Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
chli	klein	(unbetont) ä chli: ein klein wenig, ein bisschen gib um ä chli BS ä weneli
chli		oft nur Füllwort beim Erzählen: är isch ä chli ä chliinä är isch ä chli ä groossä mr sind duä ä chli ggangä si hend än ä chli aabbundä
Chliihuus	Kleinhaus	Ried
Chliimatt	Kleinmatt
Chliiottäli	Kleinotteli
Chliiwidmä	Kleinwidmen
chlii	klein, wenig	ahd kleini mhd klein ä chliinä Maa, ä chliini Frau, äs chliis Gööfli, di chliinä Goofä
chlii	sehr	Verstärkung: äs isch dä ä chlii schöön gsii!
chliidruckt	kleingedruckt	där Chliidruckt: ein Prediger, der alles im gleichen leisen Ton herunterleierte
chliinä	klein werden	gchliinät
Chliinässlär		Familie Schelbert Töbeli/Kuchli/Menzingen
Chlimsä	Klimse	(mhd klimse Schlucht) Wasserberg
Chlingä	Klinge	(Tür, Messer),Giessbach
chlii Fingär	kleiner Finger
Chli Ottäli	Kleinotten
ä	ein	ä Maa ä Frau ä paar ä chli ä jedä ä Ding ä söläs ä diänigä ä kä Bitz ä lengersi mee ganz ä schöönä > äkä, äwägg, du ä lüügsch! ä bisch än Esel! ä hesch ghaa! ä bisch äs!
aagää	angeben	am Schlittä aagää aagää bim Jassä der Takt aagää dr Hund tuäd aagää (gibt Alarm) hööch aagää (schwindeln)
aaghiijä	Anriss nehmen	(Laui, Schlipf) > aariitä
aazeerä	Anriss nehemn	(Laui, Schlipf) det obä aazeert > aariitä, aaghiijä
Äärbätli	kleine Arbeit	äs schöns Äärbätli arbeiten: Wort aarbeitä bei uns ungebräuchlich > schaffä, wärchä
abliggä	zum Schlaf niederlegen	i gaa ä chli gu abliggä ds Vee liid ab
abrüärä	abwerfen	(vom Pferd, vom Wagen, vom Schlitten) >appärüärä
ä chli	einen kleinen Bissen	äs isch gad ächli chalt är isch ächli ä chliinä mr sind duä ächli ggangä
am	am	am Sunntig, am Schattä, am Bächli, am Haag, am Änd, am Ässä, am Schaffä, am Zämäghijä, am Drüü, am Redä aa, am beschtä, am fürnämmschtä, am meischtä, am dümmschtä, amänä Oort = am änä = an einem Ort ammär: an mir (a miär), ammär ghangät, vgl. Familienname Ambauen, Ambord, Ambühl, Amgwerd, Amstutz, Amstad, Amsteg, Wemfall (Dativ) gib s am Vatter am Vatter sis Huus
anä	im Vergleich zu	a miich anä bisch du chlii
anänää	herannehmen	muäsch äs ä chli a di anä nää > aanää
Appäriiti	Rutschbahn, Schlittbahn	appäriitä
appä	hinunter	her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä
appäriitä	schlitteln, rodeln	mr gand gu appäriitä! > Appäriiti, mänärlä ds Predigärs Thummäs hed wellä am Heuseil appäriitä > Seiltänzär
ärschtützä	abstützen	uf ä Winter ds Dach ärschtützä i dr Hüttä muäsch di ächli ärschtützä, susch ghiisch um!
