Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
haar	dort her	dethaar isch äs choo!
haar	her	ahd hera, mhd har > dethaar, wohaar, bishaar, hiäharät, haaruus, anderswo: härä, chum härä! wir sagen: chum da anä! chum da haar!
Haar		Haar bi eim Haar ums Haar i d Haar graatä
Chruusäli	Haarkrausen, Krauskopf	mhd krûs, kriusel
Gwafföör	Haarschneider	frz coiffeur anderswo Frisör frz friseur
Haarkommä	Herkommen, Brauch	= von alters har kommen
Haaraff		alter Militär-Tornister mit behaartem Leder
Haarschwanz	Zopfperücke	neu: Haarzopf bei Knaben und Männer
haarä	haaren, Haare bekommen
haarä	verlieren
haargliich	aufs Haar gleich
haargliich	zu Recht, mit Recht	är isch is Gfängnis choo - äs isch haargliich!
haargliich	trotzdem	är isch haargliich ggangä
haareituä	zu Recht, trotzdem
haartupfgliich		gleich auf Haar und Tupf
haarig	hären, aus Haar, mit Haar	neu: ärgerlich
Haarscht	Harst	mhd harst Kriegsschar von Geharnischten
Haarschthorä	Harsthorn
Haarschthorä	Kriegshorn
haaruus		alter Kriegsruf haaruus dä Biisässä!
Haarz	Harz	mhd harz
haarzä	harzen, nicht vorwärts gehen
haarznä	Harz gewinnen	(früher Erwerbsarbeit in Waldgebieten)
schtroblä	Haare struppig machen	vär-, gschtroblät
Tschuupp	Haarschopf, -strähne	BE Tschup
värschtroblä	Haare zerstrubeln	flätt värschtroblät nachum ä Rägä im Lanzig sind d Sunnäwirbel wen äso värschtroblät gsii
Zagel	Haarbüschel, Schwanz	mhd zagel > Chatzäzagel
Zopf	Haarzopf	> Züpfä
abhauä	abschneiden	(Holz, Brot, Tuch, Haare, neu: fortlaufen > hauä
ableggä	ablegen	d Buurdi ableggä d Chaartä ableggä (beim Jassen) äs chönnti ds Hüttli ableggä (niederlegen durch Sturm, Laui, Schneedruck)
Aff	Affe	Tornister (> Haaraff), Schimpfwort äffälä (nachäffen) Äffli Z Schwiiz ussä hed einä dr Güntärä Balz wellä aazündä: vorig isch äs ganzäs Poschtauto voll Affä is Taal inä gfaarä! dä seid dr Balz: worum bisch duu nu daa? hesch kä Platz me ghaa?
altärs	altershalben	we vo altärs haar (öfters in alten Urkunden) altärshalbä
Ängäl	Engel	Ängäli (Engelein)Gasthausname Zum Engel Ängälhaar: Christbaumschmuck > änglisch, Schutzängäl
ärhärä	an den Haaren ziehen	si hend änand scho nu ärhärät!
bi	bei	bi diär, bi miär, bi dr Hüttä, bi eim Haar > bider, bii, bim, binä
bim	beim	bim Huus, bim Vatter, bim Schaffä, bim Haar > bi, bii
bishaar	bisher	wie bishar brüchlich >haar neu: bishäär
böös	böse	böös Zänd, ä böösi Sach, böösi Chaartä, ä böösä Schtutz, böös draa, ä Böösä (ein gefürchteter Schwinger)
brittlä		unbeholfen Haare schneiden mit Abschnitten
Bubichopf	Bubikopf	(Haarschnitt) Pfr. Fässler zu einem Mädchen: d Muettergottes hed ä kä Bubichopf ghaa! - Ja und der heilig Josef ä kä Töff!
