| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| prässiärä | eilen, sich sputen | Gotthelf pressieren > Äxpräss | ||
| Prässiärärii | Pressiererei, unangenehme Eile | das isch au ä Prässiärärii! | ||
| prööbälä | pröbeln | mühsam eine Erfindung ausprobieren | ||
| Prüüs | Preusse | Fam. Name Prüss (Bahlow) | ||
| Prüüsä | Preussen | (Land und Leute), Fam. Nideröst | ||
| Prüüsäzuug | Preussenzug | 1856 | ||
| prabiärä | probieren | lat probare mhd probieren gu prabiärä > proobä | ||
| Pragel | Pragel | (Pragul-Pass) | ||
| Pragelpässlär | Wirt zum Gasthaus Pragelpass Wirtin Pragulpässläri | |||
| predägä | predigen | lat praedicare Ich predägä was ich weiss: von ärä altä Mutschägeiss,von ärä Chuä und vom änä Chalb, sä isch diä Predig scho halb! von ärä Chatz und von ärä Muus - sä isch diä Predig uus! | ||
| Predägärs | Familienspitzname Imhof (Wo gand iär hii? - is Riäd fürä gu predigä!) | |||
| Predig | Predigt | mhd predige | ||
| Preemi | Prämie | (Auszeichnung) lat praemium premiärä premiärt | ||
| preichä | treffen, passen | vgl. Bereich mhd bereichen ds Löchli preichä (> Löchlipreichär) i has nu guät preicht: getroffen, gefunden Ä Vattär isch ufärä Tannä gsii bim Schtumpnä,dä isch ihm ds Biäli us dr Hand ghiid und hätt dr Buäb nu schiär troffä,dä hed är grüäft: äs hätt di ja chönnä preichä! dä rüäft dr Buäb: ja und äs hätti chönnä fäälä! | ||
| Preichi | Treffsicherheit, Glück | är hed ds Preichi är hed äs Preichi är hed ä gaar ä käs Preichi | ||
| preschtiärä | prästieren | (ertragen, erreichen, durchstehen) eigtl. präsentieren (darbringen) leisten, vermögen lat praestare | ||
| Presidänt | Präsident | |||
| Presidäntä | Familienzuname Hediger LG III 169, 480 | |||
| preziis | präzis, genau | (lobend, verächtlich) lat praecise frz précis engl precise preziis troffä! ja preziis äso ä Lööli bisch! | ||
| priima | prima! von erster Güte! | lat/ital prima (erste) > eis a | ||
| Priis | Preis | lat pretium mhd prîs Lobpreis, Geldpreis | ||
| Priisä | Mz von Priis Verkl. Priisli | |||
| Priisä | Prise | frz prise (Entnahme) ä Priisä Schnupf | ||
| prisä | knapp, eng, ums Haar | äs gaad prisä es geht knapp mhd brisen (engschnüren) > Brisä | ||
| profossät | selbstherrlich, grossmaulig | (Illgau) (Profoss: Gerichtsweibel) | ||
| proleetä | proleten, lauthals ausrufen | auch: prelaaggä prahlen prahlen wie ein Prälat | ||
| Proob | Probe | (Ware, Musik, Theater) ä Proob gää i Proob gaa | ||
| proobä | proben | (Musik, Theater) Ware: > prabiärä | ||
| Psaltär | Psalter | lat psalterium (150 Psalmen),3 Rosenkränze = 150 AVM betet man beim Leichengebet, ums Wasser, bei Wallfahrten .. | ||
| Puff | Stoss, Schlag | mhd buf ä Puff gää neu: Bordell | ||
| Pulfär | Pulver | lat pulverem mhd pulver pülfärä Pülfärli värpulfärä | ||
| Pumpär | Pumper | (Luther bombart =Furz, Stink) Kinderspruch: Samichlaus, Niggeli / schleik mer au es Ditteli / nüd es chlis und nüd es grosses / as is cha i Bumper stosse! vgl. engl bumper, pamper | ||
| pumpärluus | geil, stierig | |||
| Pumpärnällä | Pimpernell | (Stinknelle) > Bibärnällä- | ||
| Pumpärniggäl | Pumpernickel | kleines Roggenbrot (schwerverdaulich),kleiner Stink-Bub > Niggäl | ||
| Pumpärseeli | Pumperseeli | (Namensdeutung: lächerlich klein) | ||
| Pumpärtum | Tanzmusik mit Blech (macht bumbum) | |||
| Pungg | Fusstritt | mhd bungen = pauken, trommeln Mz Püngg | ||
| Puntänööri | Ehrenstandpunkt | frz point d’honneur | ||
| puschbär | pusper, aufgeweckt | |||
