| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| s | es | ‘s gib s a miär! si hend s gsee lachs la sii! gib mrs! | ||
| s | sie | s’ lismä tüänd s lachä tüänd s da hend s äs gsee vors gand sägids adiä vors chömid tüänds rüäffä | ||
| sä | so, also, dann, siehe | Sä da Buäb, da hesch au öppis! sä nimm! sä gang! sä chum! wänns gnuäg hend, sä gands sä ssä! vgl. frz tiens! > esä | ||
| sääjä | säen | mhd saejen gu sääjä gsääd | ||
| Sääm(är)lig | Pfanze aus Samen gezogen (nicht abgezweigt) | |||
| Säärbäl | ein dahin Serbelnder (Säärbul) | |||
| säärblä | serbeln | mhd serben (serwen) dahinsiechen värsäärblä | ||
| Sächäli | Sächelchen | ä söttägi Sächäli i Sachä Sächäli (in Liebessachen) | ||
| Säch(s)zääni | kleines Wärterhäuschen | SBB Nr. 16 Seewen | ||
| säch(s)zächä | sechszechenhundert und im anderen Jaar | |||
| sächs | sechs 6 | lat sex, frz six, ital sei, engl six, mhd sehs sächsäzwänzg | ||
| Sächs | 6 Uhr | guät Nacht am Sächsi = hoffnungslos Sächsilüütä: Sechseläuten ZH | ||
| sächst | sechste | (6.) i dr sächstä Klass si sind z sächstä hööch | ||
| Sächstul | Sechstel | |||
| sächzg | sechzig | sächzg Jaar sächzg Pfund | ||
| Sädäl(ul) | Sedel | (Sitzstange für Hühner) mhd sedel (Wohnsitz, Reitsattel) vgl. Sedleren SZ engl saddle | ||
| sägä | sagen | ahd seggen, mhd sagen ich sägä, du seisch, är seid, miär sägid, säg! sägädmär nüüd! sägid! ich sägi, ich seidti, ich has gseid Chönntisch au öppis sägä! är hed nüüd z sägä säg einisch äs Woort! i sägs am Leerer (ich sage es dem L.) i sägäräsdä: ich sage es ihr dann Mr sägid denä ds Länzä, ds Ruätschä, ds Sagäherrs (hier heissen sie so) > aa-, ab-, ii-, nachä-, uuf-, ussä-, umä-, voor- | ||
| Sägä | Segen | mhd segen dr Sägä gää > Alpsägä, Wättärsägä | ||
| Sägäsämaa | Sensenmann, Tod | vg. Familienname Saegesser, Segessenmann | ||
| Sägässä | Sense | mhd segense, Schwyz Sägätzä | ||
| sägnä | segnen | mhd segenen ds Huus la sägnä äs isch gsägnät auch bsägnä > ii-, uus-, vär- vgl. sägnäs: segne es! sag es ihnen! gang sägnäs! | ||
| sälb | selbe | mhd selp vo där sälbä Sortä = von der gleichen, oder: von der berüchtigten Sorte >? därsälb, dassälb, disälbä, drsälb | ||
| sälbär | selber | mhd selper sälbär machä! | ||
| sälbdritt | selbdritt, zu dreien | |||
| sälbergmacht | selbstgemacht | |||
| sälbviärt | selbviert, zu vieren | |||
| sälig | selig | (verstorben) mhd saeleg dr Vattär sälig, d Muättär sälig | ||
| sälzi | heikel beim Essen mhd saeltsen (selten, seltsam) > greupfrääsig (sältä selten: früher ungebräuchlich, dafür schiär niä) | |||
| Sälzi | ein Heikler | |||
| sändälä | mit oder im Sand spielen vgl Familienname Sander, Sandhofer, Sandmann | |||
| Sänkäl(ul) | Senkel | (vgl. senkrecht) mhd senkel Senkblei an Schnur im Sänkäl senkrecht | ||
| Sänkiloch | Sickergrube | > Lozzi | ||
| sänklä | ins Lot bringen, den Meister zeigen auch i Sänkul schtellä | |||
| Sänn | Senn | (Alphirt, Milchverarbeiter, Küher) mhd senne | ||