Büsäli	Wollflocke, behaarte Blüte, Kätzchen
Buurscht	Borsten	(Schweinehaare) mhd burst, borst
Chaarscht	Karst Hacke, Gewehr
chaarschtä	behacken
Chaartä	Karte	(Fahr-, Jass-, Land-, Neujahrs-, Post-) mhd karte äs Chaartä = 36 Stück Jasskarten
Chrüngäl	Klüngel, Knäuel, Haarknäuel	auch:Chlüngel, Chnungel, Rungg
dä	den	(Dativ Plural) sägs dä Mannä sägs dä Lüütä 1838 Haaruus dä Biisäässä! oft nur Füllwort: das isch dä schonu einä! das isch dä schöön!
eituä	gleichwertig, gleichgültig	“eines Tuns” söll i daas ader disäs nää? - das isch miär eituä! oordäli eituä! haareituä!
eltä	altmachen	mhd elten graui Haar eltid
fäälä	fehlen	mhd vaelen falsch verlaufen äs hätti bi eim Haar chönnä fäälä, äs hed gfäält
färbä	färben	hütt hend all d Haar gfärbät gfarbät: farbig
Fisigux	Späher, Spassmacher, Haarspalter	(Fidigux, Viligux) Kluge Physikunkus, schweiz. fisigäuggis (Wunderdoktor)
gliich	dennoch	är isch gliich ggangä äs isch gliich schöön! > haargliich
ggriissät	mit angegrauten Haaren	är isch afig griissätTraugemund (um 1200) Durch was ist der Wald so grise? - von manchem Alter! vgl. Grizzlybär, Grisons GB
Härä	reicher Haarschopf	deer hed ä Härä! ghärät: behaart > Tschuupp
ghaarät	behaart
härä		an den Haaren reissen muäss di härä?
uusghaarzät	der letzte, der langsamste
Hasäschaartä	Hasenscharte
Horä	Horn, Hörner	mhd horn, horna 1) Tierhorn uf d Horä nää 2) Blashorn: Füürhorä, Haarschthorä, Waldhorä 3) Halbinsel: vgl Romanshorn, Seehorn, Mühlehorn, Zürihorn, Aahorn 4) Bergname: Mattärhorä, Schtooshorä, Hängschthorä, Gibelhorä
käni	keine	käni Haar käni Lüüt käni zwee Tääg
läär	leer	mhd laere nichts drin (ä läärä Tällär, lääri Chaartä),unbedeckt (ufem läärä Häärd),ohne Zusatz (läärs Gold, läärlöötig),bloss (läärs Brood läärs Wasser)
Maschä	Masche	(Schlinge beim Stricken,geknotetes Band im Haar oder um den Hals mhd masche Mäschäli > Leidmaschä
Muusär	Mauser	(Haarausfall) mhd muzer
Naat	Naht	äs Näätli i dä Haarä: Scheitel Mz Näät
niänähaar	von nirgendwoher	vo niänähaar isch Bricht choo
obsi	aufwärts	äs gaad obsi (wörtlich, bildlich) obsi und nidsi äs chund mr alls obsi (Brechreiz) Obsifrisuur (aufgesteckte Haare), Obsinaasä (Stupsnase)
Pfnaasch		etwas wie > Tschaargg
Pfnätsch	unentwirrbares Durcheinander	(lange Haare, auch die vor- und nachstehenden Wörter!) äs huärä Pfnätsch!
Plass	Glatze	mhd blas = blass d Haar värloorä und niä mee gfundä! ä schöönä Grind daarf mä zeigä! > Blass, Bläss, Bless
Pöschä	Büschel, Gebüsche	mhd busch, bosch Pöschä määjä Graas-, Haar-, Wiidä- vgl. Familiennamen Bösch, Pösch, Busch
prisä	knapp, eng, ums Haar	äs gaad prisä es geht knapp mhd brisen (engschnüren) > Brisä
Ribel(ul)	Reibe	mhd ribel: Pfannäribel = zusammengebundene Reiser zum Ausreiben der Pfanne,Haar-Ribel = zusammengebundener Haarschopf, sieht aus wie ein Pfannenribel
ringlä	ringeln, kräuseln, heiraten	mhd ringeln Fadä ringlä, Haar ringlä > ärringlä
Rollä	Rolle	lat rotula frz rôle mhd rolle, rulle 1) Papierrolle (beschriftet), von dorther Rolle im Theater, im Leben,von hier aus: Buäbärollä, Meitli-rollä 2) Rolle (Holz, Eisen) für Mühle, Haushalt, Teigrolle, Rollwagen, Rollentabak Airollo TI: äs hed einä müässä uf Eirollä iiruckä,da hed är gseid: im siigs haargliich uf ei Rollä ader uf zwee Rollä! 3) Runde Schelle
