| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| Tüüfäl | Teufel | lat diavolus, mhd diuvel, Mehrzahl Tüüflä Verkl. Tüüfäli mid ds Tüüfels Gwalt ums Tüüfels Gottswillä alls Tüüfels (alles mögliche) dr Tüüfel obänand! kän Tüüfel drum gää i weiss kä Tüüfel me waas äs niid mi dr Tüüfel wunder Dr Tüüfel isch wän ich käs Gäld ha,dr Herrgott isch dr Rössliwiirt, wän är mr gliich äs Biär gid! ä aarmä Tüüfäl UR Tiifel > Blutt, Guggär, Hörälär, Tüüggär, Sataan | ||
| Tüüfälsbaräschä | Fluchwort aus der Söldnerzeit > baräschä | |||
| Tüüfälschruut | Pflanze | |||
| Tüüfälslaui | Lidernen UR > Ruperslaui | |||
| Tüüfälsmeinig | bösartig | |||
| Tüüfälsschtei | Teufelsstein | |||
| Tüüfälszickänä | Kinderspiel Illgau (dem Teufel arme Seelen entwinden) | |||
| tüüflä | tollen, wüten | > är-, umä-, uus-, vär- | ||
| Tüüggär | Umwort für Teufel kä Tüüggär folgids BE Tütschel | |||
| tüüggärs | Umwort für: des Teufels was isch das tüüggärs Züüg? | |||
| tüür | teuer, kostspielig | mhd tiure viil z tüür dr tüüräwägät > düürr | ||
| tüüschä | täuschen | toschä getäuscht mhd tiuschen > Ross-Tüüschär | ||
| Tüüsslig | Tragriemen für Rückentragen Tüssel 1764 Tausen samt Düssligen | |||
| tüütä | hinweisen | mid ämä Hagstud tüütä äs sig guät, hed är em tüütäd | ||
| tüütä | tuten | mhd tûten neu: hupen vo tuutä und blaasä kän Aanig > düütä | ||
| tüütsch | deutsch | mhd tiutsch tüütsch und düütli dr tüütsch Toni: NW tiitsch | ||
| Tüütsch | Deutsch, Deutsche | Tüütsch leerä di Tüütschä di Tüütschä gu zämätütschä > Chuä-, Hooch- Schwiizär-, Puurä-, Züri- | ||
| Tüütschland | Deutschland | im Tüütschä ussä auch: im Schwaabäland 1600 Schaffhausen: der alten Tütschen Brüüch > Schwaabä | ||
| Tübel | Dübel | |||
| Tüchel | Rohr | > Düchel | ||
| tückä | ducken | > dückä | ||
| tüftälä | in mühsamer Kleinarbeit etwas erfinden oder herausfindend mhd tüfteln = schlagen, klopfen .. uustüftälät uusätüftälät | |||
| tünkä | tauchen, eintauchen, tunken | > dünkä | ||
| Tünkli | Suppeneinlage (zum eintunken) Tünkli-Suppä | |||
| tüpfä | Tupf machen, berühren | mhd dupfen | ||
| Tüpfi | äs Tüpfi (aufgedonnertes Fräulein) | |||
| tüpflät | mit Tupfen übersät | |||
| Tüpfli | Tüpflein | ds Tüpfli ufem i Tüpfli-Schiissär (Haarspalter) | ||
| Türä | Türe(n) | mhd tür Türä-Weggä (Keil zum aufsperren) Türangel, Türfallä Türangel, Türfalle | ||
| türäriitä | türenreiten | (Kinderspiel) | ||
| Türfallä | Türfalle, Türgriff | |||
| Türgreis | Rahmen, Drehe | |||
| türlä | türlen | mit der Türe spielen (Kinder), ständig durch die Türe gehen (zur Ablassgewinnung, bei Durchfall) | ||
| Türligiigär | Durchfall | (man muss immer wieder türlen | ||
| Türsellä | Schwelle | mhd swelle, äs hed früänär hööchi Türsellä ghaa mhd tür sûl (Tür-Säule) | ||
| tütschä | stossen, mahlen, schlagen | Nüss tütschä, Eiär tütschä > aa- ii- vär- zämä- tätschä | ||
| Tütschgrind | eckiger Kopf | > Totsch, Totz | ||
| Tütschi | Holzstück, Klotz | auch Tütschäli BE tütschele (Spiel) | ||
| Tütschli | Klötzchen | |||
| Tütschlibodä | Parkett tütschlät | |||
| Tütschlischtägä | Balken mit aufgenagelten Klötzen als Stiege | |||
