Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
wiil	er/sie/es will	(betont) är wiil und wiil nüüd > wil (unbetont)
Wiil		häufiger Ortsname Wil, Wyl lat villa (Weiler)
Wiil	Weile, Zeit	mhd hwile engl while äs Wiili dr Wiil nüd dr Wiildr Wiil haa, laa Gotthelf dr Wyl ha > aläwiil, Chuurzwiil, langwiilig, Wiili, drwiil, iilä
Wiili		Verkl. Wein äs guäts Wiili (vgl Verkl. Weile äs Wiili drwiil)
Wiili		Verkl. Weilchen äs Wiili
Wiili		Verkl. Wein äs guäts Wiili
aläwiil	alleweile ständig, immer
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
chuurzwiil	Kurzweile	mh kurzwile
chuurzwiilig	kurzweilig
därwiil	Weile, Zeit	hesch därwiil? i ha nüd därwiil vgl derweilen neu: derziit
eis	einig	si sind gaar nüd eis Zwei Lüütli sind niä eis gsii: aläwiil het eis ds Kuntärääri gmacht vom andärä,nur einisch sinds eis gsii: wos bbrunnä hed, hend beed wellä zur Türä uusä!
eistär	immer	In meiner Jugendzeit hörte man nur eister, und immer war ein Fremdwort, heute ist es umgekehrt! früher weit verbreitet, aber die Herkunft ist schwierig zu erklären, im Wörterbuch mhd kommt es in dieser Form nicht vor, ZG aistig, VS aischisch, Engelberg aischter > aläwiil, allpott, anänand, di ganz Ziit
Langwiilär	Langweiler	langweiligerMensch
langwiilig	langweilig	> Wiili
värtwellä	verweilen, unterhalten	Gschichtäli värzellä, Frauäli värtwellä auch värtwiilä versäumen engl dwell
Walä	Walen	(alt für Welsche) vg. Walenstadt SG (Stadt der Walen = Räter) Walensee SG/GL (Waläsee) Walchwil ZG (Walchwiilä) > wältsch
zwiiläwiis	zweilen-weise
wil	weil	1) Antwort auf warum? mhd wile wil i nüd wiil wil är nüd cha 2) solange, derweil, dieweil mhd diewile ässä wil s waarm isch appäriitä wils Schnee hed z Bäärg gaa wils aabär isch wil der Vatter nu läbt
zwidär	zuwider	ä soo öppis isch a dä Hiäsigä zwidär (aläwiil d Händ gää, wämä änand trifft) neu: äs tuäd eim aachotzä, aaschiissä, aaseichä
zwiilääs	doppelt	dr Fadä zwiilääs nää > eiliäs
zwiiläwiis	zuweilenweise	> wiil