Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
Ankäwaag | für den Zoll | |||
anknä | Anken herstellen aus der Nidlen | |||
anschtatt | anstatt | da gids Chuächä anstatt Brood anschtatt z Chilä gaa isch är i d Wiirtschaft ggangä | ||
antärä | nachäffen | mhd antern Muo: verfrantern (heute sagen wir > uuspflantärä) BE verantere > äfärä und änzä | ||
Antritt | offener Stall-Vorraum | mhd antrit (Eintritt) Farwäg über den Husgaden Antritt ufen und apen | ||
apartig | besonders | nüd apartigs apartig | ||
appä | hinunter | her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä | ||
appäbutzä | Wohnung reinigen, schlagen, gewinnen | |||
appächoo | heruntergekommen | neu, chum appä! | ||
appädrückä | zu | wänns dr Rauch appädrückt | ||
appägää | hinuntergeben | |||
appägaa | hinuntergehen | |||
appäghiijä | hinunterfallen | |||
appäghijä | hinunterfallen | in den Bergen: zu Tode fallen (erfallen) | ||
appägumpä | hinunterspringen | truuisch appägumpä | ||
appähaa | hinunterhalten | muäsch dr Chopf appähaa | ||
appähockä | schrumpfen, einfallen | (Gugelhopf) | ||
appähuurä | niederkauern | |||
appähuurä | sich niederkauen | huurä, gruuppä | ||
appäjagis | Kinderspiel (Illgau) | |||
appälüütä | herunterläuten | am Chlaus appälüütä (vom Michelstag an) | ||
appälaa | herunterlassen | lach di hübschäli appä d Milch appälaa > ablaa | ||
appäleggä | ablegen | Hand appäleggä Kraftspiel > ableggä | ||
appälitzä | Ärmel wider herunterrollen | d Eermel appälitzä > litzä | ||
appäluägä | hinunterschauen | uufä gaa gu appäluägä | ||
Appäluägärli | Aussichtspunkt | appä, Guugähüürli, Waart | ||
appämeerä | abwählen, ablehnen | |||
Appäraat | Aparat | Appäräätli | ||
appäriitä | schlitteln, rodeln | mr gand gu appäriitä! > Appäriiti, mänärlä ds Predigärs Thummäs hed wellä am Heuseil appäriitä > Seiltänzär | ||
Appäriiti | Rutschbahn, Schlittbahn | appäriitä | ||
appäschiässä | abschiessen | herunterfahren im Schuss | ||
appäschlaa | herunterschlagen | (z.B. Baumnüsse, Haselnüsse .. ) | ||
appäschniijä | zu Boden schneiden | frühzeitig einschneien > schniijä äs hed scho appägschniid! - jä, uufäschniijä tuäts niä! we lang predigät der nu? - wänns nüd appäschniid, isch är nu lang dobä! | ||
appätröölä | herunterrollen | Trämel appätröölä > tröölä | ||
appätriibä | heruntertreiben | Vieh von der Höhe heruntertreiben > abtriibä | ||
appätroolä | herunterfallen | in den Bergen zu Tode fallen > troolä | ||
appätuä | versorgen | hinabtun Gümel i Chäller appätuä | ||
appätuä | heruntermachen | dr Gmeindraat appätuä | ||
Appäwääg | Hinunterweg | im Appäwääg: im Hinuntergehen > Uufä | ||
appäwärchä | herunterarbeiten, sich erschöpfen | appägwärchät | ||
appäwärts | hinab, abwärts | |||
appäwäschä | gründlich waschen | d Dili appäwäschä > appäbutzä | ||
Appiteegg | Apotheke | |||
Appizäll | Appenzell | Mi Vatter isch än Appizäller: Kinderlieder | ||
Arfä | Arve, Zirbelkiefer | Arfäschtubä Arfätäfel | ||
as | als | 1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs | ||
aschpig | aus Eschenholz | aschpis Laub | ||
Aschpli | Espe | Esche mhd aspe | ||
Ascht | Ast | (neu: Kater) Escht, Eschtli aschtä entasten aschtig astreich | ||
Ass | Sau beim Jassen | (neu,früher hörte man hier nur Suu) |
Dialekt: | Ankäwaag |
Deutsch: | |
für den Zoll | |
Dialekt: | anknä |
Deutsch: | |
Anken herstellen aus der Nidlen | |
Dialekt: | anschtatt |
Deutsch: | anstatt |
da gids Chuächä anstatt Brood anschtatt z Chilä gaa isch är i d Wiirtschaft ggangä | |
Dialekt: | antärä |
Deutsch: | nachäffen |
mhd antern Muo: verfrantern (heute sagen wir > uuspflantärä) BE verantere > äfärä und änzä | |
Dialekt: | Antritt |
Deutsch: | offener Stall-Vorraum |
mhd antrit (Eintritt) Farwäg über den Husgaden Antritt ufen und apen | |