| Putsch | Putsch | schweiz. Mundart, lautmalerisch gebildet, Bei uns: Wasserschwall, plötzliche Flutwelle eines Wildbaches dr Putsch chund! ä schöönä Putsch isch choo! engl push | ||
| putzä | putzen, reinigen | |||
| putzä | siegen | |||
| putzä | erledigen | |||
| putzt | geputzt, gesiegt, getötet | PP = plötzli putzt. Im Uurnärland isch ä Buäb mid dräckätä Schuä choo gu altärdiänärä,dr Pfarr seid: moorä sind dä dini Schuä putzt! - Moorädess isch dr Buäb mid schöön putztä Schuä choo,dr Pfarr seid: so, heds d Muättär putzt? - dr Buäb: ich weis nüüd, won ich ggangä bi, hed si nu gläbt! - Am änä andärä Oort hend ä paar alti Mannä midänand gjassät,einärsmaal seid dr eint: ich glaubä mich putzts! är heds uf um Häärz ghaa,äs isch dä abär wiitär ggangä,einärsmaal seid är widär: etz putzts mi! und duä heds ä putzt! > butzä, butzt | ||
| Puur | Bauer | mhd gebur engl boor nl bur rom il pur > Bäärgpuur, Bodäpuur | ||
| Puurä | Mz Bauern | |||
| puurä | bauern | mhd bûwen (bauen, bebauen) är puurät, är hed puurät | ||
| Puuräbüäbli | Bauernbub | Lied: Äs Puuräbüäbli maag i nüüd | ||
| Puuräbeckä | Fam. Gwerder Bauernbäckerei |
| Dialekt: | prässiärä |
| Deutsch: | eilen, sich sputen |
| Gotthelf pressieren > Äxpräss | |
| Dialekt: | Prässiärärii |
| Deutsch: | Pressiererei, unangenehme Eile |
| das isch au ä Prässiärärii! | |
| Dialekt: | prööbälä |
| Deutsch: | pröbeln |
| mühsam eine Erfindung ausprobieren | |
| Dialekt: | Prüüs |
| Deutsch: | Preusse |
| Fam. Name Prüss (Bahlow) | |
| Dialekt: | Prüüsä |
| Deutsch: | Preussen |
| (Land und Leute), Fam. Nideröst | |
| Dialekt: | Prüüsäzuug |
| Deutsch: | Preussenzug |
| 1856 | |
| Dialekt: | prabiärä |
| Deutsch: | probieren |
| lat probare mhd probieren gu prabiärä > proobä | |
| Dialekt: | Pragel |
| Deutsch: | Pragel |
| (Pragul-Pass) | |
| Dialekt: | Pragelpässlär |
| Deutsch: | |
| Wirt zum Gasthaus Pragelpass Wirtin Pragulpässläri | |
| Dialekt: | predägä |
| Deutsch: | predigen |
| lat praedicare Ich predägä was ich weiss: von ärä altä Mutschägeiss,von ärä Chuä und vom änä Chalb, sä isch diä Predig scho halb! von ärä Chatz und von ärä Muus - sä isch diä Predig uus! | |
| Dialekt: | Predägärs |
| Deutsch: | |
| Familienspitzname Imhof (Wo gand iär hii? - is Riäd fürä gu predigä!) | |
| Dialekt: | Predig |
| Deutsch: | Predigt |
| mhd predige | |
| Dialekt: | Preemi |
| Deutsch: | Prämie |
| (Auszeichnung) lat praemium premiärä premiärt | |
| Dialekt: | preichä |
| Deutsch: | treffen, passen |
| vgl. Bereich mhd bereichen ds Löchli preichä (> Löchlipreichär) i has nu guät preicht: getroffen, gefunden Ä Vattär isch ufärä Tannä gsii bim Schtumpnä,dä isch ihm ds Biäli us dr Hand ghiid und hätt dr Buäb nu schiär troffä,dä hed är grüäft: äs hätt di ja chönnä preichä! dä rüäft dr Buäb: ja und äs hätti chönnä fäälä! | |
| Dialekt: | Preichi |
| Deutsch: | Treffsicherheit, Glück |
| är hed ds Preichi är hed äs Preichi är hed ä gaar ä käs Preichi | |
| Dialekt: | preschtiärä |
| Deutsch: | prästieren |
| (ertragen, erreichen, durchstehen) eigtl. präsentieren (darbringen) leisten, vermögen lat praestare | |
| Dialekt: | Presidänt |
| Deutsch: | Präsident |
| Dialekt: | Presidäntä |
| Deutsch: | |
| Familienzuname Hediger LG III 169, 480 | |
| Dialekt: | preziis |
| Deutsch: | präzis, genau |
| (lobend, verächtlich) lat praecise frz précis engl precise preziis troffä! ja preziis äso ä Lööli bisch! | |
| Dialekt: | priima |
| Deutsch: | prima! von erster Güte! |
