Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
bi	bei	bi diär, bi miär, bi dr Hüttä, bi eim Haar > bider, bii, bim, binä
bi	ich	> bis, bisch, gsii, sii, simmer, sind
Biäl, Biäli	Beil, Haueisen, Beichel	ahd bîl, bîhal “es sollen die Geissbuoben keine Bielen in Wald tragen”vgl. Biäl: Biel (Bienne BE),UR BL VS: Biäl = Büäl
Biänscht	Milch einer frisch gekalbten Kuh	(mit Mehl vermischt zu einem begehrten Kuchen gebacken) anderswo: Biämscht, Briäsch, Briest, Briänscht, Priemscht, > mhd bienst Eier-Biänscht: obiger Kuchen mit Eiern
Biär	Bier	mhd bier, äs Biärli: ein Bierlein
Biät	Gebiet	mhd biet > Bäärnärbiet, Baselbiet, Zugerbiet, Züribiet Biet: Alp ob Pragel
Biätli	Bietli	kleine Alp ob Feldmoos
Bibäli	ausgeschlüpfte Hühnchen, Kücken
bibibi		Lockruf für Hühner
Bibärnällä	Pest	ässid Schtränzä und Bibernällä! Pimpernelle, Pimpinella > Pumpär
Bick	Stich, Biss, Kerbe, Schnabelhieb, Flohbick	mhd bic
bickä	picken	Vögeli bickid Chöräli
Bickel, bicklä	Pickel, pickeln
bidär	bei dir	(bi diär) unbetont hesch nüüd bidär? > bim
bigoscht	bei Gott, wahrhaftig	> bimeich, goppelau
bii	bei	mhd bî biidär, biimär, därbii, värbii > bi UR NW biä, biämr, biädr > bi
Biigaarä	Beigarn	zur Verstärkung der Ferse
Biigschtell	Türrahmen	mhd bîstal
Biisääss	Beisäss	mhd bisaezze
Biischpil	Beispiel	mhd bîspel (dazusagen)
Biischtand	Beistand	(amtlich) värbiischtändät mhd bistant
Biischtrich	Beistrich	(Schulwort)
Biischtüür	Beisteuer, Gabe
Biitraag	Beitrag
Biischwanz		keilförmiger Ansatz bei Möbel
biibringä	beibringen	ds ABC biibringä
biischtaa	beistehen
biiträägä	beitragen
biibiibii		Lockruf an Hühner, auch bi bi bi
biibääbälä	grosses Tun um kleine Sache, schmusen mit Kind
Biibäli	kleine Eiterblase,Pustel, Akne	anderswo: Kücken
Biicht	Beicht	mhd bîhteschpiägel : Beichtspiegel, -schtuäl: Beichtstuhl, -sitzä: Beichte abnehmen, -vatter
biichtä	beichten	mhd bîhten
Biigä	Beige	mhd bîge ä Biigä Lädä, Schiiter, Trämel, Schuldä
biigä	Beige machen
Biigäli	kleine Beige
biignä		Nebenform zu biigä
Biili	Biene	ahd bîna (eigtl. Bienlein bînlîn, Biindli) anderswo Beieli, Biänä
Biilichoorb	Bienkorb
Biilichruut	Bienenkraut
Biilihung	Bienenhonig
Biilihuus	Bienenhaus
Biilivattär	Imker	Imker > Imb
biijälä	schwirren	wie Bienen, leichter Schneefall beielen
biimär	bei mir
biinä	bei ihnen	(bi inä) äs isch niämär biinä
Biirg	Birg, Gebirge	Hüttäbiirg: Wildheuplätz zu einer bestimmten Alphütte gehörig
Biis	(künstliches) Gebiss	mhd bizz ds Biis verloorä eine ältere Frau erhielt ein neues Gebiss, da prahlte sie: etz hani scho äs Biis duräplodärät!
