nass ‐ Muotathaler Wörterbuch

Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung
nass	nass	Worum sind d Fischli äso gäärä under umä Brüggli? - ass nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä! > flätsch-, tropfät-, bach-, nessär, Nessi, netzä
Pfungg	nasser Sack
sudlä	nass machen	neu: regnen mhd sudelen
Sürä	nass-saures Gebiet	Mz Süränä (vgl Sörenberg, Surenen, Suhr, Surenthal, Sursee)
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
Asslä	Assel	(Kellerassel > Chällärguägä, Ohrenassel > Oorägrübäl)
Fischli	Fischlein	Familienname Fischli Worum sind d Fischli äso gäärä underum Brüggli? - As nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä!
flätt	völlig	mhd vlât (sauber, ganz: so heute noch im Oberwallis) flätt voll, flätschnass (pflätsch-, flatter-), flätt tood, flätt aagleid, flätt und gräch = fertig, flättsuuber (völlig): da hörsch flättsuuber! flätt mit Fliis, flätt tätsch humor. flätt, flättär, am flättäschtä (flach, flau, platt) (flink, reinlich) > ufläätig
Flungg		nasser Saum am langen Weiberrock auch: Pfungg, Pflungg Flüngg überchoo bis a d Chnüü uufä Wänn Maria am 2. Juli ä Flungg hed, sä sött är bis zum 3. Taag tröchnä, susch isch dä lang wüäscht!
ds Nassä		Familienzuname die Nassen Fam. Gwerder
nessär	nässer	am nessischtä = am meisten nass
netzä	nässen, nass machen	mhd nezzen äs hed ächli gnetzt (geregnet) >?nass
Schweizi	Brühe	> Böllä-, Määl-, Wii-, Schweizäbrii Flurname im Hürital: i dr Schweizi UR Schweizenen (nasses Gebiet), NW Riedschwaizi
Sulz	Sülze, Gallerte	mhd sulz (Salzbrühe) häufiger Flur- und Ortsname: nasses saures Gelände -schnee, sulzä, sulzig, Sülzli Familienname: Sulzer, Sulser, Sulzbach > Silchärsband
Tränä	Träne(n)	mhd trene Tränäli > Augäwassär, nassi Augä
Umschlaag	Umschlag	ä nassä Umschlaag machä ä Briäfumschlaag -
uufmachä	aufmachen	1530 wer das Holz nit uffmacht und zusamen huffet (geschlagenes Holz aufrüsten), glismäts widär uufmachä (auftrennen), nassä Bodä uufmachä (trocknen), Seil wieder aufrollen (öffnen > uuftuä)
uusdrückä	ausdrücken	(Eiterbeule, nasse Wäsche) neu: Gedanken
uuswindä		nasse Wäsche auswinden (wringen) > iiweikä
wätschgä	Wasser quietscht in nassen Schuhen	äs hed gwatschgät

Dialekt:	nass
Deutsch:	nass
Worum sind d Fischli äso gäärä under umä Brüggli? - ass nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä! > flätsch-, tropfät-, bach-, nessär, Nessi, netzä

Dialekt:	Pfungg
Deutsch:	nasser Sack

Dialekt:	sudlä
Deutsch:	nass machen
neu: regnen mhd sudelen

Dialekt:	Sürä
Deutsch:	nass-saures Gebiet
Mz Süränä (vgl Sörenberg, Surenen, Suhr, Surenthal, Sursee)

Dialekt:	as
Deutsch:	als
1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs

Dialekt:	Asslä
Deutsch:	Assel
(Kellerassel > Chällärguägä, Ohrenassel > Oorägrübäl)

Dialekt:	Fischli
Deutsch:	Fischlein
Familienname Fischli Worum sind d Fischli äso gäärä underum Brüggli? - As nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä!

Dialekt:	flätt
Deutsch:	völlig
mhd vlât (sauber, ganz: so heute noch im Oberwallis) flätt voll, flätschnass (pflätsch-, flatter-), flätt tood, flätt aagleid, flätt und gräch = fertig, flättsuuber (völlig): da hörsch flättsuuber! flätt mit Fliis, flätt tätsch humor. flätt, flättär, am flättäschtä (flach, flau, platt) (flink, reinlich) > ufläätig

Dialekt:	Flungg
Deutsch:
nasser Saum am langen Weiberrock auch: Pfungg, Pflungg Flüngg überchoo bis a d Chnüü uufä Wänn Maria am 2. Juli ä Flungg hed, sä sött är bis zum 3. Taag tröchnä, susch isch dä lang wüäscht!

Dialekt:	ds Nassä
Deutsch:
Familienzuname die Nassen Fam. Gwerder

Dialekt:	nessär
Deutsch:	nässer
am nessischtä = am meisten nass

Dialekt:	netzä
Deutsch:	nässen, nass machen
mhd nezzen äs hed ächli gnetzt (geregnet) >?nass

Dialekt:	Schweizi
Deutsch:	Brühe
> Böllä-, Määl-, Wii-, Schweizäbrii Flurname im Hürital: i dr Schweizi UR Schweizenen (nasses Gebiet), NW Riedschwaizi

Dialekt:	Sulz
Deutsch:	Sülze, Gallerte
mhd sulz (Salzbrühe) häufiger Flur- und Ortsname: nasses saures Gelände -schnee, sulzä, sulzig, Sülzli Familienname: Sulzer, Sulser, Sulzbach > Silchärsband

Dialekt:	Tränä
Deutsch:	Träne(n)
mhd trene Tränäli > Augäwassär, nassi Augä

Dialekt:	Umschlaag
Deutsch:	Umschlag
ä nassä Umschlaag machä ä Briäfumschlaag -

Dialekt:	uufmachä
Deutsch:	aufmachen
1530 wer das Holz nit uffmacht und zusamen huffet (geschlagenes Holz aufrüsten), glismäts widär uufmachä (auftrennen), nassä Bodä uufmachä (trocknen), Seil wieder aufrollen (öffnen > uuftuä)

Dialekt:	uusdrückä
Deutsch:	ausdrücken
(Eiterbeule, nasse Wäsche) neu: Gedanken

Dialekt:	uuswindä
Deutsch:
nasse Wäsche auswinden (wringen) > iiweikä

Dialekt:	wätschgä
Deutsch:	Wasser quietscht in nassen Schuhen
äs hed gwatschgät