Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
huärä | huren | Chalb, Cheib, Esel, Lööli, Lümel, Suu,Chelti, Hitz, Züüg .. zu Eigenschaftswörtern: huärä fromm, guät, schöön, viil, wenig, wool auch huärisch | ||
huärä | Verstärkung zu Schimpfwörtern: Aff (Fritz Ineichen: “Huerenaff”) | |||
bäfzgä | kläffen | (Hundegebell) ä huärä Bäfzgär | ||
Bhauti | Starrkopf | ä huärä Bhauti ä B’hauti-Grind | ||
Brätsch | Bruchgestein | (Prätsch) Gebiet mit losem Fels äs huärä BrätschId> värbrätschgä | ||
Brix | Brei, Schlamm, flüssiger Kot | ä huärä Brix auch Briggis > Brii | ||
Chalb | Kalb | ahd chalp Junges einer Kuh: ein Kalb Schimpfwort: äs huärä Chalb | ||
Charä | Karren, Kar, Karst | Nach einer eindrücklichen Karren-Führung mit Prof. Bögli auf der Karretalp rief mir ein Einheimischer zu: so bisch au diä huärä Schtei gu gschauä! - Der Heiland habe bei der Himmelfahrt Fussspuren auf dem Felsboden hinterlassen: ä chli gcharät hed är ämal nu! >Karrätalp | ||
Cheib | Allerweltswort (auch Chaib geschrieben) Kluge: Keib (mhd keibe = Aas, Luder) gemeiner Mensch (ä Cheib, äs Cheibäli), harte Mühe (äs isch ä Cheib bis dett uufä) > Chog Kraftwort: chogä, dummä, huärä, schtäärnä, värrecktä Cheib! | |||
cheibs | öppis cheibs, nämis cheibs = irgendetwas, öppis dummä huärä cheibs = etwas ganz Dummes | |||
chiippä | keifen, schimpfen, zanken | mhd kîben: chasch dä gu chiippä, wänn d nüd teubä bisch! Pfr. von Euw um 1740: Händel anfangen und kippen Hebel Chib, chibe, chibig BE Chyb, chybe, chybig gekeift: är hed gchiippt Gekeife: äs huärä Gchiipp | ||
Chnoorz | Knorren, mühsame Arbeit | mhd knorre äs huärä Gchnoorz! | ||
diä | diese | diä (betont) diä huärä Huänder! diä Hitz! diä Farbä! Zmitzt i dr?Nacht hends am Doktär aaglüütät: däs Chlii hed ä Naadlä värschlückt! Dä fraagt dr Doktär: bruuchid iär diä Naadlä nu diä Nacht? | ||
Druckä | Truhe, Schublade, Schachtel | Schimpfwort an Frauen (vgl Schachtel) huärä Druckä! mhd drucke | ||
Eslä | Esel | Mz diä huärä Eslä! Dr Güntärä Balz isch im Militäär mid eim übärä Platz ggangä, än Offiziär chund värbii und seid: wo wend diä zwee Eslä hii? dr Balz seid: am drittä värbii! Äs andärsmaal isch är amänä Offiziär värbii, wo ihm dr Gruäss nüd abgnuu hed,wo dr Balz reklamiärt hed, seid der Offiziär: ich grüässä nüd all Eslä! Da seid dr Balz: abär ii, Herr Haupmä! | ||
Feckär | Fahrendes Volk | Schimpfname huärä Fecker = Gauner,Familienname Fecker = Flickschneider (Bahlow): Fecken = loses flatterndes Stück buntes Tuch (Fäckä), daraus das Wort Fäcker, Fecker = Leute mit zerlumptem Gewand, Landstreicher, Fahrende | ||
fromm | fromm | mhd vrom, vrum huärä fromm, gottloos fromm | ||
giftig | voll Gift, voll Hass | äs giftigs huärä Wiibärvolch giftig root, blau, gälb, grüän giftägi Schtimm | ||
Gripsch | wirres Felsgebiet | i dem huärä Gripsch obä > ripschä | ||