Biisä	Bise	Nordwind ahd, mhd bîsa > Biiswind
biissä	beissen	mhd bîzen bbissä, bbissnä gebissen >Biss
Biissär	Beisser	bissiges Tier, Juckreiz, erste Zähne, Mundstück
Biisslä		Strangulierholz für Heubündel
Biisslig	Beissholz, Keil
Bildschtock	Bildstock	(mit Heiligenbild) Bildschtöckli anderswo Helgähüsli
Bilgärä	Zahndamm	mhd bilern Illgau Bildärä Biler, Billere
bim	beim	bim Huus, bim Vatter, bim Schaffä, bim Haar > bi, bii
bimeich	beim Eid	alte Eidesformel, jetzt nur noch: tatsächlich, gewiss ja bimeich! bimeichschtäärbis! bimeich und Säligkeit! bim Eiker
binä	bei ihnen	(bi inä) binä gsii
binänand	beieinander	binänand sii Gesundheitszustand: guät binänand schlächt binänand
Binätsch	Spinat	Spinätsch südwestdeusch für Spinat
bindä	binden	der Beton bindät nüüd das Fondue bindät nüüd bbundä gebunden
Bindä	Binde	> Halsbindä, Wadäbindä
Bindbaum	Befestigungssstange
Bindbaumchnebel	Reitel
binem	bei ihm	(binäm, binum) ich bi binem gsii > binä, biinä
Birä	Birne	lat pirum, ahd pira, mhd bire, abgeleitet: Kopf,Glühbirne “Öpfel, Biren”
Biräbaum	Birnbaum	birbaumis: Birnbaumholz birbaum
Birähung	Birnenhonig
Biräkösi		aus gedörrten Birnen, Inhalt vom Biräweggä
Biräweggä	Wecken mit Biräkösi gefüllt	> Weggä
Birli	kleine Birnen	(Obst, Glühbirnen)
birnä	Birnen pflücken	gu birnä
Birchä	Birke	uraltes Wort ahd birka obd Birche i dä Birchä: Achslen, Bödmeren, Illgau (Flurnamen: Birr, Birrfeld FN: Bircher, Birrer)
biribitzäli	ein ganz klein wenig	äs birebirebitzeli
bis	sei!	mhd bis bis schtill! sei still!
bis	bis	bis da anä bis is Taal bis hütt bis anä Tubak bis äs tätscht bis moorä bis a Hals uufä bis uf Züri uusä bis i drüü zellt ha bis änä uusä (endlos)
bisch	du bist	ä bisch ä Esel!
Bischof	Bischof	äs Bischöffli (kleiner Bischof) > Iiffälä, Chlaus
bishaar	bisher	wie bishar brüchlich >haar neu: bishäär
Bisi	Brünnlein	Bisi machä
Bisistaal	Bisisthal
Biss	Biss	Biss > biissä, Biis
Bissä	Keil	(mhd bizze) > Chääsbissä
bissnä	verkeilen	bbissnät voll (randvoll)
bissig	bissig	ä bissigä Cheib (Hund oder Mensch) Jedä Hund isch bissig, aber nüd jedä Bissig ä Hund!
bissäguät	sei so gut	bitte! bis so guät!
Bittaag	Gebetstag
Bittgang	kleine Wallfahrt	> bättä
bittär	bitter	ä Bittärä äs bittärs Züüg ä bittäri Pillä
bittibätti	bitte	(Kinder) tuä schöön bittibätti machä!
Bitz	ein Bissen	ä Bitz = ä kä Bitz!da chasch as wenig machä as ä kä Bitz! kä Bitz und kä Gluussä > Gluussä
bitzälä	immer nur ein wenig machen	nicht vorwärts machen
Bitzäli	ein bisschen, ein wenig	gang äs bitzäli äwäg! ä käs Bitzäli! bitzilächt
Bitzänär		Familienname Inderbitzin
Bitzgi	Gehäuse	> Öpfelbitzgi, Bätzi, BützgiKluge: Butzen, Griebs
bläätärlä	Bildung von Luftbläschen	äs bläätärlät umäblaatärä: sinnlos etwas tun >Blattärä
Bundhaaggä	Bindehacken	für Trämel värbundhäägglä
büütä	bieten, anbieten	ahd biotan mhd bieten Handel: was büütisch? Staat: Poliziischtund büütä > Bott, bottä, uufbüütä kirchlich: es soll ein Kilchherr den Tag büten
Galööriwasser	billiger Schnaps	mhd gal: sinnlos tollen
Reitbängel	Bindknebel
Weisäl	Bienenkönigin	(Weisel mhd wisel), alter Alois (Wiisel, Weisel)
a	an	a dr Sunnä a dr Muotaa a d Heiteri gaa a d Händ früürä a dr Naasä nää a Wiänachtä a dä Fiirtigä a dr Fasnacht a dr Gmeind (an der Versammlung) a dä Bluämä schmöckä, Wemfall (Dativ) a wem bisch du? a wem isch das Auto? gib s a dä Goofä! gib s a miär! seisch äs a niämerem! a dem gseet mäs nüd aa a allem aa Hau a dr Chatz dr Schwanz ab > a dr, am, an
ä	ein	ä Maa ä Frau ä paar ä chli ä jedä ä Ding ä söläs ä diänigä ä kä Bitz ä lengersi mee ganz ä schöönä > äkä, äwägg, du ä lüügsch! ä bisch än Esel! ä hesch ghaa! ä bisch äs!