| Sännä | Sennen | Mz | ||
| sännä | als Senn arbeiten | 1421 gehüttet und gesännet > Zuäsänn | ||
| Sännäbuäb | Sennenknabe | |||
| Sännächäppli | Sennenkäpplein | |||
| Sännächilbi | Sennenkilbi | |||
| Sännämeitli | Sennenmädchen | |||
| Sännärii | Sennerei, Milchverarbeitung, Käserei | |||
| Sännätuntschi | Sagengestalt in Uri | |||
| Sännchessi | das Sännkessi | grosser Kessel zum Chäsen Gletschermühle im Bürgelibach (Badebecken für Schächler) | ||
| Sännhüttä | Sennhütte | (Alphütte oder Käserei im Tal) | ||
| Sännmatt | Sennmatt | (urspr. Saum-Matt) | ||
| Sänntä | Senten | eine Schar Kühe mit einem Stier äs schöns Sänntä Vee | ||
| Sänntäpuur | Sentenbauer | jeder Senntenbauer (Welschlandfahrten) | ||
| sänntnä | mit einem Sänntä arbeiten oder fahren > värsäntnä | |||
| Sänntum | mhd sentuom (Bereich für 1 Hirten,heute noch im Prättigau) | |||
| Säntüürä | Ledergurt im Militär frz ceinture |
| Dialekt: | s |
| Deutsch: | es |
| ‘s gib s a miär! si hend s gsee lachs la sii! gib mrs! | |
| Dialekt: | s |
| Deutsch: | sie |
| s’ lismä tüänd s lachä tüänd s da hend s äs gsee vors gand sägids adiä vors chömid tüänds rüäffä | |
| Dialekt: | sä |
| Deutsch: | so, also, dann, siehe |
| Sä da Buäb, da hesch au öppis! sä nimm! sä gang! sä chum! wänns gnuäg hend, sä gands sä ssä! vgl. frz tiens! > esä | |
| Dialekt: | sääjä |
| Deutsch: | säen |
| mhd saejen gu sääjä gsääd | |
| Dialekt: | Sääm(är)lig |
| Deutsch: | |
| Pfanze aus Samen gezogen (nicht abgezweigt) | |
| Dialekt: | Säärbäl |
| Deutsch: | |
| ein dahin Serbelnder (Säärbul) | |
| Dialekt: | säärblä |
| Deutsch: | serbeln |
| mhd serben (serwen) dahinsiechen värsäärblä | |
| Dialekt: | Sächäli |
| Deutsch: | Sächelchen |
| ä söttägi Sächäli i Sachä Sächäli (in Liebessachen) | |
| Dialekt: | Säch(s)zääni |
| Deutsch: | kleines Wärterhäuschen |
| SBB Nr. 16 Seewen | |
| Dialekt: | säch(s)zächä |
| Deutsch: | |
| sechszechenhundert und im anderen Jaar | |
| Dialekt: | sächs |
| Deutsch: | sechs 6 |
| lat sex, frz six, ital sei, engl six, mhd sehs sächsäzwänzg | |
| Dialekt: | Sächs |
| Deutsch: | 6 Uhr |
| guät Nacht am Sächsi = hoffnungslos Sächsilüütä: Sechseläuten ZH | |
| Dialekt: | sächst |
| Deutsch: | sechste |
| (6.) i dr sächstä Klass si sind z sächstä hööch | |
| Dialekt: | Sächstul |
| Deutsch: | Sechstel |
| Dialekt: | sächzg |
| Deutsch: | sechzig |
| sächzg Jaar sächzg Pfund | |
| Dialekt: | Sädäl(ul) |
| Deutsch: | Sedel |
| (Sitzstange für Hühner) mhd sedel (Wohnsitz, Reitsattel) vgl. Sedleren SZ engl saddle | |
| Dialekt: | sägä |
| Deutsch: | sagen |
| ahd seggen, mhd sagen ich sägä, du seisch, är seid, miär sägid, säg! sägädmär nüüd! sägid! ich sägi, ich seidti, ich has gseid Chönntisch au öppis sägä! är hed nüüd z sägä säg einisch äs Woort! i sägs am Leerer (ich sage es dem L.) i sägäräsdä: ich sage es ihr dann Mr sägid denä ds Länzä, ds Ruätschä, ds Sagäherrs (hier heissen sie so) > aa-, ab-, ii-, nachä-, uuf-, ussä-, umä-, voor- | |
