Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
wott	wollen	i wott nüüd wottisch? wottsch? wott äär? äs wott nümmä hörä (rägnä) äs wott und wott nüd Lienert i woot ä nid > wellä, witt, wett
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
beed	beide	mhd beede chömid beed! weläs wottisch? beedäs! beedärlei: beiderlei, von beiden Sorten (beedärlei Lüüt)
brünnä	in Brand stehen	äs wott nüd brünnä äs brünnt äs Liächt ds Huus brünnt! ä Gletschgermockä brünnä han i etz au nu niä gsee! (Glace flambée) LU brönne Lienert: brünne
d	du	wänn d nüd hörsch, zeig di aa! wänn d wottisch
därsälb	derselbe, dieser bestimmte	därsälb wott ich nüd gsee! >dässälb
Gruän	das Grünen	dr Gruän wott nu nüd choo im Gruän sii
hii	hin	mhd hin wo wottisch hii? Leitäräfaarä, Leitärägaa, Leitärätuä (Leitäräfahren, Leitärägehen, Leitärästellen,aber hinfallen: zbodä ghiijä) > niänähii, nämähii, wohii, inä
keinä	keiner	keinä wott niänän ä keinä > ä keinä, kä, kän, käni, käs
lang		lat longus, ital longo, engl long, frz longue 1) zeitlich: ä Schtund lang äs Füüfi lang as lang as d wottisch nümmä lang scho lang värbii lang nüd all > lengär, Lengi 2) örtlich: ä Meeter lang Langbodä Langwand (alte Längenmasse: Liini, Zoll, Schuh, Finger, Hand, Elle, Spanne, Klafter)
letscht	letzt	mhd lest bisch dr letscht? Mutter: muäsch du eister däs letscht Woort haa? Tochter: i ha nüd gwüsst, as du nu öppis wottisch sägä! > alläriletscht
miäraa	meinetwegen	(mir gemäss), meist: von mir aus ohne weiteres: Daarf i das haa? - miäraa! miäraa chasch gaa! Wottsch das? - miäraa! ( früher sagte man dies statt ja gern, um nicht gierig zu erscheinen) > mägämiinä
Milch	Milch	mhd milch engl milk är wott d Milch nüd appälaa = er will nicht Auskunft geben > mälch, mälchä
oordäli	gleichgültig	oordäli wohii as d wottisch oordäli wedäs as d witt
öppis	etwas	öppis bessärs chasch öppis machä öppis wenigs hed öppä öppär öppis gsee? wott öppä öppär öppis fraagä? hesch öppis?
reischtä	reisten	in der Höhe geschlagene Holzstämme im Winter auf gefrorenem Schnee in die Niederung gleiten lassen mhd reisten (abfallen, herunterfallen) Früher überall im Gebirge geübt Redensart: wottisch di gu z Tood reischtä? = waghalsigen Abstieg im Gebirge wagen
übärhaupt		jetzt: das chund übärhaupt nüd i Fraag! und übärhaupt, was wottisch nu?
wänn	wenn	1) wenn, falls wänn d (du) wottisch 2) wann wänn isch fertig? wänn chuusch widär? wänn d (du) wottisch! chasch choo wänns isch = zu jeder Zeit > wämä, wämmär
we	wie	(unbetont, betont > wiä) we dr Vattär, we d Muättär, we Goofä, we viil? we lang? we susch, we geschtär, we värruckt, we nüd gschiid, machs we drs zeigt ha! mä chas machä we mä will, isch äs nüd rächt! Chraft we-n-äs Ross, äs isch we-n-ä so nüd rächt chasch machä we d wottisch
wedäs	welches	oordäli wedäs as d wottisch (du kannst machen welches du willst) wedäs as wend (ob sie wollen oder nicht) > weläs
weer	wer	(betont,unbetont > wer) weer hed das gmacht? weer wott?
wellä	wollen, gewollt	ahd wellan, mhd wellen, wollen nüd bloss wellä!äs muäss nu wellä sä chunds chu rägnä das hends alig wellä haa (für wahr halten) ds Wättär hed is wellä (war uns gutgesinnt) dr Welli und dr Mögi > wil, wemmär, wend, wett, wott, Willä
wettig		was für welche wettig wottisch? la da hiä wettig! wettig Tannä! > welig
will	er/sie/es will	> wellä, wott
wövul	wieviel	(wöful) wövul wottsch? sövul!
woordä	geworden, geboren	Isch öppär gschtoorbä? isch öppär woordä? mee wott i nüd wüssä! - hed ds Läpsäli alig gfraagt, wämmär mid dr Poscht choo sind > wäärdä