ä	auch	är isch ä nu ggangä! bisch ä scho daa? > au
Aahebi	Fester Standort	i gfindä käs Aahebi
Aasatz	Ansatz	än Aasatz vom änä Baaart Ansatz zur Lösung einer mathematischen Aufgabe: dr Aasatz wäär rächt Lippenbildung zum Trompetenspielen: Aasatz haa, nümmä haa
aabiissä	anbeissen	än aabbissnä Öpfel
aachoo	berühren	nüd aachoo am frisch Gmaalätä! bisch aachoo!
aagää	angeben	am Schlittä aagää aagää bim Jassä der Takt aagää dr Hund tuäd aagää (gibt Alarm) hööch aagää (schwindeln)
aagleid	angekleidet	bisch afig aagleid? > aaleggä
aaschiissä	anscheissen	(wörtlich und bildlich)
aaschtaa	anstehen	in die Reihe zum Biichtä aaschtaa
aaschtiflä	anstiefeln	(wörtlich, bildlich: anstiften), aagschtiflät
aaträägä	zum Kauf anbieten	Fleisch aaträägä sich zur Hilfe anbieten: si hend si aatreid üüs gu hälffä
Aabäd	Abend	guete-n-Aabäd drii Ääbig lang > Fiirabäd
Aabädässä	Abendesen	z Abig essen > Zaabäd
Aädärli	Äderchen	chiibig Äädärli
Aarmi Seelä	Arme Seelen	(im Fegfeuer) siehe Sagen, Der Pfarrer im Thal, Freund der Armen Seelen Äs hend einisch ä paar eim pässlät und hend ä wellä ärgräslä, abär äs sind ä paar biin um gsii, won är choo isch - di aarmä Seelä hend dem ghulffä!
äbäwändig	ebenwandig	Heudiele voll bis oben an den Wänden > äbnä, Äbnämatt, Äbnät
Abschtäärbisamä		in der Stunde unseres Absterbens Amen.
abbindä		Vieh losbinden, Holz abbinden (zurüsten) neu: Beton bindet ab
abchoo	abkommen	ä Chuä isch abchoo (hat sich losgerissen) i bi mi nüüd abchoo = ich konnte nichts verkaufen neu: abchoo = lustig werden druuf abchoo laa = es darauf ankommen lassen
abfaarä	abfahren	vo dr Alp abfaarä neu: mid dem bini schöön abgfaarä!
abschlaa	abschlagen	dr Chopf abschlaa es ist erlaubt dem Schmalvieh die Beine abzuschlagen (= zusammenbinden)
ä chli	einen kleinen Bissen	äs isch gad ächli chalt är isch ächli ä chliinä mr sind duä ächli ggangä
Achslä	Achsel	uf d Achslä nää bis under d Achslä iighiid i Schne eAchslä pütschä (Kraftspiel > pütschä)
Achti	8 Uhr	äs schlaad halbi Achti nä dä Achti - achti: ihrer acht si sind achti i der Familli
achzgi	achtzig	är isch scho achzgi gsii dr achzgisch achtzig Hütt bin i zeerschtmal achzgi gsii!
Aff	Affe	Tornister (> Haaraff), Schimpfwort äffälä (nachäffen) Äffli Z Schwiiz ussä hed einä dr Güntärä Balz wellä aazündä: vorig isch äs ganzäs Poschtauto voll Affä is Taal inä gfaarä! dä seid dr Balz: worum bisch duu nu daa? hesch kä Platz me ghaa?