grüüsäli | grausig | meist nur Verstärkung: grüüsäli gäärä vgl huärä gärä | ||
Heeli | Schlüpfrigkeit | äs isch ä huärä Heeli! | ||
Huär | Hure, Dirne | mhd huore Ehebrecherin Mz Huärä, Verkl. Hüärli | ||
Hund | Hund | dr Hund aareisä ä fuulä huärä Hund dr Hund isch drinnä (etwas faul) dr Hund im Füdlä haa (wütend sein) dr Hund machä (lustig sein) umä Hund nüd findä > Hütttähund, Lüüghund, Feutsch Flurname: Hööch Hund | ||
Lärm | Lärm | mhd larman (frz alarme) ä huärä Lärm! äs huärä Glärm | ||
Lümäl | Lümmel | huärä Lümul! dr Lümel machä = sich abmühen ohne Dank | ||
Luug | Lüge | mhd liuge, lug ä huärä Luug Luug und Truug Lüüg | ||
Luunä | Laune | lat luna (Mond) mhd lune (wechselnd wie der Mond) är hed ä huärä Luunä! | ||
meinäd | meineidig | (alt: todeswürdig, jetzt nur Verstärkungswort) meinäd schöön, guät, fromm, sauft (vgl huärä usf) ä fuulä meinädä Schelm > wolmeinäd | ||
meineidig | meineidig | du meineidigä huärä Cheib! e meinädi au! (Ausruf) | ||
Moord | Mord | mhd mort Moords-Cheib, Moords-Füür, moords-tüür, moords-määssig, moords-luschtig vgl. huärä fromm, värreckt schöön | ||
Müssär | Schimpfwort für einen besseren Mann (aus Monsieur, Mössiö)der huärä Müsser! du cheibä Müsser! | |||
Pflänz | Flausen, Blödsinn | huärä Pflänz! äxtärä Pflänz | ||
Pfnätsch | unentwirrbares Durcheinander | (lange Haare, auch die vor- und nachstehenden Wörter!) äs huärä Pfnätsch! | ||
Phack | Paket | Phäkär, Phäckli, Phackpapiir lat pactum frz paquet neu: Gesindel äs huärä Phack | ||
Plegär | mager, nichtsnutzig, faul | (Mensch oder Tier) mhd plecker, plegger: Strassenräuber ä huärä Plegär! Süüplegär | ||
Greed | Gerede | mhd gerede äs huärä Greed isch umäggangä | ||
Grigel | Geriegel, Schutthalde | äs huärä Grigel | ||
sataanisch | sehr, fest, stark | äs tuät sataanisch wee vgl huärä, herrgotts .. | ||
Schalk | Schalk | mhd schalk (Knecht) ä Schalk (schlau, listig, lustig) ä huärä Schalk (hinterhältig, hinterlistig) | ||
Schelm | Schelm | mhd schelm Bösewicht (todeswürdig): Schelm bei uns: Dieb Schelmächeib, Schelmähund ä lüügsch as wenä fuulä meinädä Schelm! > Schaafschelm, Veeschelm, Pfandweibel (der huärä Schelm!) Schweizergardisten konnten früher als Aussteuer ein ganzes Bett mit nach Hause nehmen,ein solcher hiess dann ä pääpschtlichä Bett-Schelm Kinderspiel Illgau: Lantegär und Schelmis | ||
Schiässi | huärä Schiässi! (Autoraser, Gwiirbi) Illgau: Schiässgattär | |||
Schlufi | nachlässiger Arbeiter | huärä Schlufi! | ||
schnerzä | anschnauzen | (schnören) ä huärä Schnerzi! (auch eine Frau) 1477 Lied vom Tell: er schnerzt den Landvogt übel an > Schnarz | ||
Schtriich | Strich | mhd striche (ii tief) ä Schtriich machä (> Chritz) ä Schtriich määjä, mälchä, jassä (eine Strecke) gägä (widär ä) Striich (Haarrichtung) Flurname: längliches Stück Land i dä Schtriichä (Silberen) neu: uf ä Schtriich gaa (> huärä) einä ufem Schtriich haa (hassen) > Schtreich, Schtrichli, Biischtriich | ||