| lat/ital prima (erste) > eis a | |
| Dialekt: | Priis |
| Deutsch: | Preis |
| lat pretium mhd prîs Lobpreis, Geldpreis | |
| Dialekt: | Priisä |
| Deutsch: | |
| Mz von Priis Verkl. Priisli | |
| Dialekt: | Priisä |
| Deutsch: | Prise |
| frz prise (Entnahme) ä Priisä Schnupf | |
| Dialekt: | prisä |
| Deutsch: | knapp, eng, ums Haar |
| äs gaad prisä es geht knapp mhd brisen (engschnüren) > Brisä | |
| Dialekt: | profossät |
| Deutsch: | selbstherrlich, grossmaulig |
| (Illgau) (Profoss: Gerichtsweibel) | |
| Dialekt: | proleetä |
| Deutsch: | proleten, lauthals ausrufen |
| auch: prelaaggä prahlen prahlen wie ein Prälat | |
| Dialekt: | Proob |
| Deutsch: | Probe |
| (Ware, Musik, Theater) ä Proob gää i Proob gaa | |
| Dialekt: | proobä |
| Deutsch: | proben |
| (Musik, Theater) Ware: > prabiärä | |
| Dialekt: | Psaltär |
| Deutsch: | Psalter |
| lat psalterium (150 Psalmen),3 Rosenkränze = 150 AVM betet man beim Leichengebet, ums Wasser, bei Wallfahrten .. | |
| Dialekt: | Puff |
| Deutsch: | Stoss, Schlag |
| mhd buf ä Puff gää neu: Bordell | |
| Dialekt: | Pulfär |
| Deutsch: | Pulver |
| lat pulverem mhd pulver pülfärä Pülfärli värpulfärä | |
| Dialekt: | Pumpär |
| Deutsch: | Pumper |
| (Luther bombart =Furz, Stink) Kinderspruch: Samichlaus, Niggeli / schleik mer au es Ditteli / nüd es chlis und nüd es grosses / as is cha i Bumper stosse! vgl. engl bumper, pamper | |
| Dialekt: | pumpärluus |
| Deutsch: | geil, stierig |
| Dialekt: | Pumpärnällä |
| Deutsch: | Pimpernell |
| (Stinknelle) > Bibärnällä- | |
| Dialekt: | Pumpärniggäl |
| Deutsch: | Pumpernickel |
| kleines Roggenbrot (schwerverdaulich),kleiner Stink-Bub > Niggäl | |
| Dialekt: | Pumpärseeli |
| Deutsch: | Pumperseeli |
| (Namensdeutung: lächerlich klein) | |
| Dialekt: | Pumpärtum |
| Deutsch: | |
| Tanzmusik mit Blech (macht bumbum) | |
| Dialekt: | Pungg |
| Deutsch: | Fusstritt |
| mhd bungen = pauken, trommeln Mz Püngg | |
| Dialekt: | Puntänööri |
| Deutsch: | Ehrenstandpunkt |
| frz point d’honneur | |
| Dialekt: | puschbär |
| Deutsch: | pusper, aufgeweckt |
| Dialekt: | Putsch |
| Deutsch: | Putsch |
| schweiz. Mundart, lautmalerisch gebildet, Bei uns: Wasserschwall, plötzliche Flutwelle eines Wildbaches dr Putsch chund! ä schöönä Putsch isch choo! engl push | |
| Dialekt: | putzä |
| Deutsch: | putzen, reinigen |
| Dialekt: | putzä |
| Deutsch: | siegen |
| Dialekt: | putzä |
| Deutsch: | erledigen |
| Dialekt: | putzt |
| Deutsch: | geputzt, gesiegt, getötet |
| PP = plötzli putzt. Im Uurnärland isch ä Buäb mid dräckätä Schuä choo gu altärdiänärä,dr Pfarr seid: moorä sind dä dini Schuä putzt! - Moorädess isch dr Buäb mid schöön putztä Schuä choo,dr Pfarr seid: so, heds d Muättär putzt? - dr Buäb: ich weis nüüd, won ich ggangä bi, hed si nu gläbt! - Am änä andärä Oort hend ä paar alti Mannä midänand gjassät,einärsmaal seid dr eint: ich glaubä mich putzts! är heds uf um Häärz ghaa,äs isch dä abär wiitär ggangä,einärsmaal seid är widär: etz putzts mi! und duä heds ä putzt! > butzä, butzt | |
| Dialekt: | Puur |
| Deutsch: | Bauer |
| mhd gebur engl boor nl bur rom il pur > Bäärgpuur, Bodäpuur | |
| Dialekt: | Puurä |
| Deutsch: | |
| Mz Bauern | |
| Dialekt: | puurä |
| Deutsch: | bauern |
| mhd bûwen (bauen, bebauen) är puurät, är hed puurät | |
| Dialekt: | Puuräbüäbli |
| Deutsch: | Bauernbub |
| Lied: Äs Puuräbüäbli maag i nüüd | |
| Dialekt: | Puuräbeckä |
| Deutsch: | |
| Fam. Gwerder Bauernbäckerei | |