Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
liäb	lieb	mhd liep ä liäbä, ä liäbi, äs liäbs (ordentlich, freundlich) bis liäb! diär zliäb dr liäb Gott nüd zliäb (nicht der Mühe wert) liäbä und Liäbi gibt es bei uns im Thal auch, aber nicht mit diesen Worten,es heisst gäärä haa, ä Schatz haa > uliäb
liäbär	lieber	viil liäbär liäbär läbig wedr susch! am liäbschtä (der Liebste > Schatz)
Liäbfrauä	Liebfrauen	= Marientag (15. August) > Frauä-
Liäbgott	der liebe Gott	> Herrgott, Heiland
Änd	Ende	im Änd liggä, da hed diä Liäb äs Änd > Ändi, äntli
Böllä	Zwiebel	mhd zibolle - nei liäbär mit Böllä! Scherzwort für alte dicke Taschenuhr
Chlaus	Klaus, St. Nikolaus	6. Dez. der Chlaus chund! hed dr Chlaus etz gschleukt? vom Chlaus bis Driikönigä han ich kä Sunnä Chlaus zu Eerä, hilf üüs, Trooscht der aarmä liäbä Seelä! (Kindergebet um Klausgeschenke) Weiss (Reg. Klaus) (zu meiner Zeit brachte nur der Chlaus Geschenke, und er blieb unsichtbar) neu: Chlaus, Chläus (Dummkopf) > Bruädär Chlaus, Nigg, Niklaus, Samichlaus, appälüütä
Gott		ahd mhd got, engl god Bei uns meist nur in Zusammensetzung gebräuchlich: der liäb Gott, i Gotts Namä, der Herrgott, Jesses Gott! zu Gott bättä, Muättergottes, Värgältsgott, Hälf diär Gott! Verballhornungen: > bigoscht, Goppelau, Gopf.. , potz...
Gugguu	Kuckuck	mhd gugLeitärägouch lautmalerisch > Gauch Kinderlied zu Ostern: Liäbä liäbä Gugguu! schleuck mär au äs Ei! Wännt mär eis gschleuckt hesch, chasch gad wider hei!
Mariija	Maria	(Mutter Jesu) diä drii Mariijä: die drei Mareien (an Ostern) > Muättärgottäs, Liäbfrauä
Müattärgottäs	Muttergottes, Maria, Mutter Jesu	Maria-Bild - taag = 15.August -chäfärli -schüäli Rhiner 208 > Liäbfrauä
Müättärli	Mütterchen	äs alts liäbs Müättärli > Chatzä-
Naräliäbi	Narrenliebe
ringglä		Schweine an der Nase mit Ringen versehen, damit sie nichts zernagen (mhd ringeln): ds Heiriwiisis Fränzi hed ä Kapiziinär la riitä und heds luschtig ghaa midem,dä fraagt der Kapiziiner: was machid iär am uliäb­schtä? - Süü ringglä und biichtä!
schleukä	Geschenke bringen	(Samichlaus, Christkind, Osterhase) Liäbä Gugguu, schleuk mär au äs Ei! (auch NW) Hed dr Chlaus etz gschleukt? (Waltlerts Seebi vor dem Gemeinderat) > helsä, schleikä
uliäb	unlieb, unerwünscht, ungebeten	(Besuch, Krankheit, Arbeit) uliäbär, am uliäbschtä
umägää		Dinge zurückgeben, Herausgeld geben chasch mär umägää? treffende Antwort geben: är hed um schöön umäggää! Schläge zurückgeben umägää isch Gottliäb
us	aus	ahd,mhd ûz engl out > usäm, uus, uusä, ussä, ussär 1) us dä Bärgä, us dä Alpä, us dr Schuäl, us Ängland, usem Tüütschä 2) us Holz, us Iisä, us Tuäch 3) us Liäbi, us Teubi, us Füüli, us Dümmi
värjuuzä	verjauchzen	är hed liäbär gjuuzät wedär gwärchät, und äsoo hed är ds Heimätli värjuuzät! > värsingä, värfasnachtä
värliäbä	verlieben
vom	von dem	1) vom Vatter, vom liäb Gott, vom Götti, vom Beck, vom Puur, vom Baum, vom Huus, vom Schtock, vom Gäld, vom letschtä Jaar 2) vom Pragel, vom Chiänzig, vom Heubäärg, vom Züribiät 3) vom Suuffä, vom Träägä, vom viilä Tückä
we	je - desto	we mee as gisch, we mee as wend! we endär we liäbär! we eltär we dümmär! we värwantär we värdammtär
wedär	weder	mhd denn > eitwedär, keitwedär 1) als im Vergleich: schöönär wedär gröössär wedär mee wedär liäbär wedär einä dümmär wedär dr andär! nüd mee wedär as choschtät! mee Glück wedär Värschtand! nüüd wedär Lüügä! (vgl. Euthaler Theater 1999: “Lügä, nüüd als Lügä!” 2) aber, hingegen: wedär äs isch eistär ä soo gsii! i darfs schiär nüd säge, wedär mr sind beed afig elter är lüügt susch we druckt, wedär das muäs mä im glaubä Lienert weder wo sind d’Buebe? 3) ausser es sei denn wedär äs wäär dä andärisch
widär	wieder, aufs neue	chum glii widär! scho widär? widär einisch! Liäbä Gugguu .. chasch gad widär hei! abär ä juuzisch dä widär! scho widär ä Schtriich!
z	zu oder das	1) zu zallärieerscht zbescht zhindärisch zmitzt zletscht zundärisch zobärisch zussärisch zdrittä zsibätä zzweitä zhindärfüür zinnärischt 2) zu, auf, nach z Alp gaa z Chilä gaa z Chilä tuä z Doorf gaa z Fuäss gaa z Bodä ghiijä z Schwiiz ussä z Seebä z Zuug undä z Züri ussä z Fadä schlaa z Lumpä ghiijä z Nacht ässä z Morgäd ässä z Siin choo 3) zu, allzu z alt (> zalt) zlang zliäb zleid ztratz zviil zwenig zsüäss zsuur zschwäär zschpaat viil zschöön viil zzaam zzweitä (dsz..)man hört neuerdings: zuä lang, zuä schöön ... in Schwiiz, in Zürich . 4) d’s das ds ds Huus ds Goof ds Süüli ds Zaabäd ds Zmorgäd ds Znacht ds Zügli ds Zugärbiät ds Züribiät ds Zändwee
Ziit	Zeit	i dr sälbä Ziit = damals was sind das für Ziitä! äs Ziitlibisher Ziit = Uhr (Kirchenuhr, Stubenuhr, Sackuhr): jetzt am Aussterben, umgekehrt heisst es jetzt was für Ziit? statt früher: we schpaat? Ziit abnää: einander Guten Tag oder Gute Nacht sagen ziitäwiis, halbsziit Du liäbi Ziit! > därziit, drziit, Chiläziit, Heuziitli, Schtubäziit
zliäb	zuliebe	diär zliäb