äkäbitz	kein bisschen	ä kä Bitz, gar nicht
all	alle	all Taag all und ei Taag all und eis maal (jedesmal) all Jaar all Sünntig all Mannä, alli Frauä, alli Goofä dur all Bödä durä (um jeden Preis > übäraal) alls Cheibs, allä Cheibs, allä Chabis, allä Tüüggärs (alles mögliche) alli Längi, alli Wiiti (sehr lang, sehr weit) a allnä öppis gää alls isch värbottä alls adär nüüd allämaa (a alläm aa, allum aa) allem Anschein nach allumaa chunds gu rägnä
Älplärchilbi	Älplerfest	Herbst, jetzt Winter
alt	alt	we alt bisch du? alt woordä und wiit umächoo alts Brood, altä Schnee, das alt Jaar, Alti Meitli (ledige ältere Frauen) > eltär, eltisch, eltälä
Ambeissi	Ameise (anderswo Ämsä, Hambitzgi	(anderswo Ämsä, Hambitzgi, Hampeissi
Amt	Amt	Ämtli: Ämtlein Amtsblatt Ämtlibiigär > Vogt
anä	Anno	im Jahr .. anä drüü = Anno 1903 bis anä Tubak (bis zum St. Nimmerleinstag)
anä	im Vergleich zu	a miich anä bisch du chlii
änäuusä	dorthinaus	värlogä bis änänuusä (bis dorthinaus)
änät		Duden: “schweizerisch für jenseits” änät äm Pragel, änät äm Bach vgl. Ennetbirg (Gebirgsland jenseits des Gotthards), Ennetmarch (alter Name für Urnerboden), Ennetbaden, Ennetbühl, Ennetbürgen, Ennetmoos, Ennetsee
Angäl	Türangel, Fischangel, Bienenangel (-ul)	anglä
anglä	angeln	Biili hed mi ganglät
Ankä	Anken	uraltes süddeutsches Wort für Butter Grimm: Anken Ankengasse in der Stadt Zürich/Niederdorf) ahd anko leider bisher trotz Duden (Anken) nicht schriftwürdig geworden
änthalbä	enthalben, halbieren	(Heu, Äpfel usw)
appä	hinunter	her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä
ärbiissä	todbeissen	dr Hund hed der Chüngäl ärbissä hed di dr Gwundär ärbissä?
ärchiimä	aufkeimen, wieder genesen	bisch ärchiimät?
ärschiinä	erscheinen	Günteren Balz sollte vor Gericht erscheinen, da meinte er: är chönn nüd ärschiinä, är läbi nu!
ärwaarmä	warm werden	bim Wärchä ärwaarmät mä > ärweermä
ärwellä	Milch auwallen lassen	mhd erwallen > Wellgruäbi
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
äs	ein	äs Fäscht äs Mässer äs bitzäli > eis, ei
Baabä	Bäbe	mhd bâbe (slav) altes Weib. Bei uns: Dummerchen > Baabi
ääbälä	kindisch umgehen mit etwas	> biibääbälä, värbääbälä
Baabäli		Verkleinerung von Baabä bisch äs Baabäli! beim Kegeln: alle 9 Kegel umgefallen: äs Baabäli! > Babälä
Baabi		wie oben Babi
Baabiloch		(Verdoppelung) is Baabisnamä (ins Teufels Namen) sofort, unverzüglich
Baadweid		Flurname Muotathal Aus diesem kleinen Weidli hinter dem Guggeli wurde eine Leitung zum Hoftrog gelegt, um das schweflige Wasser für das Bad vor Ort zu bingen.
Baan	Bann	(Holzbann, Jagdbann) uraltes Wort ahd bân, Bannspruch oder gebanntes Gebiet > Baawald, Bawalter, Brüggäbaan, Mattäbaan, värbandisiärä, värbannä Mz Bään (Eisenbahn, Seilbahn, Rollbahn, Kegelbahn) ursprünglich Spur eines Vorbeizuges vgl. Weg bahnen mhd bane Bäändli Bähnlein
Bäärgä	Bergen	ober Bisisthal
Bäärnärbiät	Bernbiet	Gebiet vom Kanton Bern
baas	besser, mehr	ahd bâz” vgl. fürbaswe gaats? - baas weder voranä! baasfeilär (billiger) dr baasischt (am besten) bas behuset ein wenig mehr: baasappä, baasfürä, baasuufä, baasuusä mhd uf baz auch basappä ff: einige bas hinten, andere bas vornen
Bäck	Apfelkern	Öpfälbäck (rundum ausgebissener Apfel)
Banaus	Banause	(Ungebildeter), bei uns: Dummkopf, Spinner
Bannär	Fahne	oft auch Panner, Pannerherrim Jass: Karte von 10 Punkten mit Banner als Bild, bei uns früher nur unter dem Namen Kaiser (Chaiser) bekannt.
