| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| füüf | fünf | (üü hoch) mhd vünv, viuf, füüfärlei | ||
| füüfliibär | Fünfliber | (5 Fr.) | ||
| Füüfä | nach 5 Uhr | na dä Füüfä | ||
| Füüfär | Fünfer | (Geldstück 5 Rp), Jahrgang 1905 | ||
| füüfärlä | fünferlen | (Fünfer trinken, überhocken, Kopfweh haben, vor sich hin fluchen) | ||
| füüfäzwänzg | fünfundzwanzig | (so auch 35, 45) | ||
| Füüfi | Fünf | Zahl uf Füüfi zellä, Füüfi la graad sii, mid Füüfi scho i d Schuäl > Schtäärnä Füüfi | ||
| Füüfi | Fünf Uhr | äs isch Füüfi na dä Füüfä | ||
| Füüfibättä | 5 Vater Unser-Gebet betten fünf Paternoster | |||
| Füüfilang | äs Füüfi lang (so lang wie Füüfibättä) | |||
| füüft | fünft | z füüftä hööch > füf- | ||
| bättisägnä | Überglauben haben | si hend ihm bättigsägnät (sie hatten einen Überglauben z. B. an Pfr. Schmid) > Füüfi bättä | ||
| Dublä | Zwanzig Franken | Doublone: 20 Fr. (2x10) (doppelt) zu meiner Zeit hat man noch damit gerechnet z.B. füüf Dublä = 100 Fr. | ||
| gägä | gegen | mhd gegen, gegenüber gägä sin Vatter, gägä dr Schtriich, gägä dä Füüfä, gägä Schwiiz uusä, gägä früänär > ärgägä, därgägä | ||
| lang | lat longus, ital longo, engl long, frz longue 1) zeitlich: ä Schtund lang äs Füüfi lang as lang as d wottisch nümmä lang scho lang värbii lang nüd all > lengär, Lengi 2) örtlich: ä Meeter lang Langbodä Langwand (alte Längenmasse: Liini, Zoll, Schuh, Finger, Hand, Elle, Spanne, Klafter) | |||
| Liibär | > Füüfliibär lat libra = Pfund, frz livre | |||
| Schtäärnäfüüfi | Schimpfwort, Kraftwort | |||
| übär | über | ahd uber (UW heute noch ubär!) mhd über 1) örtlich: übär d Brügg gaa übär d Fluä (seilriitä, mässä) übärs Land übär ä Chopf übärs Huus übärs Chrüüz übär ä Bäärg D Schmalaui isch übärundä, ds Fäldmoos isch übärobä und übärhindä, d Hööchweid isch au übärobä, abär übärvoor 2) schätzungsweise: übär Aug, übär d Fuuscht, übär d Hand mässä 3) zeitlich: übär Nacht füüf übär ölfi (11.05 Uhr) tagsübär übärs Jaar übärmoorä übär die andär Wuchä Über waas sött ä Pfarr niä predigä? - übär ä Schtund! 4) geistig: übär (ei)nä lachä übär öppis redä übär öppis tuä übärs lachä 5) zu hoch: übärs Boonäliäd übärs Värmögä übärä Värschtand > medä | ||
| uf | auf | mhd ûf > ufä, ufärä, ufs, uuf, uufä 1) hin, nach: uf Schwiiz uf Züri uf Eirollä uf Poscht uf d Chilbi uf d Alp uf d Siitä (vgl. Ufhusen LU, Aufiberg SZ) 2) oben: uf dr Alp uf d Achslä nää uf d Schoos nää uf em (um) Dach uf em Trochnä uf em Chopf uf eim obä uf dr Muur (vgl FN Aufdermaur - Ufdärmuur) 3) Zweck: uf Dings uf än Aart uf all Fääl uf ei Tätsch ufs Woort 4) Zeit: uf di Füüfi uf Wiänächtä uf Nüüjaar uf d Lengi uf einisch uf eismaal uf drüü zellä 5) Versch. uf ä Magä schlaa ufs Gmüät gää uf eim haa |
| Dialekt: | füüf |
| Deutsch: | fünf |
| (üü hoch) mhd vünv, viuf, füüfärlei | |
| Dialekt: | füüfliibär |
| Deutsch: | Fünfliber |
| (5 Fr.) | |
| Dialekt: | Füüfä |
| Deutsch: | nach 5 Uhr |
| na dä Füüfä | |
