Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
a	an	a dr Sunnä a dr Muotaa a d Heiteri gaa a d Händ früürä a dr Naasä nää a Wiänachtä a dä Fiirtigä a dr Fasnacht a dr Gmeind (an der Versammlung) a dä Bluämä schmöckä, Wemfall (Dativ) a wem bisch du? a wem isch das Auto? gib s a dä Goofä! gib s a miär! seisch äs a niämerem! a dem gseet mäs nüd aa a allem aa Hau a dr Chatz dr Schwanz ab > a dr, am, an
ä	auch	är isch ä nu ggangä! bisch ä scho daa? > au
aa	gemäss, nach	a allem aa, miär aa,mä kännt ä am Model aa, am Redä aa, am Gaa aa, am Juuzä aa
Aa		Fluss, Bach Steiner-Aa, Rigi-Aa, Melch-Aa, Muot-Aa
Aabuu	Anbau	äs Aabüüli kleiner Anbau
Aagriff	Angriff	tödliche Viehkrankheit
Aahänkär	Anhänger	(am Lastwagen)
Aahebi	Fester Standort	i gfindä käs Aahebi
Aalauf	Anlauf	än Aalauf nää ohne Anlauf: siehe aahäbligä
Aaleggätä	Anlegung, Kleidung, Gewand	was hesch au für ä Aaleggätä!
Aamääli	Anmal	Spuren von alten Wegen oder Gebäuden anderswo: Muttermal
Aareisig	Einrichtung	Arbeitsvorgang ä schööni Aareisig!
Aasatz	Ansatz	än Aasatz vom änä Baaart Ansatz zur Lösung einer mathematischen Aufgabe: dr Aasatz wäär rächt Lippenbildung zum Trompetenspielen: Aasatz haa, nümmä haa
Aaschiin	Anschein	äs macht dr Aaschiin äs chömm gu rägnä
Aaschlaag	Anschlag	ds Gweer im Aaschlaag Preis-Anschlag im Handel
Aaschtalt	Anstalt	anderswo Armenhaus
Aaschtand	Anstand	Sprung aus dem Anstand, Jagd auf dem Anstand, Aaschtellig
Aazündär	Anzünder	mä müässt nur nu dr Aazündär haa! > Zündär
Aazuug	Bettüberzug	Ziächä neu: Anzug > Kleidig
aabiissä	anbeissen	än aabbissnä Öpfel
aabrännä	anbrennen	d Gümel tüänd etz dä aabrännä sind aabrännt
aabruuchä	anbrauchen	Hesch guäti Voorsätz gmacht fürs nüü Jaar? - Nei, i ha nu die altä, nu nüd aabruucht!
aabüätzä	annähen	büätzä
aabuuä	anbauen
aacheerä	ankehren, anpacken	är weiss wiä aacheerä
aacheerig	ankehrig	gelehrig, geschickt äs aacheerigs Meitli
aachoo	berühren	nüd aachoo am frisch Gmaalätä! bisch aachoo!
aachoo	Feuer fangen	ds Huus isch aachoo! (Schülerdeutsch: das Haus ist angekommen!) “1809 sind 3 Häuser verbrunnen in der Tschalun, weil ein Glarner Enzionen Wurzlen brannte und davon angekommen sind!”
aachoo	angehen, betreffen	wänns uf üüs aachoo wäär
aadingä	andingen, ans Herz legen	(spr. aatingä) si heb mers weis wiä aadinget aatungä: angedungen
aafaa	anfangen	mä sött einisch aafaa wer hed aagfangä?
aafrüürä	anfrieren	da früürid d Schue am Bode aa! auch: aagfrüürä
aafüürä	Feur anmachen	gang gu aafüürä! ich ha aagfüürät
aagaa	beginnen	d Chilä, d Schuel, ds Theater gaad aa
aagaa	betreffen	das gaad di gaar nüüd aa!
aagaa	anpacken	öppis ghörig aagaa
aagaa	anfangs	aagänds Winter
aagää	angeben	am Schlittä aagää aagää bim Jassä der Takt aagää dr Hund tuäd aagää (gibt Alarm) hööch aagää (schwindeln)
aagattigä	ins Werk setzen	we chönnt mä jetzt das aagattigä? > Gattig
aaggässä	angefressen	aaggässnä Chääs, Öpfel, Mockä
aaghiijä	Anriss nehmen	(Laui, Schlipf) > aariitä
aagleid	angekleidet	bisch afig aagleid? > aaleggä
aagleid	ausgebreitet	si hend Mischt aagleid
aagnuu	angenommen	äs Aagnuus: ein angenommenes Kind > aanää
aagnuu	gefallen	we hetts di aagnuu? (wie hat es dir gefallen? Musik, Theater, Vorfall)
aagrüärt	angeworfen	dr Chnüsel übärchoo we aagrüärt > rüärä
aagschauä	anschauen	gschau s aa: äs isch diis!
aagschiirä	das Geschirr	ds Ross aagschiirä Sigrist: i muess der Pfarr gu aagschiirä (Messgewand anlegen)
aagsee	ansehen	mä chan ums aagsee, mä hed ums aagsee
aagwännä	angewöhnen	mä muäss dä Goofä das aagwännä
aagwisä	angewiesen	ufs Aarmägäld aagwisä
aahaa	Kleider tragen	si hend Hüet aa hesch nüüd aa?
aahaa	anleiten	mä muess d Goofä zum Folgä aahaa, susch folgits niä!
aaghaa	angehabt	är hed ä kä Schuä aaghaa
aahäbligä	vom Stand aus	(springen)
aahäbägslä	vom Stand aus	(springen)
aahänkä	anhängen	ä Wagä aahänkä dr Schnee hänkt aa (hat Gewicht) d Obschtbäum hänkid aa (tragen reiche Früchte) äs faad mr afä aahänkä (beschwerlich werden)
aaheimälä	anheimeln	(Duden: südwestdt) äs tuäd eim ghörig aaheimälä
aahauä	anschneiden	neu: ansprechen, anrempeln
aahockä	ankleben	in der Pfanne
aalaa	anlassen	aagglaa in Bewegung setzen (Steine, Holz beim Reisen, neu Motor)
aalaa	anbehalten	dr Lismär aalaa
aalääg	sanft ansteigend	äs gaad aalääg uufä
aalänä	anlehnen	nüd aalänä! > Länä
aalauffä	beschlagen werden	(Fenster)
aalauffä	einlaufen	(Sport, Motor)
aaleerä	anlernen	aaggleert angelernt
aaleggä	anlegen	legg öppis aa! Mist: Mischt aaleggä neu: Kapital anlegen > aagleid
aalintä	linde machen, aufweichen	dr Rägä hed dr Bodä aaglintät > lint
aaluägä	anschauen	Männdäli aaluägä > gschauä
aamachä	Speisen	Salaad aamachä aamächälig
aamachä	Anreiz	das macht mi gaar nüüd aa (keine Lust danach)
aamerkä	anmerken	merksch um gaar nüüd aa!
aanää	annehmen	we niids di aa? (wie gefällt es dir?) > aagnuu, wool aanää
aapütschä	anstossen	pütschä
aareisä	herrichten	Aarbed aareisä der Tisch aareisä aagreisät
aareisä	anhetzen	muäss dr der Hund aareisä? schriftdeutsch anreisen (ankommen) > Aareisig
aariitä	den Anriss nehmen	det obä aagrittä > aaghiijä
aarüärä	anwerfen	Schtei aarüärä
aarüärä	berühren	nüd aarüärä!
aarüärä	anrühren	dr Brii aarüärä
aaschiässä	mit Scheissen beginnen	mit Schiessen den Anfang machen
aaschiässä	nicht tödlich treffen	(bloss aagschossä)
aaschiässä	anstossen	dr Grind aaschiässä, aagschossä
aaschiissä	anscheissen	(wörtlich und bildlich)
aaschlaa	anschlagen	ä Zädel aaschlaa dr Grind aaschlaa
aaschnerzä	anschnauzen	Stöösler-Gedicht: wiit hindärä hends müässä z Chilä is Taal, und aagschnerzt heds dr Pfarr nu medän äs maal! > schnerzä
aaschriibä	anschreiben	äs aagschribäs (aagschribnigs) Huus
aaschtaa	anstehen	in die Reihe zum Biichtä aaschtaa
aaschtaa	passen	äs schtaad im wool aa (passt gut zu ihm)
aaschtellä	anstellen	käs Bei chönnä aaschtellä (keinen Stand gewinnen)
aaschtiflä	anstiefeln	(wörtlich, bildlich: anstiften), aagschtiflät
aaschtiilä	einen Stil anbringen	(an Schaufel, Pickel, Sense)
aaschtöössig	anstossend
aasetzä	ansetzen	der Schnee mag scho aasetzä (am Boden haften) am Gwand aasetzä
aattaa	angetan	aatuä
aatääplä	berühren	nüd alls aatääplä! > Taapä
aatätschä	den Kopf anschlagen	dr Grind aatätschä aatätscht > tätschä
aateiggä	Teig bereiten	Aateiggätä
aatischä	antischen	tüänd afig aatischä!
aaträägä	zum Kauf anbieten	Fleisch aaträägä sich zur Hilfe anbieten: si hend si aatreid üüs gu hälffä
aaträffä	antreffen	äs trifft aa! äs hed aatroffä!
aatriibä	antreiben	das Wättär hed d Bäch schöön aatribä
aatröölä	anrollen	in Bewegung setzen > tröölä
aatuä	antun	das söttisch eim nüd aatuä!
aawäägä	Weg anbahnen	Lienert agwäged
aazeerä	Anriss nehemn	(Laui, Schlipf) det obä aazeert > aariitä, aaghiijä
aazeichnä	anzeichen	(Bäume zum Fällen, Vieh zum Unterscheiden)
aazellä	anzählen	aazellä, Böllä schellä, d Chatz gaad uf Wallisellä .. (Kinderlied)
aazündä	anzünden	(Licht, Feuer, Pfeife, Stumpen), neu: erzürnen
Aabäd	Abend	guete-n-Aabäd drii Ääbig lang > Fiirabäd
Aabädässä	Abendesen	z Abig essen > Zaabäd
Aabädroot	Abendrot
Aabädweid	Abendweide	(auf den Alpen)
aabär	aper	im Aabärä gaa, Im Summär wänns schön aabär isch und uf dä Alpä grüän .. Duden: aper, apern (obdt) Kluge: aber (äber, äfer, aper)
aabärä	aper werden	äs aabärät scho schöön äs hed scho schöön ggaabärät uufä-aabärä, uusä-aabärä
Aabeezee	ABC
Aadärä	Ader	ahd aadara z Aader laa > Gääder
Aädärli	Äderchen	chiibig Äädärli
Aahorä	Ahorn
Aahöräli		kleine Alp
Aahoris	Ahorn-Holz	(geschätzt für Holzschuhe)
Aalä	Schuster-Ahle, Pfriem	> Alsä
Ääni	Ahne, Grossvater, Grossmutter	dr Äni ds Ääni
Aanig	Ahnung	ä hesch ä kän Aanig
Äänis	Anis	Anis-Schnaps lat. anîsum Äänis-Chräpfli
Aarbäd	Arbeit
Aarflä	Armvoll	äs Äärfäli Holz Gotthelf umarflen Lienert arflewys engl armfull
aarig	gescheit	aarigä, aarägi, aarigs > eerigär
Aarmä	Arm	än Aarmä uusgränkt uf d Aarmä nää Äärmäli > Eermel
aarmägnössig	im Armenverzeichnis der Gemeinde	> eermär
Aarmäguät	Vermögen der Armenpflege
Aarmähüüsler	Armenhausinsasse	- Heuet: Heuernte auf dem Landgut des Armenhauses, mit Zuzug der arbeitsfähigen Insassen (auch: Levitiertes Hochamt): ä Huuffä driussä und äs gaad nüüd!