röllälä		kleine Rollen herstellen (Haar, Papier, Geldmünzen),mit Rollenschellen an die Fasnacht gehen
Röötäli	Rötheli	rothaariges Mädchen , rötlicher Vogel > Gadäröötäli vgl Familienname Röteli, Röthlin, Röthlisberger
röötsch	rötlich, roothaarig
Rossschwanz	Pferdeschwanz, Haarzopf	wie RS
Rungg(äli)		Haarknoten der Frauen (jetzt ausser Mode, dafür neu bei Männern)
Schaartä	Scharte	mhd scharte Schaartä im Mässär, im Biäli > Hasä-
Schopf		mhd schopf, engl shop Vorlaube, gedeckter Hauseingang im Schopf ussä vgl. Haarschopf,Schuppen (notdürftiges Gebäude mit Stroh-Schopfen gedeckt)
schorä	scheren	vgl. schor, geschoren mhd schaeren d Haar schorä Schaaf schorä
schtächä	stechen	mhd Süü schtächä Döörnä schtächid schtächä im Jass schtächägi Chaartä schtich! i schtuch i ha gschtochä
Schtägätritt	Stiegentritt,Buben-Haarschnitt
Schtriich	Strich	mhd striche (ii tief) ä Schtriich machä (> Chritz) ä Schtriich määjä, mälchä, jassä (eine Strecke) gägä (widär ä) Striich (Haarrichtung) Flurname: längliches Stück Land i dä Schtriichä (Silberen) neu: uf ä Schtriich gaa (> huärä) einä ufem Schtriich haa (hassen) > Schtreich, Schtrichli, Biischtriich
schtrüüssä	sträussen, sträuben	mhd striuzen (Federn, Haare, Ohren)
Schwanz	Schwanz	mhd swanz kä Schwanz isch umä! Schwänzli > Haar-, Chatzä-
sid	seit	mhd sit sid zwee Wuchä sid geschter sid duä sid dem sid haarsid anä füfzgi (seit 1950) sid as das Schtäärbä ärfundä hend sid um Sunntig sid um ä Jaar
Tschaargg	Schlufi	Pfnaasch, Tschiänggi, chund nüd fürsi mhd schâr = Fleisch (sterblicher Mensch frz chaire)
tschuuppä	an den Haaren ziehen	ital ciuffare UR tschüüppä BE tschupe
Tüpfli	Tüpflein	ds Tüpfli ufem i Tüpfli-Schiissär (Haarspalter)
umäs	um es, um ein	umäs Haar umäs Huus umäs Dotzet
ums	ums, um das	ums Huus umä eis Jaar ums andär ums Ässä schaffä ums Ässä choo ums Haar inäghiid ums Gäld choo ums Värreckä (Värrodä) nüüd = um keinen Preis > um
uusgaa	ausgehen	(Haare, Flecken) neu: in Ausgang gehen > uusägaa
uusghiijä	ausfallen	(Haare, Zähne, Nägel .. ) > uusäghi­ijä, uusgaa
uushaarzä	ausharzen	Schreinerholz,bis Ende Fest ausharren
värtschudlä	zerstrubeln	(Haare, Blumenstock durch Wind)
värtschuuppä	an den Haaren nehmen
viär	vier	mhd vier Jass: viär Chaartä wiisä -
Wirbäl	Wirbel	> Haarwirbel, Sunnäwirbel
wo	wo	wo isch är? wo gfindt män ä? wohii? wodurä? wohaar? > woo
wohaar		wohaar chömid diä? vo wiit haar! Lienert wohar
Wülpis		Geschwulst an einem Baum = Wölbung mhd welben bauchiger Mantel, grosser Haarbusch > welpä
zellä	zählen, zellen	uf drüü zellä zellägi Chaartä bim Jassä, und andär wo nüüd zellid hesch zellt? Zelleni us em Haslital > aa-, är-, drzuä-, uuf-, vär-
Züpfä	Zopf	früänär hend all Meitli und Frauä Züpfa ghaa Züpfä: Feinbrot in Zopf-Form Züpfäschwänz: Haarzöpfe > Zopf
züpfä		Haarzopf knüpfen, Brotzopf backen, an den Haaren ziehen vgl zopfen, zupfen züpflät gezopft Gotthelf züpfen, gezüpft, Züpfe
züttärä	zetteln, rütteln	(Heu, Haare) > Zottlä, Zöttäli, zottlä
zuusä	zausen	mhd zûse = Gestrüpp, Haarlocke Züüsi zerzaustes Mädchen