Seich | Harn, Urin | Wasser aus der Blase mhd seich -blätz (Schontuch im Bett) -tätsch (Lache am Boden) -schütz (Wasserkennel aus der Alphütte Huärä Seich! = Scheisse! (vgl mhd hochseicher = hochmütiger!) | ||
Subjekt | Satzgegenstand,verdächtige Gestalt, Schimpfwort du huärä S.! | |||
Tschööpel | ?derb für Mann (Tschopenträger) ä huärä, ä friinä Tschööpul! di andärä Tschööplä sind scho ggangä | |||
uu | sehr | uu grooss, uu guät, uuhuäräviil jetzt auch bei uns zu hören | ||
värdammä | verdammen | verdammt sauft du verdammtä huärä Cheib > värfluämälät | ||
värfluächt | verflucht | värfluächtä huärä Cheib! > värdammt | ||
värreckt | Fluchwort värrecktä huärä Cheib Du värrecktä Cheib! Verstärkungswort: värreckt gsund, schöön, süäss > värruckt |
Dialekt: | huärä |
Deutsch: | huren |
Chalb, Cheib, Esel, Lööli, Lümel, Suu,Chelti, Hitz, Züüg .. zu Eigenschaftswörtern: huärä fromm, guät, schöön, viil, wenig, wool auch huärisch | |
Dialekt: | huärä |
Deutsch: | |
Verstärkung zu Schimpfwörtern: Aff (Fritz Ineichen: “Huerenaff”) | |
Dialekt: | bäfzgä |
Deutsch: | kläffen |
(Hundegebell) ä huärä Bäfzgär | |
Dialekt: | Bhauti |
Deutsch: | Starrkopf |
ä huärä Bhauti ä B’hauti-Grind | |
Dialekt: | Brätsch |
Deutsch: | Bruchgestein |
(Prätsch) Gebiet mit losem Fels äs huärä BrätschId> värbrätschgä | |
Dialekt: | Brix |
Deutsch: | Brei, Schlamm, flüssiger Kot |
ä huärä Brix auch Briggis > Brii | |
Dialekt: | Chalb |
Deutsch: | Kalb |
ahd chalp Junges einer Kuh: ein Kalb Schimpfwort: äs huärä Chalb | |
Dialekt: | Charä |
Deutsch: | Karren, Kar, Karst |
Nach einer eindrücklichen Karren-Führung mit Prof. Bögli auf der Karretalp rief mir ein Einheimischer zu: so bisch au diä huärä Schtei gu gschauä! - Der Heiland habe bei der Himmelfahrt Fussspuren auf dem Felsboden hinterlassen: ä chli gcharät hed är ämal nu! >Karrätalp | |
Dialekt: | Cheib |
Deutsch: | |
Allerweltswort (auch Chaib geschrieben) Kluge: Keib (mhd keibe = Aas, Luder) gemeiner Mensch (ä Cheib, äs Cheibäli), harte Mühe (äs isch ä Cheib bis dett uufä) > Chog Kraftwort: chogä, dummä, huärä, schtäärnä, värrecktä Cheib! | |
Dialekt: | cheibs |
Deutsch: | |
öppis cheibs, nämis cheibs = irgendetwas, öppis dummä huärä cheibs = etwas ganz Dummes | |
Dialekt: | chiippä |
Deutsch: | keifen, schimpfen, zanken |
mhd kîben: chasch dä gu chiippä, wänn d nüd teubä bisch! Pfr. von Euw um 1740: Händel anfangen und kippen Hebel Chib, chibe, chibig BE Chyb, chybe, chybig gekeift: är hed gchiippt Gekeife: äs huärä Gchiipp | |
Dialekt: | Chnoorz |
Deutsch: | Knorren, mühsame Arbeit |
mhd knorre äs huärä Gchnoorz! | |
Dialekt: | diä |
Deutsch: | diese |