| taa | getan | das hesch käm Tootnä taa! äs heds duä ttaa > tuä In ärä Familli mid ä Huuffä Goofä hend alig am Abäd, wänn der Vattär heichoo isch, alli müässä anäschtaa, und dr Vattär hed a jedem dr Reihe naa a Grind anä gschlagä,wänn eis grüäft hed: i ha dä nüüd ttaa! - hed är gseid: tuäsch dänk nu! und drnaa sinds abghockät zum ds Nacht ässä! | ||
| Taag | Tag | engl day äs isch Taag all Taag Guät Taag! all und ei Taag Taagheitäri, Taagwach, Taagsatzig > Heiligtaag, Landtaag, Namäs-taag, Ziistaag, Läbtig | ||
| Taal | Tal, Thal, Muotathal | im Taal innä, ussät äm Taal, durs Taal durä, is Taal inä siehe HK?II 75 f > Tuälä, Loch | ||
| Taalär | Taler | (altes Geld aus Joachimstal, engl Dollar Id 12,1303) neu: Thaler = Muotathaler | ||
| Taappä | Tatze, Pfote, Pratze, Pranke | (Tierfuss ohne Hufe), grob für Hand mhd tâpe vgl tappen, ertappen, hineintappen, täppisch > Tatzä, Tschaaggä | ||
| taappä | tappen | auch taapplä nüd alls aatääpplä! > untappät | ||
| Taaschi | Taschi | > Tannä | ||
| Taatsach | äs isch ä waari Taatsach! | |||
| Tabärettli | Stuhl ohne Lehne, Schemel | ursp. Trommel frz tabouret |
| Dialekt: | Tüüfäl |
| Deutsch: | Teufel |
| lat diavolus, mhd diuvel, Mehrzahl Tüüflä Verkl. Tüüfäli mid ds Tüüfels Gwalt ums Tüüfels Gottswillä alls Tüüfels (alles mögliche) dr Tüüfel obänand! kän Tüüfel drum gää i weiss kä Tüüfel me waas äs niid mi dr Tüüfel wunder Dr Tüüfel isch wän ich käs Gäld ha,dr Herrgott isch dr Rössliwiirt, wän är mr gliich äs Biär gid! ä aarmä Tüüfäl UR Tiifel > Blutt, Guggär, Hörälär, Tüüggär, Sataan | |
| Dialekt: | Tüüfälsbaräschä |
| Deutsch: | |
| Fluchwort aus der Söldnerzeit > baräschä | |
| Dialekt: | Tüüfälschruut |
| Deutsch: | Pflanze |
| Dialekt: | Tüüfälslaui |
| Deutsch: | |
| Lidernen UR > Ruperslaui | |
| Dialekt: | Tüüfälsmeinig |
| Deutsch: | bösartig |
| Dialekt: | Tüüfälsschtei |
| Deutsch: | Teufelsstein |
| Dialekt: | Tüüfälszickänä |
| Deutsch: | |
| Kinderspiel Illgau (dem Teufel arme Seelen entwinden) | |
| Dialekt: | tüüflä |
| Deutsch: | tollen, wüten |
| > är-, umä-, uus-, vär- | |
| Dialekt: | Tüüggär |
| Deutsch: | |
| Umwort für Teufel kä Tüüggär folgids BE Tütschel | |
| Dialekt: | tüüggärs |
| Deutsch: | |
| Umwort für: des Teufels was isch das tüüggärs Züüg? | |
| Dialekt: | tüür |
| Deutsch: | teuer, kostspielig |
| mhd tiure viil z tüür dr tüüräwägät > düürr | |
| Dialekt: | tüüschä |
| Deutsch: | täuschen |
| toschä getäuscht mhd tiuschen > Ross-Tüüschär | |
| Dialekt: | Tüüsslig |
| Deutsch: | |
| Tragriemen für Rückentragen Tüssel 1764 Tausen samt Düssligen | |
| Dialekt: | tüütä |
| Deutsch: | hinweisen |
| mid ämä Hagstud tüütä äs sig guät, hed är em tüütäd | |
| Dialekt: | tüütä |
| Deutsch: | tuten |
| mhd tûten neu: hupen vo tuutä und blaasä kän Aanig > düütä | |
| Dialekt: | tüütsch |
| Deutsch: | deutsch |
| mhd tiutsch tüütsch und düütli dr tüütsch Toni: NW tiitsch | |
| Dialekt: | Tüütsch |
| Deutsch: | Deutsch, Deutsche |
| Tüütsch leerä di Tüütschä di Tüütschä gu zämätütschä > Chuä-, Hooch- Schwiizär-, Puurä-, Züri- | |
| Dialekt: | Tüütschland |
| Deutsch: | Deutschland |
| im Tüütschä ussä auch: im Schwaabäland 1600 Schaffhausen: der alten Tütschen Brüüch > Schwaabä | |
| Dialekt: | Tübel |
| Deutsch: | Dübel |
| Dialekt: | Tüchel |
| Deutsch: | Rohr |
| > Düchel | |