Aarmäseelätag	Armenseelentag	(2. November)
Aarmi Seelä	Arme Seelen	(im Fegfeuer) siehe Sagen, Der Pfarrer im Thal, Freund der Armen Seelen Äs hend einisch ä paar eim pässlät und hend ä wellä ärgräslä, abär äs sind ä paar biin um gsii, won är choo isch - di aarmä Seelä hend dem ghulffä!
Aart	Art	das isch etz au än Aart! uf än Aart und Wiis (irgendwie)
aartig	eigenartig	äs dunkt mi nämä aartig!
Aatä	Atem	dr Aatä värschlaa ussär Aatä choo
ab	ab, weg ab	äm Wääg ab dr Alp ab em (um) Stock ab em Fleisch ä Chnopf isch ab (am Kleid) ab Chrüüz (dort wohnhaft) vgl. Familiennamen Abbühl, Abegg, Abegglen, Abderhalden, Abfrutt, Abplanalp, Abyberg
abär	aber	abär abär! abär ä juuzisch dä wider!
Abärellä	April	Abärellänarr! i Abärellä schpränggä
Abärikoosä	Aprikosen
Ablundi	Ablondi	Familienname
äbnä	ausebnen	äbnid, äbnid! vo dem isch dr Namä Äbnät choo!
Abcheerig	Sonnenwende	(21. Juni)
Abfüärä	Abführen, Durchfall	är hed ds Abfüärä überchoo
Abgänds	Innereien	(was manche Bauern nicht essen) > abgänds
Abguu	Nebengeschmack	(unangenehm) > Guu, Abmang
Abholz	Abfallholz	> abholzä
Ablass		auch Applass Ablass (von Sündenstrafen), Nachlass von Schuld
Ablitzi	Schattenseite
Abmang	widerlicher Geschmack	> Abguu, Mang
Absändä	Schlussveranstaltung mit Rangverkündung	(Schützen, Sport)
Absatz		Schuhabsatz, Geländeabsatz, Absatz in einer Schrift
Abschiid	Eidgenössische Abschiede	(Erlasse der Tagsatzungen)
Abschtäärbisamä		in der Stunde unseres Absterbens Amen.
Abschtand	Abstand	Abschtand nää
Abschüüchä	Abscheu
Absiitä	abgelegener Ort	uf dr Absiitä
Abteil	Abteil	Abteil für die Tiere im Stall neu: Abteile in der Eisenbahn
Abtritt	Weggang, abgelegener Ort, Abort, WC	> Hüüsli, Sekreet
Abwasser	alt Überfluss, neu Schmutzwasser
Abzuug	Abzug	Abzug am Lohn, Abzug am Gewehr, Abzug im Militär
abärchännä	aberkennen, ungültig erklären	(Wegrechte)
abärraatä		mit indirekten Fragen etwas herausfinden > ärraatä
abärtwännä	abgewöhnen	(Kälber von der Muttermilch) > gwännä
abbindä		Vieh losbinden, Holz abbinden (zurüsten) neu: Beton bindet ab
abbrichtä	eine Verabredung absagen	> brichtä
abbutzä	Schmutz abwischen	d Schuä, ds Gsicht abbutzä! neu: abfertigen
abchauffä	abkaufen	(Ware, schlechtes Benehmen, Lüge)
abchlepfä	ein Stück abbrechen	mit Knall Escht abchlepfä
abchnüüä	niederknien	neu abchnüülä
abchochä	abkochen	(im Militär, im Freien)
abchoo	abkommen	ä Chuä isch abchoo (hat sich losgerissen) i bi mi nüüd abchoo = ich konnte nichts verkaufen neu: abchoo = lustig werden druuf abchoo laa = es darauf ankommen lassen
abdüüssälä	sich wegschleichen
abfaarä	abfahren	vo dr Alp abfaarä neu: mid dem bini schöön abgfaarä!
abfeimä	Rahmhaut abnehemn	> Feim neu: abgefeimt (verbrecherisch)
abfläckä	abflecken	> Fläcklig
abgaa	abgehen	verenden von Tieren äs sind ä paari abgangä
abgää	abgeben	Militärsachen, Amt, Gesundheit är hed schonu abgää!
abgänds	abgehendes, abgestorben	dürr abgänds Holz > Abgänds
abghiijä	abfallen	der Chnopf ghiid mer etz dä ab > appäghiijä
abglägä	hinlegen	är isch abglägä = hat sich zum Schlafen gelegt ds Taal isch abglägä
abgschlagä	abgeschlagen, abgefeimt	än abgschlagnä Cheib
abgwännä	abgewöhnen, schlechte Gewohnheit austreiben	> abärtwännä
abhagä	durch einen Hag abtrennen
abhasä	davonlaufen	> hasä
abhauä	abschneiden	(Holz, Brot, Tuch, Haare, neu: fortlaufen > hauä
abheltig	abhältig, abschüssig	mhd abeheldig > heltä
abhockä	absitzen	hock ab! (je nach Tonart freundlich oder grob) Strafe absitzen
abholzä	einen Wald fällen	Wer hat dich, du schöner Wald, hoch da oben > Abholz
ablaa	loslassen	ä Schutz dr Hund ds Vee ds Chalb d Suu ä Seich > Ablass
ablääg	abschüssig, abgelegen	> aalääg
ablang	oval	(länger als breit, lat. oblongus)
ablanggä	ablangen, etwas genau abschneiden	(kürzen)
abläntsch	ab der Welt, abgelegen
ablauffä	ablaufen	Wasser la ablauffä Absätz ablauffä
ablaugnä	ablügen	öppis ablaugnä > laugnä
ableggä	ablegen	d Buurdi ableggä d Chaartä ableggä (beim Jassen) äs chönnti ds Hüttli ableggä (niederlegen durch Sturm, Laui, Schneedruck)
abliggä	zum Schlaf niederlegen	i gaa ä chli gu abliggä ds Vee liid ab
abluägä	abgucken	(in der Schule unerwünscht, bei der Arbeit gut)
abmachä	vereinbaren	än Abmachig abgmacht!
abmeerä	verwerfen	in einer Abstimmung durch das Mehr verwerfen > meerä
abnää	abnehmen	(Obst, Wäsche, Last, Kontrolle, Lebendgewicht)
abnää	2. Stimme spielen oder singen	Musik, tüänd abnää!
abnää	ablesen	d Ziit abnää = Gruss erwidern (morgens, abends)
abnää	glauben	das chamä dem nüd abnää
abniidlä	abrahmen	Niidlä abnää
abredä	vereinbaren, absprechen
abrüäffä	abrufen, ungültig erklären
abrüärä	abwerfen	(vom Pferd, vom Wagen, vom Schlitten) >appärüärä
abrützä	abreissen	Abrützkaländär (Abreisskalender)
absagä	absägen	än Ascht absagä mid abgsagätä Hosä
absägä	absagen	si müänd ds Fäscht absägä abgseid
abschiässä	abschiessen	(Jagd), ä Blätz abschiässä, Farb abschiässä
abschiinig	abscheinend	schattenhalb, wenig Sonne > schiinä
abschlaa	abschlagen	dr Chopf abschlaa es ist erlaubt dem Schmalvieh die Beine abzuschlagen (= zusammenbinden)
abschlaa	Preisnachlass	i dä Lädä abschlaa (Preise) äs tuät ihm ds Wasser abschlaa
abschläckä	abschlecken	(Günteren Balz mit Vormund im Jenseits)
abschlegig	abschlägig	abschüssig (Weg, Strasse) neu: ablehnend
abschpitzgä	Verputz wegpickeln
abschränzä	abreissen	593 hat es am Glärnisch ein gross Stück Felsen abgeschrenzt > Schranz
abschreegä	abschrägen	Kanten oder Ecken abschneiden
abschtaa	den Fuss aufsetzen	uf d Bei abschtaa abgschtandäs Wasser
abschtellä	abstellen	dr Chruäg uf ä Tisch abschtellä ds Trääggabäli abschtellä neu: Motor, Maschine, Strom abstellen (abschalten)
abschtiilä	Stiele entfernen	(Chriäsi)
abschtimmä	abstimmen	“schtimmt’s etz”? fragte danach ein Kind
abschuumä		Schaum von der frisch gemolkenen Milch geniessen
abschwänzlä	Bohnen-Schwänzlein abschneiden
absitzä	absitzen	absitzä! in Deutschland: setzen! hinsetzen!
abträttä	Abtritt	im Militär wegtreten > Abtritt
abtriibä	abtreiben	(Vieh von der Alp, ungeborene Kinder)
abtröchnä	abtrocknen	nach em Abwäschä muäs mä abtröchnä
abtropfä	abtropfen	d Wösch la abtropfä alt abtraupfä
abvärdiänä	abverdienen	är isch dr Korpis gu abvärdiänä > värdiänä
abwäschä	abwaschen	(Geschirr) UR, UW dännäwäschä
abwättärä	abwettern	abgwättäräti Huuswänd
abzeerä	abreissen	(Kalenderblatt, Äste, Ärmel), Blumen pflücken
abzellä	abzählen	a dä Fingärä abzellä > aazellä
abziä	abziehen	d Tschööpä abziä und d Ermäl uufälitzä! am Loo abziä
Achär, Achärli	Acker	Flurname
Achs	Achse	(Wagenteil, Radteil)
Ächs	Axt	äs Ächsli Ächshalm (= Holm)
Achslä	Achsel	uf d Achslä nää bis under d Achslä iighiid i Schne eAchslä pütschä (Kraftspiel > pütschä)
Achslä	Achseln	Flurname Alp uf Achslä obä Achsläschtock (Illgau: Mittagshorä)
Acht	gib	gib Acht! gänd Acht! > Obacht, ushuät
acht	Zahl	achtädachzgi der acht Jänär däs acht Goof ach(t)zöölig > Zool (Zoll) achtäzwänzg: 28 achtundzwanzig (so auch 38, 48 ff)
Achti	8 Uhr	äs schlaad halbi Achti nä dä Achti - achti: ihrer acht si sind achti i der Familli
achtzääni	18 achtzehn	mid ach(t)zääni muäsch di gu schtelläach(t)zächä ach(t)zächä Jaar alt
achzgi	achtzig	är isch scho achzgi gsii dr achzgisch achtzig Hütt bin i zeerschtmal achzgi gsii!
