickli | kleiner Hick | |||
hii | hin | mhd hin wo wottisch hii? Leitäräfaarä, Leitärägaa, Leitärätuä (Leitäräfahren, Leitärägehen, Leitärästellen,aber hinfallen: zbodä ghiijä) > niänähii, nämähii, wohii, inä | ||
hiiläässig | nachlässig | (hingehenlassend) mhd hinlaezig 1480 Gelübde durch Hinlässigkeit etwas verschinen | ||
Hiirsch | Hirsch | 1555 Hirtzen | ||
Hiirt | Hirte, Hüter | mhd hirt | ||
hiirtä | hirten | = Tiere im Freien hüten, damit sie dort fressen können (vgl der Gute Hirt) uf der Brunalp Schaf gehirtet Jetzt: Tiere füttern im Stall i muäss gu hiirtä 1800: eine Tröchne, dass viele die Senten mussten hirten (Vorsprech) Üwä Buäb isch ä groossä woordä: mögid iär ä ghiirtä? | ||
Hiirtäs | Hirtezeit | vor Hiirtäs, na Hiirtäs > Chiläs | ||
Hiirti | zum Hüten und Füttern geben a d Hiirti gää d Hiirti haa den Weideplatz innehaben | |||
hiirtig | gut zu hirten, nicht wählerisch | |||
Hiirz | alt für Hirsch mhd hirz vgl FN Hirz, Flurname Hirzel ZG/ZH, Hirzemätteli (Baden AG), Gasthaus zum Hirzen | |||
Hilf | Hilfe, Hülfe | mhd helfe, hilfe ä diär hed mä kä Hilf! z Hilf choo z Hilf gaa z Hilf nää | ||
hilfioo! | Hilfe! | vgl. füürioo! | ||
Hilträttärä | Hilträtern | Flurname | ||
Himäl | Himmel | (Himul) mhd himel im Himel obä am Himel obä ums Himels willä! Hälf dr Gott i Himäl uufä! (bei Niessen) > Geisshimäl, Rosshimäl, hölzigä Himäl | ||
Himäl | Traghimmel | (Baldachin) bei Prozessionen dr Himel träägä | ||
Himälbach | Himmelbach | Flurname | ||
Himäli | Kinderwort für Himmel Hälf diär Gott is Himäli uufä! | |||
Himälring | altes Wort für Regenbogen | |||
Himälschpitz | alter Name für Nordpol mhd himel spitz | |||
Himälsgüägli | Himmelskäfer, Marienkäfer | |||
Himälweermi | alter Name für Tauwetter mhd himel werme | |||
Himbeeri | > Imbeeri | |||
Himlätzä | Kirchengewölbe | mhd gehimelze z Himlätzä faarä |
Dialekt: | heuä |
Deutsch: | heuen, Heu ernten |
si sind gu heuä undärum Heuä heds afä rägnä | |
Dialekt: | Heuärii |
Deutsch: | Heuerei |
das isch mär au ä Heuärii! | |
Dialekt: | Heuärniidlä |
Deutsch: | |
Fest im Winter als Lohn für Heuarbeit | |
Dialekt: | Heuät |
Deutsch: | Heuzeit, Heuernte |
mhd höüwet zmitzt im Heuät > Aarmähüüslärheuät | |
Dialekt: | Heubäärg |
Deutsch: | Heuberg |
Flurname | |
Dialekt: | Heubirrli |
Deutsch: | Heubirnen |
(im Heumonat schon reif, Vreenäbirli) | |
Dialekt: | Heubluämä |
Deutsch: | Heublumen, Heuspreu |
(bei einer schweren Kinderkrankheit hat mich eine Nachbarin mit heissem Heublumenbad wieder gesund gemacht) | |
Dialekt: | Heubrügg |
Deutsch: | |
Heubrücke im Stall (auch Bühne, Diele) | |
Dialekt: | Heugaarä |
Deutsch: | Heugarn |
Dialekt: | Heugablä |
Deutsch: | Heugabel |
Dialekt: | Heuli |
Deutsch: | |
Verkl. von Heu äs schöns Heuli hendr da! | |
Dialekt: | Heumonät |
Deutsch: | Heumonat, Juli |
Dialekt: | Heupfüür |
Deutsch: | Funken schlagen, blitzen |
Das Funkenschlagen an einer Pfanne beim Herausheben aus dem Chuschtloch (Kochherd). Das Funkenschlagen passiert oft bei aufkommendem Föhn und wurde deshalb auch als Wetterzeichen gedeutet. Äs heupfüüräd sagt man auch wenn es hitzleichäd (Wetterleuchten). | |
Dialekt: | heuschä |
Deutsch: | heischen |
mhd heischen was heuschisch? gheuschät | |
Dialekt: | heuschä |
Deutsch: | fordern |
Dialekt: | Heuschtöfel |