Dialekt: | apartig |
Deutsch: | besonders |
nüd apartigs apartig | |
Dialekt: | appä |
Deutsch: | hinunter |
her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä | |
Dialekt: | appäbutzä |
Deutsch: | Wohnung reinigen, schlagen, gewinnen |
Dialekt: | appächoo |
Deutsch: | heruntergekommen |
neu, chum appä! | |
Dialekt: | appädrückä |
Deutsch: | zu |
wänns dr Rauch appädrückt | |
Dialekt: | appägää |
Deutsch: | hinuntergeben |
Dialekt: | appägaa |
Deutsch: | hinuntergehen |
Dialekt: | appäghiijä |
Deutsch: | hinunterfallen |
Dialekt: | appäghijä |
Deutsch: | hinunterfallen |
in den Bergen: zu Tode fallen (erfallen) | |
Dialekt: | appägumpä |
Deutsch: | hinunterspringen |
truuisch appägumpä | |
Dialekt: | appähaa |
Deutsch: | hinunterhalten |
muäsch dr Chopf appähaa | |
Dialekt: | appähockä |
Deutsch: | schrumpfen, einfallen |
(Gugelhopf) | |
Dialekt: | appähuurä |
Deutsch: | niederkauern |
Dialekt: | appähuurä |
Deutsch: | sich niederkauen |
huurä, gruuppä | |
Dialekt: | appäjagis |
Deutsch: | |
Kinderspiel (Illgau) | |
Dialekt: | appälüütä |
Deutsch: | herunterläuten |
am Chlaus appälüütä (vom Michelstag an) | |
Dialekt: | appälaa |
Deutsch: | herunterlassen |
lach di hübschäli appä d Milch appälaa > ablaa | |
Dialekt: | appäleggä |
Deutsch: | ablegen |
Hand appäleggä Kraftspiel > ableggä | |
Dialekt: | appälitzä |
Deutsch: | Ärmel wider herunterrollen |
d Eermel appälitzä > litzä | |
Dialekt: | appäluägä |
Deutsch: | hinunterschauen |
uufä gaa gu appäluägä | |
Dialekt: | Appäluägärli |
Deutsch: | Aussichtspunkt |
appä, Guugähüürli, Waart | |
Dialekt: | appämeerä |
Deutsch: | abwählen, ablehnen |
Dialekt: | Appäraat |
Deutsch: | Aparat |
Appäräätli | |
Dialekt: | appäriitä |
Deutsch: | schlitteln, rodeln |
mr gand gu appäriitä! > Appäriiti, mänärlä ds Predigärs Thummäs hed wellä am Heuseil appäriitä > Seiltänzär | |
Dialekt: | Appäriiti |
Deutsch: | Rutschbahn, Schlittbahn |
appäriitä | |
Dialekt: | appäschiässä |
Deutsch: | abschiessen |
herunterfahren im Schuss | |
Dialekt: | appäschlaa |
Deutsch: | herunterschlagen |
(z.B. Baumnüsse, Haselnüsse .. ) | |
Dialekt: | appäschniijä |
Deutsch: | zu Boden schneiden |
frühzeitig einschneien > schniijä äs hed scho appägschniid! - jä, uufäschniijä tuäts niä! we lang predigät der nu? - wänns nüd appäschniid, isch är nu lang dobä! | |
Dialekt: | appätröölä |
Deutsch: | herunterrollen |
Trämel appätröölä > tröölä | |
Dialekt: | appätriibä |
Deutsch: | heruntertreiben |
Vieh von der Höhe heruntertreiben > abtriibä | |
Dialekt: | appätroolä |
Deutsch: | herunterfallen |
in den Bergen zu Tode fallen > troolä | |
Dialekt: | appätuä |
Deutsch: | versorgen |
hinabtun Gümel i Chäller appätuä | |
Dialekt: | appätuä |
Deutsch: | heruntermachen |
dr Gmeindraat appätuä | |
Dialekt: | Appäwääg |
Deutsch: | Hinunterweg |
im Appäwääg: im Hinuntergehen > Uufä | |
Dialekt: | appäwärchä |
Deutsch: | herunterarbeiten, sich erschöpfen |
appägwärchät | |
Dialekt: | appäwärts |
Deutsch: | hinab, abwärts |
Dialekt: | appäwäschä |
Deutsch: | gründlich waschen |
d Dili appäwäschä > appäbutzä | |
Dialekt: | Appiteegg |
Deutsch: | Apotheke |
Dialekt: | Appizäll |
Deutsch: | Appenzell |
Mi Vatter isch än Appizäller: Kinderlieder | |
Dialekt: | Arfä |
Deutsch: | Arve, Zirbelkiefer |
Arfäschtubä Arfätäfel | |
Dialekt: | as |
Deutsch: | als |
1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs | |
Dialekt: | aschpig |
Deutsch: | aus Eschenholz |
aschpis Laub | |
Dialekt: | Aschpli |
Deutsch: | Espe |
Esche mhd aspe | |
Dialekt: | Ascht |
Deutsch: | Ast |
(neu: Kater) Escht, Eschtli aschtä entasten aschtig astreich | |
Dialekt: | Ass |
Deutsch: | Sau beim Jassen |
(neu,früher hörte man hier nur Suu) | |