Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
Züri	Zürich	-biät, -see, -obärland, -chriäg (1444), -tüütsch, -gschnätzläts z Züri ussä
Zürihegäl		derber Übername für Stadt-Zürcher
Ankä	Anken	uraltes süddeutsches Wort für Butter Grimm: Anken Ankengasse in der Stadt Zürich/Niederdorf) ahd anko leider bisher trotz Duden (Anken) nicht schriftwürdig geworden
Biät	Gebiet	mhd biet > Bäärnärbiet, Baselbiet, Zugerbiet, Züribiet Biet: Alp ob Pragel
bis	bis	bis da anä bis is Taal bis hütt bis anä Tubak bis äs tätscht bis moorä bis a Hals uufä bis uf Züri uusä bis i drüü zellt ha bis änä uusä (endlos)
Buu	Bau	mhd bû an Sant Sigmunds Buu (Bonstetten, Zürich) neu: uf um Buu schaffä (im Baugewerbe),Tierbau: Dachs, Fuchs, Munggen > Nüü-, Aa- Büüli
chömid	kommt!	chömid! kommt ihr? chömid iär, chömäd är? wir (ihr, sie) kommen: miär chömid vo dr Alp si chömid vo Züri d Bäch chömid schonu!
di	dort drüben	diänä, diappä (da hin­unter), dimaal: vor einiger Zeit, damals, jüngst (diesmal = jenesmal) dimaal bin i z Züri gsii dimaal hends das nu ghaa im Ladä > disä
Faaräblätz	Farenplatz	Otten, Brahn (vgl Farenweg 8038 Zürich)
ga	gen, gegen, nach	Illlgau: ga Züri gaa, bis ga Züri > gu
gäärä	gern	mhd gerne Die Züricher hörten gären die Wallisser Sprach gäärä haa = lieben, vorziehen was hesch gäärägär, dr gäärisch?
Gaumär	Hüter	Gaumäri Gaumärloo (Lohn) Im Kt. Zürich gab es einst Chile-Gaumer und Ehe-Gaumer
Grittibänz		Gebäck: Männlein (Bänz) mit gespreizten Beinen, früher nur im Züribiet, jetzt auch bei uns bekannt> Griggälä
Hegäl(-ul)	Sackmesser, Klappmesser	mhd hegel heute Spottname für Messer > Zürihegel, früher gab es die hölzigä batzigä Hegel Familienname Hegel, Hegglin
Horä	Horn, Hörner	mhd horn, horna 1) Tierhorn uf d Horä nää 2) Blashorn: Füürhorä, Haarschthorä, Waldhorä 3) Halbinsel: vgl Romanshorn, Seehorn, Mühlehorn, Zürihorn, Aahorn 4) Bergname: Mattärhorä, Schtooshorä, Hängschthorä, Gibelhorä
is	ins, in das	is Aug is Huus inä is Altär choo is Züribiät gaa is Liipis is Hüürlis: in Hürlis Land oder Haus, bei oder in dieser Familie
Tüütsch	Deutsch, Deutsche	Tüütsch leerä di Tüütschä di Tüütschä gu zämätütschä > Chuä-, Hooch- Schwiizär-, Puurä-, Züri-
uf	auf	mhd ûf > ufä, ufärä, ufs, uuf, uufä 1) hin, nach: uf Schwiiz uf Züri uf Eirollä uf Poscht uf d Chilbi uf d Alp uf d Siitä (vgl. Ufhusen LU, Aufiberg SZ) 2) oben: uf dr Alp uf d Achslä nää uf d Schoos nää uf em (um) Dach uf em Trochnä uf em Chopf uf eim obä uf dr Muur (vgl FN Aufdermaur - Ufdärmuur) 3) Zweck: uf Dings uf än Aart uf all Fääl uf ei Tätsch ufs Woort 4) Zeit: uf di Füüfi uf Wiänächtä uf Nüüjaar uf d Lengi uf einisch uf eismaal uf drüü zellä 5) Versch. uf ä Magä schlaa ufs Gmüät gää uf eim haa
Undärland	Unterland	von uns aus gesehen: Mittelland Undärländär Unterland: Bern, Zürich, St.Gallen im Gegensatz zum Oberland > Nidär-
vo	von	mhd von GL vu 1) örtlich vo änä, vo daa, vo dännä, vo dett, vo hiä, vo hindä, vo innä, vo nooch, vo obä, vo undä, vo ussä, vo voorä, vo wiitem vo Schwiiz, vo Rickäbach, vo Züri, vo Bäärä, vo Luzäärä uf Wäggis zuä 2) zeitlich vo geschter, vo fäärä, vo Chiläs heichoo 3) Beschaffenheit vo Silbär, vo Gold, vo Ankä, vo Chääs, vo Holz, vo Iisä, vo Schnee 4) Herkunft vo dr Muättär, vo dr Gottä, vo dr Chilbi, vo miär, vo diär, vo üüs, vo inä, vo öppis, vo nüüd, vo waas, vo sälbär, vo älei, vo nüüd chund nüüd 5) vo Aug von Auge das mag i vo Aug gsee,vo Hand machä (ohne Maschine) vo Hand nää und ässä (ohne Besteck) vo Hand singä (ohne Orgelbegleitung) > vom, vonem, vor, voor, drvoo
vom	von dem	1) vom Vatter, vom liäb Gott, vom Götti, vom Beck, vom Puur, vom Baum, vom Huus, vom Schtock, vom Gäld, vom letschtä Jaar 2) vom Pragel, vom Chiänzig, vom Heubäärg, vom Züribiät 3) vom Suuffä, vom Träägä, vom viilä Tückä
z	zu oder das	1) zu zallärieerscht zbescht zhindärisch zmitzt zletscht zundärisch zobärisch zussärisch zdrittä zsibätä zzweitä zhindärfüür zinnärischt 2) zu, auf, nach z Alp gaa z Chilä gaa z Chilä tuä z Doorf gaa z Fuäss gaa z Bodä ghiijä z Schwiiz ussä z Seebä z Zuug undä z Züri ussä z Fadä schlaa z Lumpä ghiijä z Nacht ässä z Morgäd ässä z Siin choo 3) zu, allzu z alt (> zalt) zlang zliäb zleid ztratz zviil zwenig zsüäss zsuur zschwäär zschpaat viil zschöön viil zzaam zzweitä (dsz..)man hört neuerdings: zuä lang, zuä schöön ... in Schwiiz, in Zürich . 4) d’s das ds ds Huus ds Goof ds Süüli ds Zaabäd ds Zmorgäd ds Znacht ds Zügli ds Zugärbiät ds Züribiät ds Zändwee