achtä	beachten	chasch di achtä gu d Chääs achtä (wenden)
Achtig	Achtung	si hend gaar kei Achtig mee
Achtigstett	Achtungstellung	im Militär Achtigstett machä
Ackä, Ackälärs		Betschart auf Bürglen Familienzuname
adär	oder	adär? zwee adär drii? appä adär uufä? adär meintsch nüd au?
adee	lebewohl	(Gott empfohlen) auch adiä esä sägä-n-ich etz adiä auch adiöö
Adälmatt	Adelmatt, Adulmatt	Flurname
Adlär	Adler	(grosser Raubvogel, Gasthausname > Giir
Adrässä	Adresse	auch Anträssi hesch ds Anträssi?
afä	viel	verkürztes aafaa, äs faad afä rägnä si söttid afä schaffä > afig
Aff	Affe	Tornister (> Haaraff), Schimpfwort äffälä (nachäffen) Äffli Z Schwiiz ussä hed einä dr Güntärä Balz wellä aazündä: vorig isch äs ganzäs Poschtauto voll Affä is Taal inä gfaarä! dä seid dr Balz: worum bisch duu nu daa? hesch kä Platz me ghaa?
Affärä	Affäre	(frz. affaire, unangenehme Geschichte)
Affitüürä	Abenteuer	Kraftspiele bei einem Fest (Schwingen, Steinstossen, Springen) die Jugend averthürte
afig	anfangs	chuusch afig? (endlich) gang afig! (geh schon voran!) äs isch afig tüür, är isch afig alt (bereits, ziemlich) > afä
Agätäbrood		am St. Agathatag (5. Feb.) gesegnetes Brot auch: Agätäringli
alämaal	allemal	jedesmal
aläwiil	alleweile ständig, immer
Album	Album	“Ein Blick in dieses Album / wirft das grösste Kalb um!
Aldaanä	Balkon Altan Terrasse
älei	allein	muättärseelänälei engl. alone
äleinig	Alleinkind	äs äleinigsauch äs leinigs diä hend ä nu medigs än äleinägi Religioon!
alemarsch	los	frz. allez marchez! > awanti
alig	jeweils	mr hends alig luschtig (anderswo albe, amig)
alig	früher	alig isch äs anderisch gsii
all	alle	all Taag all und ei Taag all und eis maal (jedesmal) all Jaar all Sünntig all Mannä, alli Frauä, alli Goofä dur all Bödä durä (um jeden Preis > übäraal) alls Cheibs, allä Cheibs, allä Chabis, allä Tüüggärs (alles mögliche) alli Längi, alli Wiiti (sehr lang, sehr weit) a allnä öppis gää alls isch värbottä alls adär nüüd allämaa (a alläm aa, allum aa) allem Anschein nach allumaa chunds gu rägnä
allpott	ständig, die ganze Zeit	allpott rägnäts nüd allpott, allbott = zu jedem Aufgebot > Bott
allwääg	allweg	(stets, immerhin) engl always, allwäg oft auch nur: wahrscheinlich
allzämä	allesamt	allzämä sind choo, allszäme insgesamt > zämä
allerbescht	allerbeste
allereinzig	allereinzige
allerletscht	allerletzte
allerschönscht	allerschönste
allärgattig	allerlei	allärgattig Lüüt > Gattig
allärhand	allerhand	allärhand Lüüt
allärlei	allerlei	allerlei für Lüüt auch: allärleitig
allärierscht	allerbeste
alläribescht	allerbeste
alläriletscht	allerbeste
allärihööchscht	allerhöchste
allärivordärischt	allervorderste
alläriundärisch	allerunterste
alläriobärisch	alleroberste
Allärheiligä	Allerheiligen	(1. Nov.)
Allärheiligscht	Allerheiligstes
Allärseelä	Allerseelen	(2. Nov.)
Allmig	Allmende, Allmeind	Allmigä, Allmigli, Allmägli, “Allmeind und Eigen”
Alp	Alp, Alm	Alpä, Alpäli, lat alpes ital alpe frz alpes
Alpchääs	Alpkäse	aus Alpmilch hergestellter Käse
Alpfaart	Alpfahrt	Auffahrt oder Abfahrt
Alpfaart	eine bestimmte Alp	vgl. Kirchgang
Alphorä	Alphorn	> Horä, Büchel
Alphüttä	Alphütte
Alpplunder		was man für den Alpbetrieb hinaufträgt > Plundär
Alpsägä	Alpsegen	Bättruäf
Alpsänn	Alpsenn	Älpler > Sänn
Alpvogt	Aufseher	Aufseher über die Alpen der Oberallmeind
Alpächalb	Spassvogel
Alpäroosä	Alpenrose	Bärgrose, Tirol Almrausch
Alpäröösli	Wirtschaft
Alpäl	Alpthal	SZ (Alpel, Alpul) , im Alpel vgl. Eutel, Riintel
Alpälär	ein Älpler	der Älpler vom Alpeli
Alpäli	kleine Alp
Alplä	Alplen	Flurname (angrenzend an Ruosalp UR und Waldi SZ)
Älplärmagäronä	Alpspeise	(Magäronä und Gumälimöckä)
alpä	eine Alp	ggalpät auch z Alp gaa, z Alp faarä, z Alp sii, älplärä
Alsä	Ahle
alt	alt	we alt bisch du? alt woordä und wiit umächoo alts Brood, altä Schnee, das alt Jaar, Alti Meitli (ledige ältere Frauen) > eltär, eltisch, eltälä
altbachä	altbacken
altfräntsch	altfränkisch, altmodisch
altlacht	von einigem Alter
altledig	noch im Alter ledig
altmödig	altmodisch
altschiinig	altaussehend
altvättärisch	altmodig, nach alter Väter Sitte
altärs	altershalben	we vo altärs haar (öfters in alten Urkunden) altärshalbä
Alt	der Alt	Ortsnamen: Altberg, Altbüron, Althäusern, Altdorf, Altstätten Familienname: Altherr, Altmann, Altvater
Alt Chlooschter	altes Kloster
Alt Fasnacht	Sonntag nach Aschermittwoch	da bekamen die Armen im Kloster zu essen, daher das Wort da chunt di alt Fasnacht d.h. da kommen die Alten hintennach oder hindädrii we di alt Fasnacht
Alt Hundänä	alte Hundenen	Flurname
Alt Husmatt	alt Hausmatt	Flurname
Alt Mannä	Samenstand der Alpen	wild Mannä
Alt Schtafel	ehemaliger Hüttenplat	Schtafel
Alt Viertel	Altviertel	Schwyz
Altvordärä	Altvordern	Vorfahren
Altwiibersummer	schöne Marienfäden
Altä	die Vorfahren
altä	alt	ggaltät und gfeissät! > eltälä
Altär	Alter	är hed ds Altär: er hat das nötige Alter, is Altär choo > Elti
Altärsbrand	Arterienverschluss
Altärdiänär	Alterdiener
am	am	am Sunntig, am Schattä, am Bächli, am Haag, am Änd, am Ässä, am Schaffä, am Zämäghijä, am Drüü, am Redä aa, am beschtä, am fürnämmschtä, am meischtä, am dümmschtä, amänä Oort = am änä = an einem Ort ammär: an mir (a miär), ammär ghangät, vgl. Familienname Ambauen, Ambord, Ambühl, Amgwerd, Amstutz, Amstad, Amsteg, Wemfall (Dativ) gib s am Vatter am Vatter sis Huus
Amälettä	Omelette
Ambäck	Holz-Amboss, Hau-Klotz	> beckä
ambeissälä	kribbeln	äs hed mi gambeissälät am Fuäss
Ambeissi	Ameise (anderswo Ämsä, Hambitzgi	(anderswo Ämsä, Hambitzgi, Hampeissi
Ambeissiband	Geitenberg
Ambeissidünns	schlecht	schlechte Suppe, schlechtes Getränk
Ambeissigeischt	Branntwein	Branntwein mit eingelegten grossen, roten Waldameisen, zum Einreiben gegen Gliederschmerzen
Amboos	Amboss	(aus Eisen)
Amgweerd	Amgwerd	Geschlecht im Steiner Viertel > Gweerd, Gweerderin Deutschland: Amwerth, Amwerd (Bahlow)
Ampfärä	Ampfer	Süürampfärä
Amt	Amt	Ämtli: Ämtlein Amtsblatt Ämtlibiigär > Vogt
Amt	Amt	Hoochamt, Levitenamt, gsässnäs Amt
an	an	a Bach, a d Hand ..
anä	Anno	im Jahr .. anä drüü = Anno 1903 bis anä Tubak (bis zum St. Nimmerleinstag)
anä	heran	Ambeissibringä, Ambeissigaa, Ambeissifaarä anänanä: an ihn heran gang anänanä! chumm da anä! (Schuldeutsch: Komm zu mir anen!) anänand: a) aneinander si hangid anänand,b) in einem fort anänand bällä
anä	im Vergleich zu	a miich anä bisch du chlii
anähaa	herhalten	Hand anähaa! heb dr Chopf anä!
anähaa	dauern	das Wätter hed anä söttigs Fleisch hed nüd lang anä (hält nicht lange frisch) dr Doktr hed am groossä Hofär gseid, är müäss ufs Häärz uufpassä - da hed deer glachät: as lang as i läbä, heds glaub i anä!
anämachä	befestigen	ä Chnopf anämachä, schwer bedrücken: äs chönnt eim anämachä
anänää	herannehmen	muäsch äs ä chli a di anä nää > aanää
anärüärä	hinwerfen	Waar nüd eifach äso anärüärä!
anäschtaa	heranstehen	tüänd det anäschtaa!
anäseichä	urinieren	Hünd seichid a alls anä oft auch für anärägnä
anäsitzä	heransitzen chumm sitz da	chumm sitz da anä!