| Dialekt: | Sägä |
| Deutsch: | Segen |
| mhd segen dr Sägä gää > Alpsägä, Wättärsägä | |
| Dialekt: | Sägäsämaa |
| Deutsch: | Sensenmann, Tod |
| vg. Familienname Saegesser, Segessenmann | |
| Dialekt: | Sägässä |
| Deutsch: | Sense |
| mhd segense, Schwyz Sägätzä | |
| Dialekt: | sägnä |
| Deutsch: | segnen |
| mhd segenen ds Huus la sägnä äs isch gsägnät auch bsägnä > ii-, uus-, vär- vgl. sägnäs: segne es! sag es ihnen! gang sägnäs! | |
| Dialekt: | sälb |
| Deutsch: | selbe |
| mhd selp vo där sälbä Sortä = von der gleichen, oder: von der berüchtigten Sorte >? därsälb, dassälb, disälbä, drsälb | |
| Dialekt: | sälbär |
| Deutsch: | selber |
| mhd selper sälbär machä! | |
| Dialekt: | sälbdritt |
| Deutsch: | selbdritt, zu dreien |
| Dialekt: | sälbergmacht |
| Deutsch: | selbstgemacht |
| Dialekt: | sälbviärt |
| Deutsch: | selbviert, zu vieren |
| Dialekt: | sälig |
| Deutsch: | selig |
| (verstorben) mhd saeleg dr Vattär sälig, d Muättär sälig | |
| Dialekt: | sälzi |
| Deutsch: | |
| heikel beim Essen mhd saeltsen (selten, seltsam) > greupfrääsig (sältä selten: früher ungebräuchlich, dafür schiär niä) | |
| Dialekt: | Sälzi |
| Deutsch: | ein Heikler |
| Dialekt: | sändälä |
| Deutsch: | |
| mit oder im Sand spielen vgl Familienname Sander, Sandhofer, Sandmann | |
| Dialekt: | Sänkäl(ul) |
| Deutsch: | Senkel |
| (vgl. senkrecht) mhd senkel Senkblei an Schnur im Sänkäl senkrecht | |
| Dialekt: | Sänkiloch |
| Deutsch: | Sickergrube |
| > Lozzi | |
| Dialekt: | sänklä |
| Deutsch: | |
| ins Lot bringen, den Meister zeigen auch i Sänkul schtellä | |
| Dialekt: | Sänn |
| Deutsch: | Senn |
| (Alphirt, Milchverarbeiter, Küher) mhd senne | |
| Dialekt: | Sännä |
| Deutsch: | Sennen |
| Mz | |
| Dialekt: | sännä |
| Deutsch: | als Senn arbeiten |
| 1421 gehüttet und gesännet > Zuäsänn | |
| Dialekt: | Sännäbuäb |
| Deutsch: | Sennenknabe |
| Dialekt: | Sännächäppli |
| Deutsch: | Sennenkäpplein |
| Dialekt: | Sännächilbi |
| Deutsch: | Sennenkilbi |
| Dialekt: | Sännämeitli |
| Deutsch: | Sennenmädchen |
| Dialekt: | Sännärii |
| Deutsch: | Sennerei, Milchverarbeitung, Käserei |
| Dialekt: | Sännätuntschi |
| Deutsch: | |
| Sagengestalt in Uri | |
| Dialekt: | Sännchessi |
| Deutsch: | das Sännkessi |
| grosser Kessel zum Chäsen Gletschermühle im Bürgelibach (Badebecken für Schächler) | |
| Dialekt: | Sännhüttä |
| Deutsch: | Sennhütte |
| (Alphütte oder Käserei im Tal) | |
| Dialekt: | Sännmatt |
| Deutsch: | Sennmatt |
| (urspr. Saum-Matt) | |
| Dialekt: | Sänntä |
| Deutsch: | Senten |
| eine Schar Kühe mit einem Stier äs schöns Sänntä Vee | |
| Dialekt: | Sänntäpuur |
| Deutsch: | Sentenbauer |
| jeder Senntenbauer (Welschlandfahrten) | |
| Dialekt: | sänntnä |
| Deutsch: | |
| mit einem Sänntä arbeiten oder fahren > värsäntnä | |
| Dialekt: | Sänntum |
| Deutsch: | |
| mhd sentuom (Bereich für 1 Hirten,heute noch im Prättigau) | |
| Dialekt: | Säntüürä |
| Deutsch: | |
| Ledergurt im Militär frz ceinture | |