Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
zämä	zusammen, beisammen	mhd zemen, zesame > allzämä, alls zämä
zämäbindä	zusammenbinden
zämäfüärä	zusammenführen
zämäbutzä	zusammenkehren, alles ausessen
zämächoo	zusammenkommen	wo d Bäch zämächömid da isch öppis zämächoo (hat sich summiert)
zämäfaarä	miteinander fahren	neu: erschrecken, zuschanden fahren
zämäfrässä	zusammenfressen	bay.Tischgebet: i Gotts Nam, fressa mrs zam!
zämäfüässligä	mit beiden Füssen aus dem Bett springen
zämägaa	zusammengehen, zusammenfallen	(schwinden)
zämägää	zusammengeben	(amtlich, kirchlich trauen)
zämäghiijä	zusammenwerfen, auf einen Haufen werfen,zusammenfallen, zerfallen	(Gebäude, Schnee, Kuchen) zämääghiid
zämähaa	zusammenhalten	eistär zämähaa! d Händ zämähaa bim Bättä (Hände falten)
zämäheftig	gesamthaft
zämälaa	zusammenfallen, schwinden	är hed si zämäglaa
zämäläbä	zusammenleben	früänär hends müässä inärä groossä Familli zämäläbä im änä chliinä Huus - und etz!? früänär hend di jungä Lüüt eerscht dörfä zämäläbä, wänns ghüüratäd gsii sind
zämäläsä	zusammenlesen, sammeln
zämäleggä	zusammenlegen, falten	(Tücher, Papier)
zämälüütä	zusammenläuten	mit allen Glocken kurz vor Beginn
zämämännä	miteinander fahren	neu: zuschanden fahren
zämänää	zusammennehmen	alls ächli zämänää gid zletscht au ä Huuffä! nimm di zämä!
zämäphakä	zusammenpacken	neu: chasch zp = geh fort! hau ab!
zämäschiässä	zusammenstossen	(früher mit Schlitten, jetzt mit Auto), durch Zusammenstoss zerstören ds Auto flätt zämägschossä!
zämäschiitä	zusammenschlagen
zämäschtoossä	zusammenstossen	Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä .. drum heisst s etz det Schtoos
zämäschlaa	zusammenschlagen, zerstören, verprügeln
zämäschpannä	zus.spannen	(Zugtiere), übertr. miteinander etwas aushecken
zämätätschä	zusammenschlagen, flach schlagen, zerstören
zämätuä	zusammentun	(Heu, Geld)
zämätütschä		gleich wie zämätätschä
zämäziä	zusammenziehen	(Buurdi, Guurt, Gwand, Muul, Füdlä ..) neu: gemeinsames Leben beginnen
allzämä	allesamt	allzämä sind choo, allszäme insgesamt > zämä
am	am	am Sunntig, am Schattä, am Bächli, am Haag, am Änd, am Ässä, am Schaffä, am Zämäghijä, am Drüü, am Redä aa, am beschtä, am fürnämmschtä, am meischtä, am dümmschtä, amänä Oort = am änä = an einem Ort ammär: an mir (a miär), ammär ghangät, vgl. Familienname Ambauen, Ambord, Ambühl, Amgwerd, Amstutz, Amstad, Amsteg, Wemfall (Dativ) gib s am Vatter am Vatter sis Huus
beedwääg	beidenwegs, beide zusammen	(beedzämä hend glogä) vgl. sächsich: alle beede
drückä	drücken	mhd trücken Ostschweiz drucke GL BS drugge (Vorspr.) > ii- inä- uus- uusä- vär- zämä-
eiliäs(s)	einfach	(nicht doppelt) nehmen: Faden, Seil eiliäss zämäleggä nur einmal zusammenfalten
Faltä	Falte	Fältäli gfältlät > zämäleggä
hänkä	henken, aufhängen	mhd henken > aa-, drinä-, ii-, uuf-, uus-, zämä-,
laa	lassen	mhd lâzen ich laa, du laasch, är laad, mr land, lach! lammär! land! i liäss, ich lassi, ich ha gglaa tuä das la sii laa! ich laa di la sii! > aa-, ab-, appä-, durä-, fürä-, loos-, inä-, naa-, usänand-, uss-, uus-, zämä-, zuä-, zuächä-, zwäg-
läsä	lesen	mhd lesen ich läsä, du lisisch, är list, mr läsid, ich ha gläsä, lis! läsid! i lääs, i läsi im Läsibuäch leerä läsä > ab-, appä-, är-, uuf-, uus-, vär-, voor-, zämä-
lauffä	laufen	mhd loufen gang lauf! i luf, bi gluffä > aa-, ab-, anä-, appä-, ii-, inä-uuf-, uus-, uusä-, vär-, voor- zämä-
leggä	legen	mhd legen, leggen ich leggä, du leisch, är leid, mr leggid, leg! leggid! i leiti, i leggi, i ha gleid > aa-, ab-, anä-, ii-, uuf-, undär-, zämä-