anätuä	in die Nähe tun, bringen
Andacht	Andacht	i d Andacht gaa, d (letscht) Andacht machä, andächtig
andär	andere	dr andär Schuä, di andär Siitä, äs anders Hämli (frisch), andäri Jaar, ganz än andärä > disä, disi
andärältisch	zweitältester
andärjüngscht	zweitjüngster
andärletscht	zweitletzter
andärhalb	anderthalb, eineinhalb	1 1/2
andärlei	anderlei	von anderer Art auch: anderleitig Lüüt
andärisch	anders	anderischt aaleggä (sich umziehen)
andärs	anders	auf andere Weise äs andärs Maal äs andärs Hämli
Andäreesä		Familienname Betschart des Andreas, Buobenmatt
Angäl	Türangel, Fischangel, Bienenangel (-ul)	anglä
Änggi	Atembeschwerden
anglä	angeln	Biili hed mi ganglät
Angscht	Angst	fürchtä
Angschter	Angster
Angwääg	Hebelvorrichtung
Ankä	Anken	uraltes süddeutsches Wort für Butter Grimm: Anken Ankengasse in der Stadt Zürich/Niederdorf) ahd anko leider bisher trotz Duden (Anken) nicht schriftwürdig geworden
Ankäbättlä	Butterbetteln	“Vom Ankenbetteln der Kapuziner jährlich im Oktober”
Ankäblüemli	buttergelber Hahnenfuss
Ankäbruud	Butterbrot
Ankädünns	gschmolzene	(z.B. in Älplermagronen) > Dünns
Ankägroon	Butter	Ankärückstand Ankäruumi
Ankähafä	Topf	für iigsottnä Ankä ankähäfälä kindliche Art von Jasskartenspiel
Ankäliirä	Drehankätrommel	zum Buttern > Liirä
Ankäruumi	begehrter Rückstand von eingesottener Butter	z Amerika isch einisch einä i dr Milch värtrunkä und erscht i dr Ankäruumi widär fürächoo! > Ankägroon
Ankäschtock		Stock wie Zuckerstock
Ankäsuppä		Brotsuppe mit viel Anken
Ankäwaag		für den Zoll
anknä		Anken herstellen aus der Nidlen
anschtatt	anstatt	da gids Chuächä anstatt Brood anschtatt z Chilä gaa isch är i d Wiirtschaft ggangä
antärä	nachäffen	mhd antern Muo: verfrantern (heute sagen wir > uuspflantärä) BE verantere > äfärä und änzä
Antritt	offener Stall-Vorraum	mhd antrit (Eintritt) Farwäg über den Husgaden Antritt ufen und apen
apartig	besonders	nüd apartigs apartig
Appäluägärli	Aussichtspunkt	appä, Guugähüürli, Waart
Appäriiti	Rutschbahn, Schlittbahn	appäriitä
Appäwääg	Hinunterweg	im Appäwääg: im Hinuntergehen > Uufä
appä	hinunter	her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä
appäbutzä	Wohnung reinigen, schlagen, gewinnen
appächoo	heruntergekommen	neu, chum appä!
appädrückä	zu	wänns dr Rauch appädrückt
appäghijä	hinunterfallen	in den Bergen: zu Tode fallen (erfallen)
appägumpä	hinunterspringen	truuisch appägumpä
appähaa	hinunterhalten	muäsch dr Chopf appähaa
appähockä	schrumpfen, einfallen	(Gugelhopf)
appähuurä	sich niederkauen	huurä, gruuppä
appäjagis		Kinderspiel (Illgau)
appälaa	herunterlassen	lach di hübschäli appä d Milch appälaa > ablaa
appäleggä	ablegen	Hand appäleggä Kraftspiel > ableggä
appäluägä	hinunterschauen	uufä gaa gu appäluägä
appälitzä	Ärmel wider herunterrollen	d Eermel appälitzä > litzä
appälüütä	herunterläuten	am Chlaus appälüütä (vom Michelstag an)
appämeerä	abwählen, ablehnen
appäriitä	schlitteln, rodeln	mr gand gu appäriitä! > Appäriiti, mänärlä ds Predigärs Thummäs hed wellä am Heuseil appäriitä > Seiltänzär
appäschiässä	abschiessen	herunterfahren im Schuss
appäschlaa	herunterschlagen	(z.B. Baumnüsse, Haselnüsse .. )
appäschniijä	zu Boden schneiden	frühzeitig einschneien > schniijä äs hed scho appägschniid! - jä, uufäschniijä tuäts niä! we lang predigät der nu? - wänns nüd appäschniid, isch är nu lang dobä!
appätriibä	heruntertreiben	Vieh von der Höhe heruntertreiben > abtriibä
appätroolä	herunterfallen	in den Bergen zu Tode fallen > troolä
appätröölä	herunterrollen	Trämel appätröölä > tröölä
appätuä	versorgen	hinabtun Gümel i Chäller appätuä
appätuä	heruntermachen	dr Gmeindraat appätuä
appäwärchä	herunterarbeiten, sich erschöpfen	appägwärchät
appäwäschä	gründlich waschen	d Dili appäwäschä > appäbutzä
Appäraat	Aparat	Appäräätli
Appiteegg	Apotheke
Appizäll	Appenzell	Mi Vatter isch än Appizäller: Kinderlieder
ärchiimä	aufkeimen, wieder genesen	bisch ärchiimät?
ärguslä	arg hernehmen	ärhudlä
ärhärä	an den Haaren ziehen	si hend änand scho nu ärhärät!
ärliidä	aushalten	nüd zum ärliidä, nüd ärlittä Meister zum Knecht: äs ärliid da nur nu einä är und iich gaa nüüd! > värliidä
ärlinggsä	auf listige, trügerische Art erwerben
ärschtützä	abstützen	uf ä Winter ds Dach ärschtützä i dr Hüttä muäsch di ächli ärschtützä, susch ghiisch um!
ärthaa	aufrechthalten	d Bei ärthend mi nümmä! entgegenstemmen magsch nu ärthaa? > värthaa -
ärtlimmä	auftauen	lugg, locker OW ertlimme
Arfä	Arve, Zirbelkiefer	Arfäschtubä Arfätäfel
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
Äschä	Asche	(Aschsche, Äschschä) mhd esche äschlichä (äschäli) Midwuchä: Aschermittwoch mhd ascher, escher engl ash, ashy
aschpig	aus Eschenholz	aschpis Laub
Aschpli	Espe	Esche mhd aspe
Ascht	Ast	(neu: Kater) Escht, Eschtli aschtä entasten aschtig astreich
äsoo	auf diese Weise, dermassen	äsoo muäsch äs machä, nüd anderisch! jä äsoo? äsoo lang äsoo schöön äsoo schwäär
Ass	Sau beim Jassen	(neu,früher hörte man hier nur Suu)
ass	(d)ass	damit ass äs dä weisch! - meist aber nur > as
Asslä	Assel	(Kellerassel > Chällärguägä, Ohrenassel > Oorägrübäl)
Atzig	Atzung	Weide, spasshaft für Mahlzeit mhd atzunge > etzä
au	auch	mhd ouch ich wett au! chuusch au? was hesch au? Äs sind einisch zwei Müüsli gsii,eis grau und das andär au! LU ou
Au	Au	mhd ouwe siehe Lustnau, Richisau, Gersau > Euw, Gau
Auä	junges	mhd ouwe
Aug	Auge	Aug vo Aug gsee
Augä	Augen	beedi Augä
Augäblick	Augenblick
Augäbraawä	Augenbrauen	auch Augäbroon mhd ouge brâ
Augädeckel	Augendeckel
Augäliid	Augenlid
Augämääss	Augenmass	ds Augämääss holä (Aprilscherz)
Augäschiin	Augenschein nehmen
Augätrachter	Gerstenkorn im Auge
Augätrooscht	Augentrost	(Heilpflanze)
Augäwasser	Tränen	mhd ouge wazzer
Augäzigär	Augenschleim
Augschtä	Monat August	im Augschtä Mitti Augschtä Ändi Augschtä mitte ougsten Augstenauch Abk. Augustus: vgl Augst BL, Kaiseraugst AG, Augstenthal (Aosta)
äwäggbuuä	an einen anderen Ort hinbauen
Bäck	Apfelkern	Öpfälbäck (rundum ausgebissener Apfel)
ambälä	baumeln	auch bamplä äs Bambäli: Bambälisuppä (mit Teigresten-Einlage)
bhäbnä	abdichten	(Gefässe, Leitung)
Bhänki	Aufhängvorrichtung, Angel	(für Türen, Fenster)
Bibäli	ausgeschlüpfte Hühnchen, Kücken
aabindä	anbinden
abbindä	abbinden
Blächäschtangä	Aufhängestange
Blenäuggi	Augenblende	überlange Augenbrauen, blienaug
blenäugglä	Augen zudrücken, verliebt schauen
Bodäallmig	Allmeindstücke im Talboden
Boolis	alte Soldatenmütze	(urspr. Polizeimütze)
bopplä	an die Türe klopfen, pochen	(pöppärlä, porlä)
Bott	Angebot	äs Bott machä
Braaä	Augenbrauen	(auch Braamä, Braan) Kante am Holz dr Braa(m)ä nää mhd brâwe
abbräche	abbrechen
Brand	Ausschlag, innere Schädigung, Blutvergiftug, grosser Durst
aabrännä	anbrennen
brünnälä	am Brunnen spielen, Wasser lösen
Brüüsch	Alpen-Heidekraut	Erika Roman. Alpenwort (mhd rusch, rüsch) = Binse, Preiselbeerstaude, AlmrauschBrüüschalp (Klöntal GL) - Brüüschweid
buächis	aus Buchenholz	buächis Holz, Buächis
Bützgi	Apfelkern	mhd butze = Klumpen > Bätzgi, Bitzgi, Öpfelbützgi
büüchlägsä	auf dem Bauche liegend schlitteln	> riitlägä
chelig	angekohlt	cheligs Holz > Cholä
chnächtä	als Knecht arbeiten	är hed früänär gchnächtät
choo	anschwellen	d Muätaa isch choo, d Bäch chömid
Gchömm	Aufmachung Gekomme, Daherkommen	daas Gchömm!
chööl	angekohlt, kohlschwarz
chorä	anschneiden	koren, küren bäum koren verboten
chrängälä	aufwickeln
Chrüsimüsi	alles mögliche	Stalder Kösi-Müsi OW Koselmosel
Chündi	Auskunft	wer weiss d Chündi? = wer kennt den Weg?
der	am	dr bescht isch äs = am besten dr meischt isch äs = am meisten dr entsch = am ehesten dr entsch as einä = am ehesten dieser dr breitäwägät (breitwegs), dr langä-wägät, dr hööchäwägät
deräwägät	auf diese Art, solcher Art	deräwägät muäsch mr nüd choo! ä deräwägät isch das!