Deutsch: | Heuschrecke |
ahd hoistaffel engl grashoper | |
Dialekt: | Heuziitli |
Deutsch: | Heu-Uhr |
Dialekt: | Heuzingel |
Deutsch: | Heuzingel |
Flurname | |
Dialekt: | hiä |
Deutsch: | hier |
mhd hie, hier, hiä! hiä und daa (hin und wieder) | |
Dialekt: | hiäanä |
Deutsch: | hierher |
hiä anä | |
Dialekt: | hiäharät |
Deutsch: | hierseits, auf dieser Seite |
Dialekt: | Hiänä |
Deutsch: | |
beweglicher Henkel an Gefässen | |
Dialekt: | hiänachä |
Deutsch: | hiernach, hierherum, hierwärts |
Dialekt: | hiäsig |
Deutsch: | hiesig, einheimisch |
mhd hiewesec | |
Dialekt: | Hiäsigä |
Deutsch: | Hiesige, Einheimische |
di Hiäsigä Frönd hend i der Chilä der Sigärisch gfragt, weer diä 4 grossä Heiligä siigid am Hauptaltaar Leitärä kä Hiäsigi, hed är gseid! | |
Dialekt: | Hick |
Deutsch: | Kerbe, Einschnitt, Haut-Frostsprung |
vgl. Hickhack | |
Dialekt: | hickä |
Deutsch: | |
einen Hick machen z.B. Chestänä hickä vorm Braatä | |
Dialekt: | Hickli |
Deutsch: | kleiner Hick |
Dialekt: | hii |
Deutsch: | hin |
mhd hin wo wottisch hii? Leitäräfaarä, Leitärägaa, Leitärätuä (Leitäräfahren, Leitärägehen, Leitärästellen,aber hinfallen: zbodä ghiijä) > niänähii, nämähii, wohii, inä | |
Dialekt: | hiiläässig |
Deutsch: | nachlässig |
(hingehenlassend) mhd hinlaezig 1480 Gelübde durch Hinlässigkeit etwas verschinen | |
Dialekt: | Hiirsch |
Deutsch: | Hirsch |
1555 Hirtzen | |
Dialekt: | Hiirt |
Deutsch: | Hirte, Hüter |
mhd hirt | |
Dialekt: | hiirtä |
Deutsch: | hirten |
= Tiere im Freien hüten, damit sie dort fressen können (vgl der Gute Hirt) uf der Brunalp Schaf gehirtet Jetzt: Tiere füttern im Stall i muäss gu hiirtä 1800: eine Tröchne, dass viele die Senten mussten hirten (Vorsprech) Üwä Buäb isch ä groossä woordä: mögid iär ä ghiirtä? | |
Dialekt: | Hiirtäs |
Deutsch: | Hirtezeit |
vor Hiirtäs, na Hiirtäs > Chiläs | |
Dialekt: | Hiirti |
Deutsch: | |
zum Hüten und Füttern geben a d Hiirti gää d Hiirti haa den Weideplatz innehaben | |
Dialekt: | hiirtig |
Deutsch: | gut zu hirten, nicht wählerisch |
Dialekt: | Hiirz |
Deutsch: | |
alt für Hirsch mhd hirz vgl FN Hirz, Flurname Hirzel ZG/ZH, Hirzemätteli (Baden AG), Gasthaus zum Hirzen | |
Dialekt: | Hilf |
Deutsch: | Hilfe, Hülfe |
mhd helfe, hilfe ä diär hed mä kä Hilf! z Hilf choo z Hilf gaa z Hilf nää | |
Dialekt: | hilfioo! |
Deutsch: | Hilfe! |
vgl. füürioo! | |
Dialekt: | Hilträttärä |
Deutsch: | Hilträtern |
Flurname | |
Dialekt: | Himäl |
Deutsch: | Himmel |
(Himul) mhd himel im Himel obä am Himel obä ums Himels willä! Hälf dr Gott i Himäl uufä! (bei Niessen) > Geisshimäl, Rosshimäl, hölzigä Himäl | |
Dialekt: | Himäl |
Deutsch: | Traghimmel |
(Baldachin) bei Prozessionen dr Himel träägä | |
Dialekt: | Himälbach |
Deutsch: | Himmelbach |
Flurname | |
Dialekt: | Himäli |
Deutsch: | |
Kinderwort für Himmel Hälf diär Gott is Himäli uufä! | |
Dialekt: | Himälring |
Deutsch: | |
altes Wort für Regenbogen | |
Dialekt: | Himälschpitz |
Deutsch: | |
alter Name für Nordpol mhd himel spitz | |
Dialekt: | Himälsgüägli |
Deutsch: | Himmelskäfer, Marienkäfer |
Dialekt: | Himälweermi |
Deutsch: | |
alter Name für Tauwetter mhd himel werme | |
Dialekt: | Himbeeri |
Deutsch: | |
> Imbeeri | |
Dialekt: | Himlätzä |
Deutsch: | Kirchengewölbe |
mhd gehimelze z Himlätzä faarä | |