bärschä	mit Kraft und Stöhnen etwas erzwingen	“är hed bbärschät bis är s ghaa hed” bbärschät voll (berstend voll) (von bersten)
Bäsä	Besen	Bäsäbinder Halmbäsä Handbäsä Verkl. Bäsäli > värbäsä
Bäsähälm	steife Halme zum Binden von Handbesen	(wir fanden sie im Riedmattli auf Kreuz)
Basel	Basel	(Stadt und Land) Baslär, baslärä, baseldüütsch Lied: z Basel a miim Rii Baselbiet: Gebiet vom Kanton Basel
bättä	beten	gu bättä gaa bbättät Bischof Caminada fragte ein Mädchen: hesch hütt au bbettet (Churer Deutsch für bättä) am Morge? - nei, i ha müässä gu d Häfä läärä! (> bettä) zu Gott bättä: Gebet in der Kirche für einen Sterbenden (das geschah einmal für den Rüteli Klemens - da kam er selber dazu!) über ä Tisch bättä: Tischgebet verrichten
Bätziwasser	gebranntes Wasser	(Schnaps) aus Bätz(g)i > Bitzgi, Bützgi, Trääsch
Bei	Knochen	zu dem Fleisch au nu ä chli Bei! ds beschti Graas isch bi dä Schteinä, ds beschti Fleisch a dä Beinä! nur nu Huut und Bei
Belgerts	Wildiheugebiet
bhabä	befestigt	äs isch nüd bhabä = es rinnt, es lottert är isch ä bhabnä: sparsam, wortkarg, knapp bhabä bi diär zuächä: ganz nahe bhabä voll: plattvoll mhd behaben (vgl. behäbig) bhäbnär: besser dicht
aabindä	anbinden
abbindä	abbinden
iibindä	einbinden
umäbindä	herumbinden
värbindä	verbinden
zämäbindä	zusammenbinden
Blaascht	Blähung, Luftblase, Platzregen	mhd blâst, Blaascht ablaa: Überdruck ablassen (wörtlich, bildlich)
Blätz		Fasnachtskleid aus lauter farbigen Blätzen
Blauchabis	Rotkohl
Bleiki	Bleicheplatz	häufiger Flurname bei Städten und Dörfern, im Gebirge: Lichtung
bliibä	bleiben	mhd belîben bei uns früher wenig gebraucht (bleib noch ein bisschen: bis nu ä chli daa!) i bi dä bblibä >blub
Böbi	Eule, Kautz: Nachtvogel
böbälä	blöcken, wüstes Geschrei machen	Geissböbi
bockä	bocken sich wie ein Bock gebärden	mhd Ob er seiner Frau treu bleibe im Militär? - “i bi dä ggimpft gägä Bockä” (= gegen Pocken)! > uufbockä
Bogä	Unterstand bei Kirchen Biegung	d Schtraass macht ä Bogä > Ellbogä
braaf	brav, tüchtig	sehr ä braafä Maa, äs braafs Meitli braaf Milch trinkä, braaf schwitzä,braaf chratzä, dä hörts biissä,äs hed braaf Heu breefär, am breefschtä, ä Breefi (Bravheit)
bbräämät	mit Russ beschmiert	bisch ganz bbräämät > värbräämt
Brätsch	Bruchgestein	(Prätsch) Gebiet mit losem Fels äs huärä BrätschId> värbrätschgä
Brood	Brot	ahd prôt mhd brôd einä wo mee cha weder Brood ässä (Heilkundiger) im Bisistaal gids Rössär und Bröödär und Parisöölär > Ankäbruud
Brüäl	Brüäl	häufiger Flurname mhd brüel, feuchte Wiese, stotziges und steiniges Alpgebiet auf Glattalp (der dortige “Schafboden” aber ist ein schönes Ebnet, mit deutlichen Spuren eines früheren Sumpfes, von daher der Name, kein Spottwort!) Brüälchälä Brühlkehle
bruulachtig	braunfarbig, bräunlich
Brüüsch	Alpen-Heidekraut	Erika Roman. Alpenwort (mhd rusch, rüsch) = Binse, Preiselbeerstaude, AlmrauschBrüüschalp (Klöntal GL) - Brüüschweid
bschiässä	ergiebig sein	äs bschiässt nüüd anderswo: bschüüssä
Bschüttiloch	Regenloch	(Gegend mit viel Regen z. B. Goldplangg, Bisisthal)
Buäb	Bube, Knabe	mhd buobey UR BüebPater Ottokar hed Schuälbuäbä ghaa zum eerschtä Maal biichtä,dä isch einä choo und hed nüüd truuäd z sägä,dr Pater hed im wellä hälfä: ich bin ä Buäb, ich bin ä Buäb ..-- dä isch äs dä einärsmaal choo: ja ich au!
Buächschtabiärä	buchstabieren
Büächli	Büchlein	ufs Büächli tuä: Geld in Sparkasse bringen UR NW Biächli Büächlipuur
Büäg	Strebe, Stützholz	mhd büegen = biegen