Dings zeerä	auf Borgen hin leben	(das Essen verzehren)
disäwägät	auf anderem Weg	nüd deräwägät, disäwägät! schwanger, in anderen Umständen: si isch disäwägät!
draachoo	an die Reihe kommen,in Berührung kommen	nüd draachoo!
draanää	an die Reihe nehmen, behandeln
dräätig	aus Draht gemacht
Druufgäld	Anzahlung
durappä	abwärts
Düür Heiland	abgemagerte Heilandfigur am Kreuz	hölzernes Kruzifix im Alt Kloster Muotathal
düüssälä	auflauern, spionieren	mhd tûzen
Eermi	Armut	üsä Groossvatter dr Pfandweibel heig alig durs Taal hindärä gluägt und gseid: jee, wel än Eermi sind ä diä Lüüt!
Eerschti	Anfang	i dr Eerschti = am Anfang, anfänglich
einärsmaal	auf einmal, plötzlich	einärsmaal heds tätscht einärsmaal isch ggangä
eltä	altmachen	mhd elten graui Haar eltid
entscht	am ehesten dieser	där entscht as einä:
esä	also	esä sägän-ich etz adie esä gammär! Illgau: jesä
Eu, Euä	Au, Aue, Euw
Fäärlä	Alp Färlen	(Goldplangg) Flurname
Fakäl	amtliches Schriftstück(-ul)
Faleetli	aus Jux, zum Spass	zum Faleetli = (Studentensprache)
Fidibus	Aschenbecher	alter Art (Studentensprache)
Flaarz	Augenschleim	Flaarz i dä Augä värflaarzät BE Flirz (im Zürcher Oberland: Flaarz = längliches Flachhaus) > Flärä
Flick	aufgenähter Flecken	GL, BS Fligg
föönig	Anzeichen von Föhn, hellsichtig, warm	auch föönheitär
Fösi	armer Kerl	> Pfösi, Hösi
fotzlä	ausfransen gfotzlät, Gfotz
abfüärä	abführen
uuffüärä	aufführen
uusfüärä	ausführen
fuchsä	auf Fuchsjagd gehen	gu fuchsä > fuxä
Füdläbaggä	Arschbacke
Füdläläckä	Arschlecken
Füdläloch	Arschloch	Am Palmsunntig hends früänär ä hölzigä Palmesel um d Chilä umägfüärt,einisch wäär är schiär umghiid, und dr Sigärisch hed ä wellä am Schwanz widärhaa,da hed är im dr Schwanz uuszeert - gschwind hed är am Esel is Füdläloch gschpeuzt und dr Schwanz widär inägschtoossä! Daas Glächtär, wos da ghaa hend!
abfüllä	abfüllen
uusfüllä	ausfüllen
abänand	abeinander
uufändand	aufeinander
uusänand	auseinander
für	anstelle	chasch daas nää für ä Ziis, fürä Loo, fürä Helsätä, für moorä
ussäfüür	aussen
Füürliächt	Aussenlampe
appägaa	hinuntergehen
aagää	angeben
abgää	abgeben
appägää	hinuntergeben
uusgää	ausgeben
gäächschützig	abschüssig
Ggäädärmanndli	ausgemergeltes Männlein	> Aadärä
gaumä	achthaben, hüten gaumen	obd mhd goumen ggaumät: urspr. Haus hüten während Gottesdienst oder Feldarbeit,Vieh hüten, wo keine Zäune:“Geiss und Küh in den Gängen zu gaumen ist verboten” Mancherorts betete man nach dem Abend-Rosenkranz noch 1 Vaterunser “für diä Seelä wo üs wachid und gaumid”
Gchömm	Aufmachung, Daherkommen	äs värruckts Gchömm
geisslärä	als Geissler amten	Ich ha hiä und da im Summer chönnä mit ds Töllggärs gu geisslärä i Teufbachwald: das isch dä schöön gsii!
Gellärettli	Armbanduhr
Geubsch	Aufschrei	anderwo: Göiss, Geups > güüssä
appäghiijä	hinunterfallen
gmein	allgemein gemein	mhd gemein gemeine und besondere gemeine Landleute > Allmeind, Gmeind
Gottsäärdäschand	alle erdenkliche Schande auf Gottes Erde
uusgrabä	ausgraben
Grosshans	Angeber, Wichtigtuer
gschauä	anschauen, betrachten	mhd geschouwen vgl. gsee, ghöörä Männdäli gschauä: Bilderbuch betrachten (Kindersprache)
Gschleipf	Anhang
Gschmäus	allerlei Speisen	vgl Schmaus mit söttigem Gschmäus chönntid iär au zu üüä Geischtlichä gaa!
Gurgäli	Adamsapfel, Gurgelknopf
Güsälchübel	Abfalleimer
Güsälfuär	Abfallfuhre
Güsälhuuffä	Abfallhaufen
Güsälmannä	Abfallmänner
Güsälschuuflä	Abfallschaufel
Gusläraabig	Auskehr	> Schloffätanz
Güüss	Aufschrei	mhd güns anderswo Göiss, Geubsch, Gänz
güüssä	aufschreien	mhd gunseln = winseln , wehklagen Won einä nüd glaubt hed as Telifon, hed im das einä ärchläärt: dänk diär ä langä Hund vo hiä bis uf Schwiiz uusä,wännt im hiä uf ä Schwanz trampisch, güüssät är z Schwiiz ussä!
Gwääsch	Abwaschwasser, Schweinekost	> wäschä, Süüwassär
Haagaff	Affe
uushäälä	ausgleiten	äs hed mi uusghäält > värtschlipfä
haargliich	aufs Haar gleich
hafnä	als Hafner arbeiten	är hed früänär ghafnät
Hagraffä	Agraffe
Halszäpfli	Adamsapfel
haltä	anhalten	> beitä
Hang	Abhang
Hänki	Aufhängevorrichtung	vgl Familienname Hänggi > Bhänki, Ghänk, Wöschhänki
Hasäfüdlä	Angsthase, Hasenfuss, Feigling	mhd hase
heimälä	an Heimat erinnern	> aaheimälä
heitär	abschüssig, schwindelerregend	ä heitäri Fluä
heitärä	aufhellen	äs heitärät scho!
heitärlacht	aufhellend, blond
herähündälä	arschlecken
hindäräluägä	aufpassen
hölzig	aus Holz gemacht, hölzern	mhd holzin (früher fast alles Küchengeschirr), we im ä hölzigä Himmel: ziemlich unordentlich und laut hölzig: zähes Gemüse grobhölzig: von grober Art
hööchäwägät	aufgestellt	(nicht liegend)
hörä	aufhören	mhd hören hör! hör einisch! i ha ghört i hörti einisch! Ruf beim Zickänä: Bscheid gää, susch höräd mär! neu: uufhörä, hör uuf! > ghöörä
Hüänderfüdlä	Angsthuhn
Huändärfüdlä	Angsthase
Hudälhuus	armseliges Haus	auch Hudelhütte
Hudältannä	armselige, zerfallene Tanne	vgl Hudel Schije (Ibergeregg)
Hungärliidär	Almosenbettler
hützgä	aufstossen, Schluckauf haben
appähuurä	niederkauern
iigänds	anfangs
ingänds	anfangs
jäsoo	ach so!? aha!?	(festellend, fragend) jäsoo isch das!? > ja
Juhee	abgelegener Ort	im änä Juhee obä
länä	anlehnen	aalänä, uusälänä
landsfrömd	ausländisch
Leghaag	Ableghag
leinig	alleinig, für sich	(Verk. älei) äs Leinigs: Alleinkind, Alleinhaus, Alleinstück ä niädärä am ä leinigä Tisch, und dä nu ä leinägi Religioon
liächt	an Mühe	liächt zum machä ä liächti Aarbät
liächtli	allmählich, leichthin	äso liächtli wirds fertig!
Lonä	Achsnagel
Lotzi	Abfallgrube	Früher hatte es bei jedem Haus eine Lotzi (lat luteus: Mist, Schlamm,lotium: Urin, Seich)
Luägärli	Aussichtspunkt	mhd luogelin auch Luägätä, Luägisland
määr	angenehm
manggä	abnehmen
megärischt	am magersten
gmerchig	aufmerksam
mischtä	ausmisten	(wörtlich, bildlich)
mögä	ausreichen	äs hed si nüd mögä värträägä
montiärä	aufstellen	frz monter
moorädess	am Morgen darauf	Eines der bedrohten “Alpenwörter”: fäärä, gäärä, Faarä, Gaarä immer mehr: morgäd, morn > übärmoorä
nachänää	ausbilden
nachänää	auslernen
nachäweermä	aufwärmen
nidsi	abwärts, hinunter	(nid sich) mhd nider sich > obsi Ä altä Maa hed Griffschuä aaghaa bim Schtäärbä: äs gang etz dä nidsi!
nüäfär	aufgeweckt
nüüäwägät	auf neue Art
ab	ab	nüd ob Tätsch choo = nicht ab dem Fleck kommen
Obacht	Achtung	mhd ober acht = grosse Acht Obacht! gib Obacht!
obänand	abeinander, entzwei	- hauä, -schlaa, - nää, - ghiijä Dr Tüüfel obänand!
obsi	aufwärts	äs gaad obsi (wörtlich, bildlich) obsi und nidsi äs chund mr alls obsi (Brechreiz) Obsifrisuur (aufgesteckte Haare), Obsinaasä (Stupsnase)
Ofäguggis	Auflauf	(Gümel, Schnitz, Speck)
oordäli	ausgerechnet	muäss das etz oordäli sii? - oordäli preziis etz!