| Dialekt: | Füüfär |
| Deutsch: | Fünfer |
| (Geldstück 5 Rp), Jahrgang 1905 | |
| Dialekt: | füüfärlä |
| Deutsch: | fünferlen |
| (Fünfer trinken, überhocken, Kopfweh haben, vor sich hin fluchen) | |
| Dialekt: | füüfäzwänzg |
| Deutsch: | fünfundzwanzig |
| (so auch 35, 45) | |
| Dialekt: | Füüfi |
| Deutsch: | Fünf |
| Zahl uf Füüfi zellä, Füüfi la graad sii, mid Füüfi scho i d Schuäl > Schtäärnä Füüfi | |
| Dialekt: | Füüfi |
| Deutsch: | Fünf Uhr |
| äs isch Füüfi na dä Füüfä | |
| Dialekt: | Füüfibättä |
| Deutsch: | |
| 5 Vater Unser-Gebet betten fünf Paternoster | |
| Dialekt: | Füüfilang |
| Deutsch: | |
| äs Füüfi lang (so lang wie Füüfibättä) | |
| Dialekt: | füüft |
| Deutsch: | fünft |
| z füüftä hööch > füf- | |
| Dialekt: | bättisägnä |
| Deutsch: | Überglauben haben |
| si hend ihm bättigsägnät (sie hatten einen Überglauben z. B. an Pfr. Schmid) > Füüfi bättä | |
| Dialekt: | Dublä |
| Deutsch: | Zwanzig Franken |
| Doublone: 20 Fr. (2x10) (doppelt) zu meiner Zeit hat man noch damit gerechnet z.B. füüf Dublä = 100 Fr. | |
| Dialekt: | gägä |
| Deutsch: | gegen |
| mhd gegen, gegenüber gägä sin Vatter, gägä dr Schtriich, gägä dä Füüfä, gägä Schwiiz uusä, gägä früänär > ärgägä, därgägä | |
| Dialekt: | lang |
| Deutsch: | |
| lat longus, ital longo, engl long, frz longue 1) zeitlich: ä Schtund lang äs Füüfi lang as lang as d wottisch nümmä lang scho lang värbii lang nüd all > lengär, Lengi 2) örtlich: ä Meeter lang Langbodä Langwand (alte Längenmasse: Liini, Zoll, Schuh, Finger, Hand, Elle, Spanne, Klafter) | |
| Dialekt: | Liibär |
| Deutsch: | |
| > Füüfliibär lat libra = Pfund, frz livre | |
| Dialekt: | Schtäärnäfüüfi |
| Deutsch: | Schimpfwort, Kraftwort |
| Dialekt: | übär |
| Deutsch: | über |
| ahd uber (UW heute noch ubär!) mhd über 1) örtlich: übär d Brügg gaa übär d Fluä (seilriitä, mässä) übärs Land übär ä Chopf übärs Huus übärs Chrüüz übär ä Bäärg D Schmalaui isch übärundä, ds Fäldmoos isch übärobä und übärhindä, d Hööchweid isch au übärobä, abär übärvoor 2) schätzungsweise: übär Aug, übär d Fuuscht, übär d Hand mässä 3) zeitlich: übär Nacht füüf übär ölfi (11.05 Uhr) tagsübär übärs Jaar übärmoorä übär die andär Wuchä Über waas sött ä Pfarr niä predigä? - übär ä Schtund! 4) geistig: übär (ei)nä lachä übär öppis redä übär öppis tuä übärs lachä 5) zu hoch: übärs Boonäliäd übärs Värmögä übärä Värschtand > medä | |
| Dialekt: | uf |
| Deutsch: | auf |
| mhd ûf > ufä, ufärä, ufs, uuf, uufä 1) hin, nach: uf Schwiiz uf Züri uf Eirollä uf Poscht uf d Chilbi uf d Alp uf d Siitä (vgl. Ufhusen LU, Aufiberg SZ) 2) oben: uf dr Alp uf d Achslä nää uf d Schoos nää uf em (um) Dach uf em Trochnä uf em Chopf uf eim obä uf dr Muur (vgl FN Aufdermaur - Ufdärmuur) 3) Zweck: uf Dings uf än Aart uf all Fääl uf ei Tätsch ufs Woort 4) Zeit: uf di Füüfi uf Wiänächtä uf Nüüjaar uf d Lengi uf einisch uf eismaal uf drüü zellä 5) Versch. uf ä Magä schlaa ufs Gmüät gää uf eim haa | |