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
Äschä	Asche	(Aschsche, Äschschä) mhd esche äschlichä (äschäli) Midwuchä: Aschermittwoch mhd ascher, escher engl ash, ashy
äso	irgendwie	ä so gaads? - äs gaad äso! Hauts? - Nüd äso! Füllwort: äso chliini Aügli dr Näfel hangät äso inä äso afig ä paar
Bächli	Bächlein	auch Bächäli mhd bechelin
bald		früher bei uns völlig ungebräuchlich >änandäränaa, gleitig, glii
Bäschlig, Bäschuls		Familie Gwerder des Baschi
Bauschli	Büschel	“in Bausch und Bogen” Bäusch, Bäuschli vgl. Flurnamen Bauschli in Schwyz
Beäärdigung	Beerdigung	Leider sind die alten Worte dafür nicht mehr gebräuchlich: z Chilä tuä, Gräbd, Graablegi (Stalder) > Liich, Liichäzuug
Bei	Knochen	zu dem Fleisch au nu ä chli Bei! ds beschti Graas isch bi dä Schteinä, ds beschti Fleisch a dä Beinä! nur nu Huut und Bei
bimeich	beim Eid	alte Eidesformel, jetzt nur noch: tatsächlich, gewiss ja bimeich! bimeichschtäärbis! bimeich und Säligkeit! bim Eiker
bishaar	bisher	wie bishar brüchlich >haar neu: bishäär
bliibä	bleiben	mhd belîben bei uns früher wenig gebraucht (bleib noch ein bisschen: bis nu ä chli daa!) i bi dä bblibä >blub
Blindäschliichä	Blindschleiche	mhd blintslîhe
blööd	unwohl	äs isch mär blöödmhd bloede (zart, schwach, zerbrechlich)
Bockschlittä		kurzer starker Schlitten für schweres Holz
böösä	böse schlimm werden	äs böösät äs böösärät mhd bösen
Brachät	Juni	bei uns noch öfters im Gebrauch zu hören Name um 800 von Karl d.Gr. eingeführt mhd brachmanot (brachliegend)
Bränderli		Name bei uns nicht gebräuchlich > Luus-Chölbli
Bräntä	Brente	(bei uns ungebräuchlich, dafür Tausä)
braschlä	Feuer prasselt	mhd brasteln, prasseln mä ghöört braschlä Wo am Güntärä Balz ds Huus värbrunnä isch, hed är värzellt: är siig i dr Schtubä innä ufm Kanabee glägä, und wos duä heig afä braschlä, siig är ä chli i Gadä durä gu liggä!
Brillä	Brille	früher ungebräuchlich bei uns (> Schpiägul) anderswo Brülle
Bruch	Bruch	(im Holz, im Glas, im Bauch) äs Brüchli > brächä
Brunnä	Quelle	Brunnen, Bach > Schliichend-, Schachä-, Wiichel-, Chalt- vgl. ON Brunnen, Kaltbrunnen
brüüchli	gebräuchlich	brüchlich
bschlüüssä	schliessen	Türä bschlüüssä! Bschlüüssgufä mhd beschlüzen
bschlüüssä	beschliessen, Beschluss fassen	auch bschliässä
Buäch	Buch	ahd buoch (urspr. Buchenholztafeln) Büächli, Büächär
Büächli	Büchlein	ufs Büächli tuä: Geld in Sparkasse bringen UR NW Biächli Büächlipuur
Buächli	kleine Buche
Buggäl	Buckel	bisher ungebräuchlich bei uns >Hogär, Rüggä, Büüggel
Butter		früher bei uns völlig ungebräuchlich,jetzt immer mehr statt > Ankä
Büüchli	Bäuchlein	mhd biuchelîn
büüchlägsä	auf dem Bauche liegend schlitteln	> riitlägä
büütä	bieten, anbieten	ahd biotan mhd bieten Handel: was büütisch? Staat: Poliziischtund büütä > Bott, bottä, uufbüütä kirchlich: es soll ein Kilchherr den Tag büten
Charä	Karren, Kar, Karst	Nach einer eindrücklichen Karren-Führung mit Prof. Bögli auf der Karretalp rief mir ein Einheimischer zu: so bisch au diä huärä Schtei gu gschauä! - Der Heiland habe bei der Himmelfahrt Fussspuren auf dem Felsboden hinterlassen: ä chli gcharät hed är ämal nu! >Karrätalp
Chilälöchli		Kindersprache für Grab
Chilchlisbalm	Kilchlisbalm
Chind		bei uns bisher nur in Christchind, Chindbett ff, sonst > Goof, Chliis
Chläbdächli	Klebdächlein	Vordach an unseren alten Bauernhäusern
Chlauä	Klaue, Klauen	ahd klâwa Bei uns nur gebräuchlich in Maul- und Klauenseuche, sonst > Tschaaggä, Chrääbel
Chleipis	Klumpen, schlechtgebackenes Brot	auch: chleuppä, chlippärä, gchlippt, äs Gchlipp, ä Chlumpis
Chlöbli		Schliess-Querholz zur Kuhkette > Chloos
chlopfä	klopfen	(an) mhd klopfen weer chlopft? chasch nüd chlopfä?muäss dr ä chli a Grind anä chlopfä? d Sockä chlopfä?