Öpfäl(ul)	Apfel	mhd apfel, > Holzöpfel, Breitäch, Malzäch
Öpfälbätzi	Apfelgehäuse
Öpfälchuechä	Apfelkuchen
Öpfälhung	Apfelhonig
Öpfälmoscht	Apfelmost
Öpfälmuäs	Apfelmus
Öpfälschnitz	Apfelschnitz
Öpfälbitzgi	Apfelgehäuse	anderswo: Bütschgi, Griebe > Bäck, Bätzi, Bitzgi
öppädiä	ab und zu, manchmal, hin und wieder	är chund öppädiä öppädiä isch är galant zwääg und öppädiä gaar nüüd
Orhaan	Auerhahn	ahd orhan, mhd urhan
Pfuus	Atem	neu: elektr. Strom
Plagööri	Aufschneider	frz blaqueur
ploonät	aufgedunsen	Kinn und Hals ineins
Rampfärä	Ampfer	mhd ampfer (Sauerklee) > Süürampfärä
rausä	andauernd weinen, wimmern	böösi Wiibär la rausä laa Illgau: umärausä
Greis	Anrichtung, Vorrichtung, Gereise	äs Greis > Tüür-, Ziit-
Rüässel	aufbegehrendes Mädchen	mhd rüezel (Rüssel, Schnauze)
rüässlä	aufbegehren, herumwirbeln	> rüüssig
Rungg	Anfall
Ruschtig	Ausrüstung	(für Handwerker) d Ruschtig nüd värgässä! > Alpruschtig, Plundär
rüüssig	aufgebracht
sännä	als Senn arbeiten	1421 gehüttet und gesännet > Zuäsänn
schääffärä	als Schäfer arbeiten
(g)schaffig	arbeitsam
schiissärig	angsterfüllt zu Mute
schinkächlopfä	auf den Schinken hauen	> Tschambum
schleikä	am Boden schleifen, schleppen	Holz schläikä mit Ross Lienert schleike, verschleikt > Gschleik, schleukä
värtschlipfä	ausgleiten	(vgl. schlüpfrig) > uushäälä
Schnäärpfli	abgelegenes Plätzchen Land, ein Bisschen, Felsvorsprung	> schmuurpfä, schnuurpfä
schnäflä	abschneiden
Schneetaarä	Alpendohlen	(ihr Erscheinen im Tal bringt Schnee)
schnerzä	anschnauzen	(schnören) ä huärä Schnerzi! (auch eine Frau) 1477 Lied vom Tell: er schnerzt den Landvogt übel an > Schnarz
schniidärä	als Schneider(in) arbeiten	gschniidärät
Schnoorz	Ausguss einer Kanne, Vorder- oder Hinterteil eines Schiffes	neu auch bei Autos, Schuhen, Schmollmaul (Wort gebildet aus Schnauze > Schnorä) Mz Schnöörz Verkl. Schnöörzli
Schpannaadärä	Achillessehne
Schpargimänt	Ausflüchte, Sträuben	ital spargimento
Schpranggä	Astgabel, gespreiztes Holz	BE Wasserrinne
Abschräpfä	Auskehr	(Illgau)
Schriibär	Amtsschreiber, Schreibzeug, Familienname Schriber, Schreiber
Schriibärii	Amtsschreiberei (Kanzlei), unnötige Schreiberei
Schteihuän	Alpen-Huhn
Schteinägäli	Alpen-Nelken
Schteiroosä	Alpen-Rose	minderer Art
schtöffig	aus Tuch	äs schtöffigs Ditti > tüächig
Schtorzä	Ausguss	dr Schtorzä obsi haa: unterlegen sein
schtraappä	am Boden kriechen	är mag gad nu gschtraappä (mühsam am Leben bleiben) vgl strappeln Lienert strappe
Schtränzä	Astrantia Meisterwurz	anderswo: Aschtränzä Pest 1611: Ässid Schtränzä und Bibärnällä! (Wurzeln sind Heilmittel)
schtrupfä	abrupfen	mhd strupfen Heubeeri schtrupfä
Schtuälriitä	auf zwei Stuhlbeinen schaukeln
schtüürzänä	aus Sturzblech, nicht aus Holz	ä schtüürzänä Chängel, Züber vgl. Familienname Stürzner, Stürzinger
schuänä	als Schuhmacher arbeiten	är hed gschuänät Klauenpflege machen,schuhen, zu Fuss gehen: är schuänäd nämis umänand
Schurniggäli	Ansätze von etwas, Triebe	Turmbrief: so kalt, dass es die Kriesi, welche schon schöne Schurniggeli hatten, ganz erfröhrt hat: Ansätze von Baumfrüchten, kurzgeschorener Bubenkopf NW Schor-> Niggäli, schorä
Sekreet	Abtritt, WC
sooli	also denn	kindertümlich: soosälisoo, soodäli Sooli sooli Titteli
suchtä	an Sucht leiden, suchtig
Südäri	alter Griesgram, dem die Nase rinnt	mhd sûde = Schmutzkerl
süffig	angenehm zu trinken
Suurgrauech	Apfelsorte, Most	(Gottfried Surgrauech)
Tafärä	Aushänge-Schild	(von Taverne: Verkaufsladen, Wirtshaus)
aateiggä	Teig bereiten,etwas anzetteln
Aateiggätä	Eröffnung der Fasnacht	(anderswo)
Träsmärä	Alp Träsmeren	(dort vom Träsmärä Jörätönul)
Tröölägä	Alp Tröligen	(vgl Tröleten in Schongau LU)
tschuuppä	an den Haaren ziehen	ital ciuffare UR tschüüppä BE tschupe
tuussä	anschleichen
usinnig	ausserordentlich	usinnig gschiid > Unsinn
Uächs	Achsel	(höhle) mhd uohsa Muo = Achsel undär Uächs träägä undär d Uächs griiffä = helfen
übälmögig	altersschwach
Übärscheubä	Arbeits-Schürze
übärhaa	auf dem Herd haben	i ha scho öppis übär, Gumäli übärghaa
uf	auf	mhd ûf > ufä, ufärä, ufs, uuf, uufä 1) hin, nach: uf Schwiiz uf Züri uf Eirollä uf Poscht uf d Chilbi uf d Alp uf d Siitä (vgl. Ufhusen LU, Aufiberg SZ) 2) oben: uf dr Alp uf d Achslä nää uf d Schoos nää uf em (um) Dach uf em Trochnä uf em Chopf uf eim obä uf dr Muur (vgl FN Aufdermaur - Ufdärmuur) 3) Zweck: uf Dings uf än Aart uf all Fääl uf ei Tätsch ufs Woort 4) Zeit: uf di Füüfi uf Wiänächtä uf Nüüjaar uf d Lengi uf einisch uf eismaal uf drüü zellä 5) Versch. uf ä Magä schlaa ufs Gmüät gää uf eim haa
ufä	auf den	(uf ä ..) ufä Tisch ufä Buuch ufä Rüggä ufä Schooss ufä Wiis und Aart ufä Magä schlaa ufä Chlaus chuusch äs übär
ufänand	aufeinander	ufänand uufä ufänand uufpassä ufänand leggäufänand obä = eng gedrängt, dicht beieinander
ufärä	auf einer	(ufär ä) ufärä leitärä ufärä obä ufärä chilbi
ufs	auf’s, auf das	ufs Dach uufä ufs Brood schtriichä ufs Muul schlaaufs Bett liggä ufs Ässä uufä ä Schnaps ufs Fäscht uufä ä Süüoornig
umägsee	Aussicht haben	det obä gseet mä umä!
umälitzä	aufstülpen	d Tschööppä abziä und d Eermel umälitzä!
undäreinisch	auf einmal, plötzlich, unversehens
us	aus	ahd,mhd ûz engl out > usäm, uus, uusä, ussä, ussär 1) us dä Bärgä, us dä Alpä, us dr Schuäl, us Ängland, usem Tüütschä 2) us Holz, us Iisä, us Tuäch 3) us Liäbi, us Teubi, us Füüli, us Dümmi
usäm	aus dem	usäm Gadä, Sack, Gäntärli, Bett, Huus, Wääg (> uswääg)
usänand	auseinander	- gaa, -ghiijä, -laa, -nää,- zeerä > inänand, midänand
ushuät	Achtung! aus dem Wege! sei auf der Hut!	Bim appäriitä: ushuät, än altä Schinhuät! Schwyz: Huät!
ussä	auswendig	(ussä chönnä, leerä, singä, uufsägä, wüssä)
ussächönnä	auswendig können	(Gedicht aufsagen, Lied singen)
ussädraa	aussendran	> innädraa
ussäfüür	aussenherum, ausserhalb	> innäfüür
ussälaa	auslassen, unterlassen	neu usslaa > uuslaa
ussäleerä	auswendig lernen
ussänachä	aussenherum	(z. B. in Schwyz) > innänachä
ussäumä	aussenherum, aussenseitig	> innänumä
ussärt	aussert
usslaa	auslassen, nicht berücksichtigen	auch: ussälaa
Ussland	Ausland	mhd uzlendisch
uuf	auf	mhd ûf, engl up uuf und äbä (ganz eben) uuf und äändli (genau so) uuf und drvoo (auf und davon) Türä uuf! (aufmachen!) bisch uuf? (aufgewacht, aufgestanden) UR üf NW uif > Uuf-, uufä
Uufbott	Aufgebot	alt Aufbott(“Das letzte Aufgebot”) > uufbüütä
Uuffaart	Auffahrt	(Himmelfahrt, Alpfahrt) BE Uffert > Abfaart
Uuflaag	Auflag	a) Abgabe für Auftrieb von Vieh auf die Allmeind anderswo Alplag b) Ämter-Auflag: Abgabe bei Übernahme eines Amtes (Beamten-Steuer)
Uuflauf	Auflauf	in der Küche, in der Politik Spontanversammlung > Putsch
Uufputz	Aufputz, Mauerverkleidung, Kleiderpracht
Uufregig	Aufregung
Uufrichti	Aufrichtefest für eine neues Gebäude
Uufsatz	Aufsatz	Verfügung 1440 diser Ufsatz soll bestahn, Möbel-Aufsatz, Schüler-Schreibübung > Satz und Sätz, Absatz
Uufzuug	Aufzug, Aufritt, Daherkommen, Lift
uufbaschtä	aufbasten	> baschtä
uufblaasä	aufblasen, aufgeblasen
uufbockä	aufbocken	mit einem Bock aufrichten > Bock
uufbüütä	aufbieten	zu einer Pflichtleistung (Militär, Wuhr, Not .. ) uufbottä
uufchoo	aufkommen, üblich werden	sid as das Schtäärbä uufchoo isch, chönnt mä allpott draa choo! gedeihen: diä Bäum sind schöön uufchoo gesund werden: är isch widär uufchoo
uuffaarä	auffahren	> Uuffaart
uufgaa	aufgehen	äs gaad uuf: d Sunnä, d Türä, dr Chuächä, d Rächnig
uufgänds	aufgehends	Mondes (ungünstig für Holzschlag, Mistauslegen, Gümelsetzen usw) > nidsigänds, obsigänds
uufghiijä	aufgehen	wenn etwas Verschlossenes sich öffnet wider Willen: d Türä, d Buurdi, ds Runggäli, d Züpfä isch uufghiid
uufgleid	aufgelegt	ä Salbi uufgleid,im Gemüt uufgleid zum juuzä
uufhaa	aufhalten	d Händ uufhaa ä Huät uufhaa hend än uuf! (den Dieb) dr Schnee hed ds Wachsä uufghaa
uufhauä	aufschneiden, öffnen, rüsten	(Stauden)
uuflauffä	anschwellen	> Uuflauf
uufleggä	auflegen	Salbe, Verband > uufgleid -
uufliggä	aufliegen	im Gemüt äs liit mr uuf, isch mr uufglägä
uuflöösä	auflösen	Knopf, Abmachung, Rätsel
uufmachä	aufmachen	1530 wer das Holz nit uffmacht und zusamen huffet (geschlagenes Holz aufrüsten), glismäts widär uufmachä (auftrennen), nassä Bodä uufmachä (trocknen), Seil wieder aufrollen (öffnen > uuftuä)
uufnää	aufnehmen	etwas vom Boden auflesen, ein Kirchenopfer aufnehmen, jemanden in einen Verein aufnehmen, kleinen Kindern und alten Pflegebedürftigen die Windeln machen, Boden feucht reinigen alt: einen Beschluss fassen 1531 haben ufgenommen
