Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
wellä	wallen	> ärwellä
wellä	wollen, gewollt	ahd wellan, mhd wellen, wollen nüd bloss wellä!äs muäss nu wellä sä chunds chu rägnä das hends alig wellä haa (für wahr halten) ds Wättär hed is wellä (war uns gutgesinnt) dr Welli und dr Mögi > wil, wemmär, wend, wett, wott, Willä
Aarmi Seelä	Arme Seelen	(im Fegfeuer) siehe Sagen, Der Pfarrer im Thal, Freund der Armen Seelen Äs hend einisch ä paar eim pässlät und hend ä wellä ärgräslä, abär äs sind ä paar biin um gsii, won är choo isch - di aarmä Seelä hend dem ghulffä!
Aff	Affe	Tornister (> Haaraff), Schimpfwort äffälä (nachäffen) Äffli Z Schwiiz ussä hed einä dr Güntärä Balz wellä aazündä: vorig isch äs ganzäs Poschtauto voll Affä is Taal inä gfaarä! dä seid dr Balz: worum bisch duu nu daa? hesch kä Platz me ghaa?
appäriitä	schlitteln, rodeln	mr gand gu appäriitä! > Appäriiti, mänärlä ds Predigärs Thummäs hed wellä am Heuseil appäriitä > Seiltänzär
ärschlaa	verprügeln	(nicht zu Tode) mhd erslân > värschlaa dr Pfandweibel hed gsee, we da ä Fecker si Frau eeländ ärschlaad,won är hed wellä mit dem chiippä, isch sii uufgschossä und seid: das isch mii Maa!
ärwellä	Milch auwallen lassen	mhd erwallen > Wellgruäbi
Buäb	Bube, Knabe	mhd buobey UR BüebPater Ottokar hed Schuälbuäbä ghaa zum eerschtä Maal biichtä,dä isch einä choo und hed nüüd truuäd z sägä,dr Pater hed im wellä hälfä: ich bin ä Buäb, ich bin ä Buäb ..-- dä isch äs dä einärsmaal choo: ja ich au!
chönnä	können	mhd künnen, kunnen ich cha, du chasch, är cha, miär (iär, si) chönid, ich chönnti, i has chönnä ich cha choo, chasch choo? i chönnt scho wän i wett du chönntisch das machä chönid iär das? iär chö­nid üs i d’Schuä blaasä! si chönid’s nüd midänand wellä und chönnä isch nüd das gliich 2) gekonnt ?är heds chönnä (erreicht, vollendet, zustandegebracht) Si hends midänand nüd chönnä = sie kamen nicht aus miteinander. Zwei ältere Frauen: Hesch duu gwüäschtät! - I has ämal nu chönnä!
Dänkmaal	Denkmal	Wo s ds Flüügärdänkmaal wägä 1938 hend wellä uufschtellä, hättids d Schächlär gäärä dävoorä ghaa, und di Hindärä dähindä (wägä dä Wiirtschaftä!) - dä hed üsä Vattär dr Voorschlag gmacht, mä sölls uf Redär tuä und ei Wuche dävoorä und ei Wuchä dähindä uufschtellä!
eis	einig	si sind gaar nüd eis Zwei Lüütli sind niä eis gsii: aläwiil het eis ds Kuntärääri gmacht vom andärä,nur einisch sinds eis gsii: wos bbrunnä hed, hend beed wellä zur Türä uusä!
Füdläloch	Arschloch	Am Palmsunntig hends früänär ä hölzigä Palmesel um d Chilä umägfüärt,einisch wäär är schiär umghiid, und dr Sigärisch hed ä wellä am Schwanz widärhaa,da hed är im dr Schwanz uuszeert - gschwind hed är am Esel is Füdläloch gschpeuzt und dr Schwanz widär inägschtoossä! Daas Glächtär, wos da ghaa hend!
füräwellä	nach vorne wollen
Laublitzär	Laubwenderwind	(Schlechtwetteranzeiger) Ds Schmidigs Domiini im Bisisthal isch am änä schöönä Sunntigmorgäd mid umä groossä Dach duruus z Chilä,woss ä hend wellä uuslächä, hed är gseid: dr Laublitzär isch ggangä! - und bim Heigaa hed är ds Dach sauft chönnä bruuchä! > umälitzä
nur	nur, bloss	mhd niur ich ha ja nur wellä gschpassä, nur wellä sägä! äs gid hütt nur Suppä ungescheut: nur inä! nänd nur!
oordäli	soeben	är isch oordäli gad choo! Dr Faazi hed sini Sachä i Ängel fürä plündärät und seid zum Büäbäl: laasch dä ä Ding la sii! - da seid dr Büäbäl: i ha dr das oordäli grad au wellä sägä!
paar	einige, mehrere	äs sind ä paar choo gad ä paar Lüüt Wägä denä paar Mettler heig ä Pfarr nümmä wellä Chilä haa, drum heissid s etzt Barmettler!
schtiirb	stirb!	Ä Maa hed scho äs paarmal di letscht Öölig ghaa und hed si widär wellä,da said d Frau: schtiirb etz zeerscht einisch!
Schtoos	Stoss	mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! -
schwellä	schwellen, strudeln	> gschwellti
Schwellä	Schwelle	mhd swelle Schwall, Stau BE Schwelli: Bachverbauung > Türsellä
twillä	wegen	diinärtwillä deinertwillen > Willä, wellä
übäraal	um alles, über alles	mhd über âl är hed übäraal nüd wellä: um keinen Preis (überall > zäntumä)
unäntli	unendlich	(äs hed nümmä wellä hörä)
värschwellä	aufschwellen	(Türen, Rahmen) värschwullä
värtwellä	verweilen, unterhalten	Gschichtäli värzellä, Frauäli värtwellä auch värtwiilä versäumen engl dwell
Weidrooscht	Weidrost	(Viehsperre) alt: Weidrost vor Friedhof neu: befahrbare Viehsperre über Strassen Wo einisch d Chilä gschtoossä voll gsii isch, hend ä paar nu wellä uf die obär Voorchilä, aber det hends müässä übär äs bschlossäs Töörli chräslä,dä seid ds Zingälärs Adolf: da hätt i scho lang ä Weidrooscht anä ttaa!
wendär	wollt ihr	(wend iär) wendär ächt hörä! wendär alls? >?wellä
wett	möchte	i wett i hätt! du wettisch au? är wett au! mr wettid au!iär wettid au? si wettid au! si hättid au wellä! i wetti meinä (ja gewiss) dr Wetti und dr Hätti = Abform von wellen (wollen: ich wollte ich hätte i welt i hätt)
will	er/sie/es will	> wellä, wott
witt	willst	witt (witsch) öppis ässä? Lienert sä vil as d’ witt > wellä
wo	als, wie	wo miär chlii gsii sind wo mr heichoo sind wo mr hend wellä gaa won är choo isch won iär choo sind
wott	wollen	i wott nüüd wottisch? wottsch? wott äär? äs wott nümmä hörä (rägnä) äs wott und wott nüd Lienert i woot ä nid > wellä, witt, wett
zämäschtoossä	zusammenstossen	Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä .. drum heisst s etz det Schtoos