Chlottäri	polternder Wagen oder Schlitten, Milchwächter
chnüülägsä	knieenderweise	(auf dem Schlitten fahren) chnüüteuff
Chrapfä	Kluge: Krapfen	ahd krapfo Kralle, Klaue urspr. Gebäck in Krallenform, bei uns in Rautenform (gefüllt) Chrapfen und Chüechli > Chrupfä
Chriäsiwasser	Kirsch	(zum äs Löchli machä i Magä)
Chrüüz	Kreuzzeichen	ds Chrüüz machä Wännt etz dä nüd bessär jassisch, sä mach dr ds Chrüüz, und drnaa chasch ächli is Bett! übers Chrüüz (querüber)
Chuäfladä	Kuhfladen	> Deischlig
Chuämilch	Kuhmilch	(Gegensatz zu Geissmilch) Früänär heds gheissä, wänn äs Chliis d Chuämilch nüd värträägi, chönn mä nüüd machä!
Chuächä	Kufe	Laufschiene Schlitten (Kluge: schweiz.bair. ahd chuocho) halbsziit uf eim Chuächä = oft krank
Chüächli	Küchlein	Chrapfä und Chuächli
Chuchi	Küche	mhd kuche die Kuchi verkl. Chuchäli, Chuchli Mz Chuchänä > Bättlärchuchi
Chuchli		Liegenschaft (Namendeutung)
chuum	kaum	mhd kûme wenig gebräuchlich >schiär nüüd, chummli
Dach	Regenschirm	nimm äs Dach mit där! gib mär ä chli Dach!
Dächli	Dächlein	mhd dechelin > Chläbdächli
Dächlichappä	Schirmmütze	> Schuurpf
dässälb	dasselbe	meist einfach: das dässälb han ich etz värgässä Was machid iär mid dem schöönä Wättär hütt?-Dässälb lammär ä chli la sii!> därsälb
Deischlig	Kuhfladen	mhd teisch = Mist
diä	diese	diä (betont) diä huärä Huänder! diä Hitz! diä Farbä! Zmitzt i dr?Nacht hends am Doktär aaglüütät: däs Chlii hed ä Naadlä värschlückt! Dä fraagt dr Doktär: bruuchid iär diä Naadlä nu diä Nacht?
Diäb	Dieb	nur gebräuchlich im > Hüändärdiäb sonst > Schelm Die acht bösen Wort: Dyeb
driuusä	hinaus	auf den Tanzplatz! Wo s Gletschger ghaa hed uf der Straass und än altä Maa värtschlipft isch und d Aarmä värrüärt hed as är nüd umghiid, da heid einä gmeint: la det, hüt gand numedigs di Altä driuusä!
drufab	darauf	ab mr land s ä chli la drufabchoo
drüü	drei	(Mz sächlich) ahd drî, driu eis-zwei-drüü uf drüü zellä drüü Hüüsär, - Meitli, - Brood anderswo: drei, drai UR NW drii
dumms		är isch ä so dumms värtschlipft (auf dumme Weise)
Eid	Eid	ahd eid bim Eich: beim Eide (verschliffen statt bim Eid) > meineidig
eigä	sonderlich	ä chli än eigänä
la faarä laa		Schlitten oder Wagen im Schuss fahren lassen, Notdurft nicht beherrschen
fallä	fallen	(bisher ungebräuchlich bei uns > ghiijä)
fascht	fast	früher völlig ungebräuchlich, dafür > liibärämänt, schiär
Fäusäli	Büschel, Quaste, Flöcklein	>Bäuschli, Fusel
feig	feige, Feigling	Wort früher bei uns ungebräuchlich, dafür: Hasäfüdlä, Hösälär, Hosäschiissär, Nüüdtruuwi
Fels	Fels	Wort früher ungebräuchlich >Fluä, Nossä, Schtei, gschteinät
fiär	ich führe	(> faarä) ich fiär einisch! i fiär nu ä chli reessär!
Filäsof	Philosoph	är isch ä chli ä Filäsof
Fischli	Fischlein	Familienname Fischli Worum sind d Fischli äso gäärä underum Brüggli? - As nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä!
Fleischli		Familienname Fleischli= Fleischer, Metzger, badisch Fleischle
friin	friedlich, gutmütig	Sind ä chli frii mitänand! ä friinä, ä friini, äs friis, friini, ä friinä Maa, ä friinä Hund, ä friinä Tüüfel (gutmütiger Riese) Am friintschtä Muni isch nüd z truuwä!
Fröschli	Fröschlein, Feuerwerkskörper, Fusseisen	(auch Chröttli)
Fuässiisä	Fusseisen	> Chröttli, Fröschli, Griffschuä
Fugschli	Vogschli
fuuschtä	oberflächlich arbeiten
gaar	sehr, ganz und gar	mhd gare gaar glii gaar ä chliinä gaar ä kä Gattig gaar än aarigä gaar nüd gaar nüüd gaar niä gaar niämärt Verst. gaggaar (grad gaar) > nüggär, niänägär
gad	gross, prächtig	gad ä chli ä Maa! gad ä chli äs Huus!