uufrüschtä	aufrüsten	Holz im Wald (> uufmachä), Bett zum Bezug
uufruumä	aufräumen, wegräumen
uufsägä	aufsagen	in der Schule ein Gedicht, die 10 Gebote mhd absagen
uufschiässä	aufschiessen, schnell spriessen, aufspringen
uufschlaa	aufschlagen	ein Ei, eine Nuss, den Kopf, die Preise
uufschpilä	aufspielen	Musik machen zum Tanzen
uufschtaa	aufstehen	vom Boden, vom Bett, vom Stuhl > abschtaa
uufschtreckä	aufstrecken	in der Schule Finger oder Hand
uufsetzä	aufsetzen	1480: beschliessen neu: Hypotheken > Uufsatz
uufsii	auf sein, wach sein	dörfed mr nu ä chli uufsii? > umäsii
uufsitzä	aufsitzen	auf den Wagen, Schlitten >?absitzä
uufteilä	aufteilen	> abteilä, undärteilä
uuftischä	auftischen	> abtischä
uufträägä	auftragen	Essen auf den Tisch, Auftrag geben > abträägä, iiträgä
uuftrännä	auftrennen	Kleider, Naht, Strickwaren
uuftriibä	auftreiben	auf die Alp,aufblähen, neu beim Fliegen > ii- uus-
uuftrumpfä	auftrumpfen	beim Jass, sonst im Wettstreit
uuftuä	aufmachen, öffnen	Türe, Fenster, Mund, Augen, Ohren, Kleider auftrennen, Garten aufbrechen, Geschäft eröffnen, Strasse von Schnee räumen, der Himmel wird wolkenfrei (äs tuäd uuf) tuä d Augä uuf! käs Muul uuf­tuä (zum Singen, zur Begrüssung) 1530 einanderen den Weg uffthun (= durchlassen)
uufwäschä	abwaschen	(Geschirr reinigen: Abwäsche machen)
uufwiisä	aufweisen, aufwiegeln, aufhetzen
uufzeerä	aufzerren, aufreissen
uufziä	aufziehen	eine Last am Aufzug, Kinder und Kälber aufziehen, eine Uhr aufziehen d Milch la uufziä ass mee Niidlä gid
Uurochs	Auerochs	vgl. Auerhahn > Orhaan
uus	aus, heraus	mhd ûz UR üüs NW uis zum Huus uus zum Hüüsli uus d Chilä isch uus d Schuäl isch uus (beendet) > uusä
Uus-cheer	Auskehr, Schlusstanz
Uusdeerig	Ausdörrung	alt für Tuberkulose usw. > Uuszeerig
Uuslumpätä	Ausklang, Kehraus	(Fest, Fasnacht) > uuslumpä
Uusreed	Ausrede	ä fuuli Uusreed
Uusschiässät	Ausschiessen
Uusschlaag	Ausschlag, Hautkrankheit, Erbausschlag	> Zuäschlaag
Uusschtiich	Ausschtich	bei den Schützen: wer den anderen aussticht
Uusschuss	Ausschuss	(Kommission) neu: Abfallware
Uuswiichi	Ausweiche	Mz Uuswiichänä
Uuszeerig	Auszehrung	> Uusdeerig
Uuszuug	Auszug	a) Auszug aus der Kirche b) im Militär: Landsturm 16-40 Jahre > Landweer c) schriftlich: Kurzfassung von einem längeren Bericht
Uuswääg	Ausweg
uusalpä	ausalpen, aufhören, konkurs gehen	är hed uusgalpät
uusamtä	aus dem Amt fliegen	är hed uusgamtät
uusässä	ausessen	das muäs uusggässä sii!
uusblaasä	ausblasen	(Feuer, Kerze)
uusbringä	ausbringen, an den Tag bringen	> uus-choo, uusächoo
uuschlopfä	ausklopfen, auf den Hintern geben	> uustätschä
uus-chnöötschä	ausquetschen	(wörtlich, bildlich)
uuschoo	an den Tag kommen	äs isch uus-choo, miteinander auskommen > uusächoo
uusdingä	ausbedingen
uuschündä	auskünden	(amtlich ausrufen) äs isch uuskünt
uusdrückä	ausdrücken	(Eiterbeule, nasse Wäsche) neu: Gedanken
uusfätschä	auswickeln	(Wickelkind, Wadenbinden)
uusfrässä	ausfressen
uusgaa	ausgehen	(Haare, Flecken) neu: in Ausgang gehen > uusägaa
uusgää	ausgeben	äs gid nüüd uus = es ergibt nichts (Arbeit, Geld) > uusägää
uusghiijä	ausfallen	(Haare, Zähne, Nägel .. ) > uusäghi­ijä, uusgaa
uusgläärt	ausgeleert
uusgleert	ausgelernt
uusgsee	aussehen	we gseesch au uus! anderswo: driigsee
uusgseppälät	ausgeseppelt, konkurs gegangen
uushäälä	ausgleiten	mhd hâlizen äs hed mi uusghäält > hääl
uushaarzä	ausharzen	Schreinerholz,bis Ende Fest ausharren
uushälffä	aushelfen, zu Hilfe gehen
uushelsä	aussteuern	(Patengeschenke)
uushöölä	aushöhlen	neu: Abbruchhaus ausräumen flätt uusghöölt
uushuusä	aushausen, konkurs gehen, Haus und Heim verlieren	Lunzi Betschart besass die Zinglen bis er ausgehauset
uusjaarä	ausjahren, zu Ende gehen, Dienst verlassen
uusläärä	ausleeren	> uusgleert
uuslachä	auslachen	> pflantärä
uusläsä	auslesen, sortieren	Bücher zu Ende lesen: dini Büächär mag mä ja niä uusgläsä!
uuslauffä	auslaufen, leer werden	neu: Uusläuffär
uusliirä	ausleiern	Radachse ausgedient flätt uusgliirät -
uuslumpä	auslumpen, letzter Tanz, konkurs gehen	> z Lumpä ghiijä
uuslöösä	ausschütten	Schuld ablösen
uusmääjä	ausmähen	(Reste am Rand) > nachämääjä
uusmachä	ausmachen, Bohnen enthüllen, rechnen	äs macht nüüd uus Handel abschliessen: das müänd är sälbär uusmachä Innenausbau machen äs isch nu nüüd uusgmacht
uusmässä	ausmessen	Getränke (Milch .. ) nach Mass ausgeben 1502 wer bi Mäss verkouft und usmisset
uusmischtä	ausmisten	(wörtlich, bildlich)
uusnää	ausnehmen	ausweiden, Nest plündern, Geheimnis entlocken
uusphackä	auspacken	(wörtlich, bildlich)
uuspflantärä	auslachen, Zunge zeigen, mit Grimassen verspotten	Illgau: värpflantärä > pflantärä, antärä
uusplampä	ausschwingen	(Glocken), Fest aus­gehen lassen, letzte Vergnügungen neu: ausfesten
uusplaudärä	ausplaudern, nicht verschweigen
uusrächnä	ausrechnen	uusgrächnät!
uusränkä	ausrenken	(Arme, Achsel, Fuss .. ) uusgränkt > iiränkä
uusredä	ausreden, abraten	> iiredä
uusrichtä	ausrichten, Mitteilung machen, etwas zustande bringen, Milch ausmessen	> iirichtä
uusrüäffä	ausrufen	(Marktschreier, amtlicher Ausrufer), neu: schimpfen
uusrüärä	auswerfen	(an der Fasnacht: Feuersteine)
uusruckä	ausrücken
uussägnä	aussegnen	der Wöchnerinnen (jetzt ersetzt durch Dankgebet)
uusschlaa	ausschlagen	Rosse, Bäume, Erbe, Haut ..
uusschlaaffä	ausschlafen
uusschlüüffä	ausschlüpfen	Kücken aus den Eiern, kleines Getier aus dem Boden, neu: d Värsichärigä tüänd nu gäärä uus-schlüüffä usem Gschiirr!
uusschpeuzä	ausspucken
uusschtäärbä	aussterben	uusgschtoorbä
uusschtiilä	an Früchten Stiele entfernen
uusschtopfä	ausstopfen	uusgschtopft
uusschtüürä	aussteuern, bisherige Verpflichtung ablösen	die Töchter mussten eine Aussteuer (Möbel, Kleider) in die Ehe bringen
uustätschä	auf den Hintern geben	> uus-chlopfä
uusträägä	austragen	ein Kind, ein Gewand, die Zeitung > iiträägä
uustriibä	austreiben	(den Teufel, schlechte Gewohnheiten)
uustuä	austun, ausbreiten	(Mist, Gülle),ausgraben (Erdfrüchte),entfernen (Bäume, Unkraut),einebnen (Mütschen) > iituä, uusätuä
uuswiichä	ausweichen	> Uuswiichi
uuszalä	ausbezahlen	dr Nutzä uuszalä äs hed si nüd uuszalt
uuszeerä	ausreissen	(Unkraut, Wurzeln, Zähne) > abzeerä, Uuszeerig
uusziä	ausziehen	Zähne, Nägel Schaaf uusziä: aussondern nach Besitzern neu: fortziehen > abziä (Kleider)
uusziilä	ausgrenzen	1548 ein Friberg uszilen > Ziilä
uuszoonä	auszonen	neu sehr wichtig
uusä	aus, heraus	mhd uzhin 1555 usshingfüert uusä! (hinaus!) zum Huus uusä zum Pfeischter uusä uusä übärchoo (Herausgeld bekommen, zuviel Herausgeld bekommen) > usänand
uusäbäckä	auspickeln, ausgraben
uusämeerä	abwählen, ablehnen	auch auszählen bei Unklarheit
uusäwärts	auswärts	auch usswärts
värchochä	alles zusammenkochen, aufbrauchen
värchündä	auskünden, öffentlich mitteilen	1500 do uns verkünt was 1651 Kündbuch SZ
värfasnachtä	alles für die Fasnacht verbrauchen	> värsingä, värjuuzä
värliidä	aushalten, ertragen	mhd verliden är mag viil värliidä si värliidid das gaar nüüd äs värlitti da nüd viil! äs hed nümmä viil värlittä! bi derä Chelti värliid mä ä Lismär sauft
värpflantärä	auslachen	(Illgau)
värrüäffä	abrufen, ausser Geltung setzen	(altes Geld) vgl. verrufen
värschläckä	abschlecken, ablecken	neu: alles zu Schleckerei ausgeben
värschwellä	aufschwellen	(Türen, Rahmen) värschwullä
värschwitzä	ausschwitzen	d Gümäl müänd värschwitzt sii, vors i Chällär chömid
värsurä	abklingen	(Schmerzen)
värtagä	auf einen anderen Tag verschieben
värthaa	am Aufkommen hindern	si hend um värthaa
värtleenä	ausleihen, in Pacht nehmen	> värleenä
värtschlipfä	ausrutschen
värtschuuppä	an den Haaren nehmen
voorappä	auf der Vorderseite
wächsig	aus Wachs	wächsägi Cheerzä
wagnärä	als Wagner arbeiten	är hed gwagnärät
Waldhüttli	Alpen
Wärchtüüfel	Arbeitssüchtig	neu Workalkolic
appäwärts	hinab, abwärts
ufäwärts	aufwärts, gegen hinauf
Wiiswassär	aufstossendes Wasser	1831: eine grosse Muthaa und Wisswasser in den Källeren unversehens auf Wiesen (Karrenaufstösse bei warmem Wetter, zeigen den Frühling an), übertr. unzuverlässige Sache (auch Widwasser, Wirwasser, Wiswasser)
wo	als, wie	wo miär chlii gsii sind wo mr heichoo sind wo mr hend wellä gaa won är choo isch won iär choo sind
Zaabäd, Zaabig	Abendbrot	(bei uns = Vesperbrot 15-16 Uhr) Zaabäd ässä Zaabigsack geschtär zaabäd (gestern abend) anderswo Väschpär, Zviäri, Merenda > Zmorgäd, Znacht, Aabäd
aazellä	aufsteigend zählen	Aazellä, Böllä schellä, d'Chatz gahd uf Wallisellä.