diä (betont) diä huärä Huänder! diä Hitz! diä Farbä! Zmitzt i dr?Nacht hends am Doktär aaglüütät: däs Chlii hed ä Naadlä värschlückt! Dä fraagt dr Doktär: bruuchid iär diä Naadlä nu diä Nacht? | |
Dialekt: | Druckä |
Deutsch: | Truhe, Schublade, Schachtel |
Schimpfwort an Frauen (vgl Schachtel) huärä Druckä! mhd drucke | |
Dialekt: | Eslä |
Deutsch: | Esel |
Mz diä huärä Eslä! Dr Güntärä Balz isch im Militäär mid eim übärä Platz ggangä, än Offiziär chund värbii und seid: wo wend diä zwee Eslä hii? dr Balz seid: am drittä värbii! Äs andärsmaal isch är amänä Offiziär värbii, wo ihm dr Gruäss nüd abgnuu hed,wo dr Balz reklamiärt hed, seid der Offiziär: ich grüässä nüd all Eslä! Da seid dr Balz: abär ii, Herr Haupmä! | |
Dialekt: | Feckär |
Deutsch: | Fahrendes Volk |
Schimpfname huärä Fecker = Gauner,Familienname Fecker = Flickschneider (Bahlow): Fecken = loses flatterndes Stück buntes Tuch (Fäckä), daraus das Wort Fäcker, Fecker = Leute mit zerlumptem Gewand, Landstreicher, Fahrende | |
Dialekt: | fromm |
Deutsch: | fromm |
mhd vrom, vrum huärä fromm, gottloos fromm | |
Dialekt: | giftig |
Deutsch: | voll Gift, voll Hass |
äs giftigs huärä Wiibärvolch giftig root, blau, gälb, grüän giftägi Schtimm | |
Dialekt: | Gripsch |
Deutsch: | wirres Felsgebiet |
i dem huärä Gripsch obä > ripschä | |
Dialekt: | grüüsäli |
Deutsch: | grausig |
meist nur Verstärkung: grüüsäli gäärä vgl huärä gärä | |
Dialekt: | Heeli |
Deutsch: | Schlüpfrigkeit |
äs isch ä huärä Heeli! | |
Dialekt: | Huär |
Deutsch: | Hure, Dirne |
mhd huore Ehebrecherin Mz Huärä, Verkl. Hüärli | |
Dialekt: | Hund |
Deutsch: | Hund |
dr Hund aareisä ä fuulä huärä Hund dr Hund isch drinnä (etwas faul) dr Hund im Füdlä haa (wütend sein) dr Hund machä (lustig sein) umä Hund nüd findä > Hütttähund, Lüüghund, Feutsch Flurname: Hööch Hund | |
Dialekt: | Lärm |
Deutsch: | Lärm |
mhd larman (frz alarme) ä huärä Lärm! äs huärä Glärm | |
Dialekt: | Lümäl |
Deutsch: | Lümmel |
huärä Lümul! dr Lümel machä = sich abmühen ohne Dank | |
Dialekt: | Luug |
Deutsch: | Lüge |
mhd liuge, lug ä huärä Luug Luug und Truug Lüüg | |
Dialekt: | Luunä |
Deutsch: | Laune |
lat luna (Mond) mhd lune (wechselnd wie der Mond) är hed ä huärä Luunä! | |
Dialekt: | meinäd |
Deutsch: | meineidig |
(alt: todeswürdig, jetzt nur Verstärkungswort) meinäd schöön, guät, fromm, sauft (vgl huärä usf) ä fuulä meinädä Schelm > wolmeinäd | |
Dialekt: | meineidig |
Deutsch: | meineidig |
du meineidigä huärä Cheib! e meinädi au! (Ausruf) | |
Dialekt: | Moord |
Deutsch: | Mord |
mhd mort Moords-Cheib, Moords-Füür, moords-tüür, moords-määssig, moords-luschtig vgl. huärä fromm, värreckt schöön | |
Dialekt: | Müssär |
Deutsch: | |
Schimpfwort für einen besseren Mann (aus Monsieur, Mössiö)der huärä Müsser! du cheibä Müsser! | |
Dialekt: | Pflänz |
Deutsch: | Flausen, Blödsinn |
huärä Pflänz! äxtärä Pflänz | |