| Dialekt: | tückä |
| Deutsch: | ducken |
| > dückä | |
| Dialekt: | tüftälä |
| Deutsch: | |
| in mühsamer Kleinarbeit etwas erfinden oder herausfindend mhd tüfteln = schlagen, klopfen .. uustüftälät uusätüftälät | |
| Dialekt: | tünkä |
| Deutsch: | tauchen, eintauchen, tunken |
| > dünkä | |
| Dialekt: | Tünkli |
| Deutsch: | |
| Suppeneinlage (zum eintunken) Tünkli-Suppä | |
| Dialekt: | tüpfä |
| Deutsch: | Tupf machen, berühren |
| mhd dupfen | |
| Dialekt: | Tüpfi |
| Deutsch: | |
| äs Tüpfi (aufgedonnertes Fräulein) | |
| Dialekt: | tüpflät |
| Deutsch: | mit Tupfen übersät |
| Dialekt: | Tüpfli |
| Deutsch: | Tüpflein |
| ds Tüpfli ufem i Tüpfli-Schiissär (Haarspalter) | |
| Dialekt: | Türä |
| Deutsch: | Türe(n) |
| mhd tür Türä-Weggä (Keil zum aufsperren) Türangel, Türfallä Türangel, Türfalle | |
| Dialekt: | türäriitä |
| Deutsch: | türenreiten |
| (Kinderspiel) | |
| Dialekt: | Türfallä |
| Deutsch: | Türfalle, Türgriff |
| Dialekt: | Türgreis |
| Deutsch: | Rahmen, Drehe |
| Dialekt: | türlä |
| Deutsch: | türlen |
| mit der Türe spielen (Kinder), ständig durch die Türe gehen (zur Ablassgewinnung, bei Durchfall) | |
| Dialekt: | Türligiigär |
| Deutsch: | Durchfall |
| (man muss immer wieder türlen | |
| Dialekt: | Türsellä |
| Deutsch: | Schwelle |
| mhd swelle, äs hed früänär hööchi Türsellä ghaa mhd tür sûl (Tür-Säule) | |
| Dialekt: | tütschä |
| Deutsch: | stossen, mahlen, schlagen |
| Nüss tütschä, Eiär tütschä > aa- ii- vär- zämä- tätschä | |
| Dialekt: | Tütschgrind |
| Deutsch: | eckiger Kopf |
| > Totsch, Totz | |
| Dialekt: | Tütschi |
| Deutsch: | Holzstück, Klotz |
| auch Tütschäli BE tütschele (Spiel) | |
| Dialekt: | Tütschli |
| Deutsch: | Klötzchen |
| Dialekt: | Tütschlibodä |
| Deutsch: | |
| Parkett tütschlät | |
| Dialekt: | Tütschlischtägä |
| Deutsch: | |
| Balken mit aufgenagelten Klötzen als Stiege | |
| Dialekt: | taa |
| Deutsch: | getan |
| das hesch käm Tootnä taa! äs heds duä ttaa > tuä In ärä Familli mid ä Huuffä Goofä hend alig am Abäd, wänn der Vattär heichoo isch, alli müässä anäschtaa, und dr Vattär hed a jedem dr Reihe naa a Grind anä gschlagä,wänn eis grüäft hed: i ha dä nüüd ttaa! - hed är gseid: tuäsch dänk nu! und drnaa sinds abghockät zum ds Nacht ässä! | |
| Dialekt: | Taag |
| Deutsch: | Tag |
| engl day äs isch Taag all Taag Guät Taag! all und ei Taag Taagheitäri, Taagwach, Taagsatzig > Heiligtaag, Landtaag, Namäs-taag, Ziistaag, Läbtig | |
| Dialekt: | Taal |
| Deutsch: | Tal, Thal, Muotathal |
| im Taal innä, ussät äm Taal, durs Taal durä, is Taal inä siehe HK?II 75 f > Tuälä, Loch | |
| Dialekt: | Taalär |
| Deutsch: | Taler |
| (altes Geld aus Joachimstal, engl Dollar Id 12,1303) neu: Thaler = Muotathaler | |
| Dialekt: | Taappä |
| Deutsch: | Tatze, Pfote, Pratze, Pranke |
| (Tierfuss ohne Hufe), grob für Hand mhd tâpe vgl tappen, ertappen, hineintappen, täppisch > Tatzä, Tschaaggä | |
| Dialekt: | taappä |
| Deutsch: | tappen |
| auch taapplä nüd alls aatääpplä! > untappät | |
| Dialekt: | Taaschi |
| Deutsch: | Taschi |
| > Tannä | |
| Dialekt: | Taatsach |
| Deutsch: | |
| äs isch ä waari Taatsach! | |
| Dialekt: | Tabärettli |
| Deutsch: | Stuhl ohne Lehne, Schemel |
| ursp. Trommel frz tabouret | |