uufzellä	aufzählen
anäzöökä	heranlocken
Zuägadä	Anbau zum Gaden	i Zuägadä uusä luägä = schielen. zuägädälä = immer noch etwas dran hängen, z.B. beim Beten
zuächärägnä	an die Hausfassade heran regnen
zuächätuä	anschaffen	(Kuh, Hund, Wagen, Möbel, eine Frau, eine Magd)
Zwölfbott	Apostel	1315 wie ein Zwölfbottentag 1480 die lieben XII Poten Sant Philipp und Jacob
ä	ein	ä Maa ä Frau ä paar ä chli ä jedä ä Ding ä söläs ä diänigä ä kä Bitz ä lengersi mee ganz ä schöönä > äkä, äwägg, du ä lüügsch! ä bisch än Esel! ä hesch ghaa! ä bisch äs!
ä	ihn	hesch ä gsee? äs hed ä ghaa! mä hed ä ghöört si hend ä!
ä	und	einäzwänzg (einundzwanzig), zweeäzwänzg
ä	den	für ä Vattär für ä Hund für ä Loo vor ä Gmeindraat
ää		Kindersprache: nein, nicht
Ääli	Liebkosung	äs Ääli gää
Äänd	Nachmahd, Emd, Öhmd, Grummet	(2. Heu)
äändä	Emd einsammeln	det hends scho gäändät
äändlä	ähneln	auch äänälä
äändli	ähnlich	Gotthelf auf und ähnlich
Äänetli	Kindeskinder
Äänivater, Äänimueter	Urgrosseltern
Äärbätli	kleine Arbeit	äs schöns Äärbätli arbeiten: Wort aarbeitä bei uns ungebräuchlich > schaffä, wärchä
Äärbs	Erbsen	Äärbsä, Äärbsli
Äärdä	Erde	ganzä-n-Äärdä, Himel und Äärdä > Häärd
äärisch, Äärisch	ernst	meintsch äs äärisch? im Äärisch!
äär	er	äär isch gschuld, nüd iich! > är
ääs	es	ääs, mis Wiibli! (Appenzell: ääs = eins)
ääsig	essbar	äs ääsigs Gresli essfreudig: äs ääsigs Chuäli Gotthelf: äsig
äbä	eben	mhd eben äbävoll > äbnä, Äbnät, bodänäbä, plattäbä,
äbä	eben	äbä-n-äbä! äbä hesch äs gmacht! äs isch äbä-n-äsoo! Füllwort: är isch alig äbä det hii ggangä mr hend alig äbä früä ghört
äbähööch	gleichhoch, ebenerdig	(in Uri: Lawinenkeil)
äbäinä	ebenerdig	äbäninä Erdgeschoss
äbäuusä	ebenaus	äs gaad äbänuusä: es geht über eine Ebene
äbäwändig	ebenwandig	Heudiele voll bis oben an den Wänden > äbnä, Äbnämatt, Äbnät
Äbär	Eber	Familienname Eberli Äbärli > Süüäber
Äbbeeri	Erdbeeren
äbbeeränä	Erdbeeren sammeln	mer gand gu äbbeeränä
Äbheu	Efeu	> Äbuäch
äbnä	eben	äbnä Bodä abnäs Land im äbnä Chrump > äbä
Äbnämatt	Ebnenmatt	Flurname Alpen
Äbnät	Ebnet	Flurname Alpen vgl. Familienname Ebneter, Ebnöther neu: Plateau
Äbuäch	Efeu, Eppich	(auch UR OW Äbuäch) > Äbheu frünär hends alig Äbuäch gholt zum ds Heu schtreckä
ä chli	einen kleinen Bissen	äs isch gad ächli chalt är isch ächli ä chliinä mr sind duä ächli ggangä
ächt	echt	(unverfälscht) ächtä Träääsch ächti Eidgenossä!
ächt	vielleicht	oft nur Füllwort isch är ächt choo? chasch ächt hörä? für waas ächt? gid s ächt öppis?
äfärä und änzä	obrigkeitliche	Erlasse verhunzen auch äfnä und antärä > antärä, änzä! BE verantere
Ägärschtä	Elster
äkäbitz	kein bisschen	ä kä Bitz, gar nicht
äkäslood	kein Loot	ä käs Lood, gar nichts
äkäsmaal	niemals	ä käs maal, kein einziges Mal (ein kein mal)
äkeinä	niemand	ä keinä keiner
äläguschi	ins Bett!	frz. allez coucher!
Obärallmig	Oberallmeind
Undärallmig	Unterallmeind
Bodäallmig	Bodenallmeind
Gassäallmig	Gassenallmeind
Älplär	Älpler, Senn, Alphirt	Älpläri, älplärä
Älplärchilbi	Älplerfest	Herbst, jetzt Winter
schteialt	steinalt
uuralt	uralt
äm	ihm	gib äm au öppis! auch: im, em, um
ämal	einmal	äs isch ämal einä i d Schiissä appäghiid, dä hed är drnaa gseid: amänä Oort muäss mä dänk sii! > einisch
ämal	wenigstens	ich ha s ämal chönnä, äs isch ämal ggangä, mä cha s ämal ässä, ämal i ha s gmeint, äs isch nüd ämal chald, einmal weiss man, dass (= ämal weis mä as ..)
än	ein	än Esel, än Änge,l än aarigä, aber auch: ä Esel, ä Ängel ..
änä	jenseits	änädraa, änädurä, änäfürä, änä innä, änä undä
änä	jener	äni, änäs (Illgau: äni Wuchä = letzte Woche) > drsälb, disälb, dässälb
änäfüür	jenseits
änänachä	jenseits	änänachä isch äs scho aaber
änäuusä	dorthinaus	värlogä bis änänuusä (bis dorthinaus)
änand	einander	änand d Hand gää, änand nachägaa
änandäränaa	schnell, eilig, sofort	(= einer dem anderen nach)
änär	jenseits	i dr änärä Schtubäänärisch(t) äusserst z änärischt änä
änät		Duden: “schweizerisch für jenseits” änät äm Pragel, änät äm Bach vgl. Ennetbirg (Gebirgsland jenseits des Gotthards), Ennetmarch (alter Name für Urnerboden), Ennetbaden, Ennetbühl, Ennetbürgen, Ennetmoos, Ennetsee
Änd	Ende	im Änd liggä, da hed diä Liäb äs Änd > Ändi, äntli
ändärä	ändern	äs chönnt si ändärä ds Gwand ändärä (umschneidern)
Ändär	Ender	Familienname
Ändi	Ende	am Ändi vo dr Wält Ändi Jaar Ändi Wuchä Ändi Monät
Ändibäärg	Endiberg	Flurname
Ändifinkä	Hausschuhe aus Stoffenden	Ändiföötschä
Ändilüütä	Endläuten	Ändlüütä
Ängäl	Engel	Ängäli (Engelein)Gasthausname Zum Engel Ängälhaar: Christbaumschmuck > änglisch, Schutzängäl
ängg	eng	viil z ängg änggär machä ängg haa = Atembeschwerden haben (vgl. Lunge Lunggä, FN Enggist)
Ängg Toor	Enges Tor (Wasserbergfirst)	Wiit Toor
Änggi	Enge	Enge ZH, Enggistein BE, Aenggenlauenen LU (ob Finsterwald)
Ängländer	Engländer	Mann aus England, Werkzeug aus England
änglisch	englisch	(änglisch Schlüssel, änglisch chönnä)
änglisch	von	(Änglisch Gruoss: Englischer Gruss
änthalbä	enthalben, halbieren	(Heu, Äpfel usw)
äntläff	elf	eintleff
äntli	endlich	äntlächä > Änd
änzä	verhunzen	si hend ä ggänzt > äfärä, antärä
Änzä	Enzian	mhd enzian lat gentiana BE Jänzene
Änzänä	Enzenen	Änzänä Balz, Änzänä Melk
Änzäwüürzä	Enzianwurzeln (zum Schnapsbrennen)	(zum Schnapsbrennen)
Änzioonä	Enzian (Pflanze, Schnaps) 1809 Tschalun	1809 Tschalun (> aachoo)
änznä	Enzian	(grosser gelber Enzian)
är	er	(unbetont) är isch gsund är isch gu liggä > äär
är	ihr	(unbetont: iär) är simmär nüd värkoo är hend is nüüd gseid
ärä	einer	in ärä Schtund
ärä	ihr	(Dativ) är hed ärä ä Schmutz gää Hau a dr Chatz dr Schwanz ab .. lach ärä nu äs Schtümpli draa ..
ärachtä	erachten, bemerken	chasch di ärachtä
ärbeitä	erwarten	är heds scher nüd mögä ärbeitä
ärbiissä	todbeissen	dr Hund hed der Chüngäl ärbissä hed di dr Gwundär ärbissä?
ärbuuä	erbauen	värbuuä
ärbuudlä	verprügeln	unsanft behandeln
ärchalä	erkalten	kalt werden
ärchächä	kräftiger werden
ärchännä	erkennen	mä mag si nümmä ärchännä i denä Riätärä!
ärchlüpfä	jemanden erschrecken	värchlüpfä