Dialekt: | Pfnätsch |
Deutsch: | unentwirrbares Durcheinander |
(lange Haare, auch die vor- und nachstehenden Wörter!) äs huärä Pfnätsch! | |
Dialekt: | Phack |
Deutsch: | Paket |
Phäkär, Phäckli, Phackpapiir lat pactum frz paquet neu: Gesindel äs huärä Phack | |
Dialekt: | Plegär |
Deutsch: | mager, nichtsnutzig, faul |
(Mensch oder Tier) mhd plecker, plegger: Strassenräuber ä huärä Plegär! Süüplegär | |
Dialekt: | Greed |
Deutsch: | Gerede |
mhd gerede äs huärä Greed isch umäggangä | |
Dialekt: | Grigel |
Deutsch: | Geriegel, Schutthalde |
äs huärä Grigel | |
Dialekt: | sataanisch |
Deutsch: | sehr, fest, stark |
äs tuät sataanisch wee vgl huärä, herrgotts .. | |
Dialekt: | Schalk |
Deutsch: | Schalk |
mhd schalk (Knecht) ä Schalk (schlau, listig, lustig) ä huärä Schalk (hinterhältig, hinterlistig) | |
Dialekt: | Schelm |
Deutsch: | Schelm |
mhd schelm Bösewicht (todeswürdig): Schelm bei uns: Dieb Schelmächeib, Schelmähund ä lüügsch as wenä fuulä meinädä Schelm! > Schaafschelm, Veeschelm, Pfandweibel (der huärä Schelm!) Schweizergardisten konnten früher als Aussteuer ein ganzes Bett mit nach Hause nehmen,ein solcher hiess dann ä pääpschtlichä Bett-Schelm Kinderspiel Illgau: Lantegär und Schelmis | |
Dialekt: | Schiässi |
Deutsch: | |
huärä Schiässi! (Autoraser, Gwiirbi) Illgau: Schiässgattär | |
Dialekt: | Schlufi |
Deutsch: | nachlässiger Arbeiter |
huärä Schlufi! | |
Dialekt: | schnerzä |
Deutsch: | anschnauzen |
(schnören) ä huärä Schnerzi! (auch eine Frau) 1477 Lied vom Tell: er schnerzt den Landvogt übel an > Schnarz | |
Dialekt: | Schtriich |
Deutsch: | Strich |
mhd striche (ii tief) ä Schtriich machä (> Chritz) ä Schtriich määjä, mälchä, jassä (eine Strecke) gägä (widär ä) Striich (Haarrichtung) Flurname: längliches Stück Land i dä Schtriichä (Silberen) neu: uf ä Schtriich gaa (> huärä) einä ufem Schtriich haa (hassen) > Schtreich, Schtrichli, Biischtriich | |
Dialekt: | Seich |
Deutsch: | Harn, Urin |
Wasser aus der Blase mhd seich -blätz (Schontuch im Bett) -tätsch (Lache am Boden) -schütz (Wasserkennel aus der Alphütte Huärä Seich! = Scheisse! (vgl mhd hochseicher = hochmütiger!) | |
Dialekt: | Subjekt |
Deutsch: | |
Satzgegenstand,verdächtige Gestalt, Schimpfwort du huärä S.! | |
Dialekt: | Tschööpel |
Deutsch: | |
?derb für Mann (Tschopenträger) ä huärä, ä friinä Tschööpul! di andärä Tschööplä sind scho ggangä | |
Dialekt: | uu |
Deutsch: | sehr |
uu grooss, uu guät, uuhuäräviil jetzt auch bei uns zu hören | |
Dialekt: | värdammä |
Deutsch: | verdammen |
verdammt sauft du verdammtä huärä Cheib > värfluämälät | |
Dialekt: | värfluächt |
Deutsch: | verflucht |
värfluächtä huärä Cheib! > värdammt | |
Dialekt: | värreckt |
Deutsch: | |
Fluchwort värrecktä huärä Cheib Du värrecktä Cheib! Verstärkungswort: värreckt gsund, schöön, süäss > värruckt | |