nää	nehmen	mhd nemen ich nimä, du niisch, är niid, mr nänd, nimm! näm­mär! nänd! ich nääm, ich nämmi, ich ha gnuu eifach nää! wiä nää und nüd stälä? äs chönnt ein nää (Krankheit, Unfall), d Muätaa hed Hüüser afä nää, dr Föön hed Dächer gnuu, d Sunnä mag dr Schnee wider gnää, das Gift niid d Müüs, är cha Wäärzä nää (vertreiben) > aa- ab- appä- übär- inä- umä- undänuusä- uuf- uus- vär- voor- zämä-
rüäffä	rufen	mhd ruofen, rüefen > ab- är- drii- nachä- zämä-
rüärä	werfen	mhd rüeren vgl. rührend, herrühren, Rührt euch! 1) werfen Schtei rüärä umwerfen: äs chönnt ein rüärä äs hed mi grüärt > appä- ii- inä- umä- uus- uusä- zämä- 2) rühren, quirlen d Suppä rüärä im Brii rüärä 3) berühren > aarüärä
schiässä	schiessen	mhd schiezen: schnelle Bewegung d Schwalbä schiässid umänand d Schtäärnä schiässid im Lanzig schiässt alls usem Bodä uusä mr lands la schiässä (mit dem Schlitten) mid Pfiil und Bogä (hütt mit Gweer) gu Tiärli schiässä adär uf Schiibä schiässä einä z Bodä schiässä sälbär z Bodä schiässä Arbeiter nach einer Pause: sä lam­märs widär la schiässä! anderswo: schüüsse > aa- ab- drii- fürä- inä- umä- zämä- Schutz, Schützä, Häxäschutz
schiitä	Holz spalten	(Scheiter machen) isch äs gschpelig? > zämäschiitä
schlaa	schlagen	mhd slâ,slahen,slân ich schlaa, du schlaasch, är schlaad, miär schland, schlach! schlammär! schland! i schliäg, i schlug, gschlagä äs schlaad ölfi är schlaad us där Aart är schlaad am Vattär nachä ä gschlagni Schtund > aa- ab- appä- durä- ii- inä- nachä- übär- um- uuf- uus- uusä- vär- voor- zämä- LU schloo, schlönd > Schlaag Id 9,185
Schlufänä	nachlässige Arbeiter	von Schlufi Schlufänä sind är allzämä!
schlug	ich schlüge	i schlug deer zämä > schlaa
schriibä	schreiben	mhd schrîben 1288 gschribä geschrieben, Gschribnigs Schriftliches aa- ab- hei- ii- nachä- uuf- uus- voor- zämä-
schtaa	stehen	ahd stân, mhd stên ich schtaa, du schtaasch, är schtaad, mr schtandid, schtach! schtand! schtandid! i schtiänd, i bi gschtandä > bschtaa, aa- ab- ii- umä- uuf- voor- zämä-
schtellä	stellen, zum halten bringen	mhd stellen gschtellt > aa- ab- anä- b- ii- inä- uuf- uus- vär- voor- zämä-
Schtoos	Stoss	mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! -
schtoossä	stossen, schieben	mhd stôzen dr Schnee schtoosst, Biili stoossid, Müüs schtoossid 1457 so zween mit Güteren aneinanderen stossen > aa- appä- anä- fürä- inä- uufä- uusä- zämä-
schtuuchä	stauchen	mhd stûchen schtuuchäbleich, gschtuucht, värsch­tuuchä, zämäschtuuchä
suächä	suchen	mhd suochen suäch! gsuächt > undär- vär- zämä-
suuffä	saufen, trinken	mhd sûfen süüffälä > suf, Suff, Suppe, gsoffä, bsof­fä, Gsöff Soo Juuli, suuff uus und phack zämä, mr gand hei!
Tätschhuus		niedriges Flachgiebelhaus (we zämätätscht) > taultsch
tätschä	knallen	äs hed schonu ttätscht! > aa-, ii-, uus- vär-, zämä-
träägä	tragen	ich träägä, du treisch, är treid, mr träägid, trääg! träägid! ich treiti, ich ha ttreid 1555 hed züg us dem thal thregen > aa- ab- ii- uus- vär- zämä-
triibä	treiben	mhd triben 1421 (2) von dannen triben > aa- ab- ii- inä- uuf- uus- uusä- vär- zämä- Wänns dr Pfarrär nüd mag liidä, sä gänd im än alti Kafimüli z triibä!
tütschä	stossen, mahlen, schlagen	Nüss tütschä, Eiär tütschä > aa- ii- vär- zämä- tätschä
Tüütsch	Deutsch, Deutsche	Tüütsch leerä di Tüütschä di Tüütschä gu zämätütschä > Chuä-, Hooch- Schwiizär-, Puurä-, Züri-
ziä	ziehen	dr Wagä ziä, dr Nutzä gu ziä, Zänd ziä, Fädä ziä, dr Wind ziäd, d Pfiiffä ziäd, nüüä Moscht ziäd ziäd zich! zogä am Bogä! auch zochä neu: diä Muusig ziäd nümmä, einä gu ziä (trinken, rauchen) > ab-, nachä-, ii-, uuf-, uus(ä)-, vär-, zämä-