Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
Wallis | Alp (Namensdeutung Wallisboden) | |||
aazellä | anzählen | aazellä, Böllä schellä, d Chatz gaad uf Wallisellä .. (Kinderlied) | ||
appä | hinunter | her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä | ||
Blätz | kleines Stück | ä Blätz Land, ä Blätz Wald, ä Blätz Schnee > Gaartä- , Boonä-, Heu-, Beeri-, Leer- mhd blez > Platz, Plätz Flurname: (auch Plätz) Blätz (Stoos, Wallis), Bock-, Böllä-, Distlä-, Chalber-, Hasä-, Häxä-, Milch-, Munggä-, Ried-, Schmalaui-, Spil-, Tor- | ||
bbrungä | gebracht | “gebrungen” Wallis, Prättigau: gebrungä anderswo: braacht urspr. bringen, brang, gebrungen vgl. springen | ||
flätt | völlig | mhd vlât (sauber, ganz: so heute noch im Oberwallis) flätt voll, flätschnass (pflätsch-, flatter-), flätt tood, flätt aagleid, flätt und gräch = fertig, flättsuuber (völlig): da hörsch flättsuuber! flätt mit Fliis, flätt tätsch humor. flätt, flättär, am flättäschtä (flach, flau, platt) (flink, reinlich) > ufläätig | ||
gäärä | gern | mhd gerne Die Züricher hörten gären die Wallisser Sprach gäärä haa = lieben, vorziehen was hesch gäärägär, dr gäärisch? | ||
Grund | Grund | Flurname auswärts Grund und Bodä im Grund undä z Grund gaa = zugrunde gehen (im Wallis: von der Alp zu Tal fahren), Grundlage: das gid ä guätä Grund (zum bauen, zum essen) Berechtigung: ich han ä guätä Grund därzuä im Grund hed är rächt | ||
Schwirä | Schwirre | (Uferpfahl, Steckholz) mhd swire: dass man in kein Wasser Schwyren schlachen soll bis .. Predigers Joseb reiste allein und zu Fuss ins Wallis: i bi ä chli dä Schwirä nachä! | ||
twäär | quer | (kwer) mhd twerh (Wort in Illgau wenig bekannt) vgl Zwerchfell vgl Twääritschpfiiffä: Querpfeife (so im Wallis) | ||
undä | unten | ahd untan mhd unden ganz undä ZH TG SG une BE ungerundä im Huus undä im Taal undä am Bei är hed müässä undä aafaa är isch det undä undä und obä > dundä, z undärisch undä z Brunnä undä z Zuug undä im Wallis undä im Tesin undä | ||
Walsärli | fliegengrosse Stechmücke | (Wallissär Bräämä) Vorsprech 1821 fol 146 Walserli waren häufig und Hitz gemein gross: andere Namen Schwoobe, Schwyzerli, Zürcher, Bärner, Walliser (in Uri und Schwyz) also: ungeliebte Nachbarn! vgl. Walsärguägä = Schwabenkäfer > Schwaabä, Russä | ||
aazellä | aufsteigend zählen | Aazellä, Böllä schellä, d'Chatz gahd uf Wallisellä. |
Dialekt: | Wallis |
Deutsch: | |
Alp (Namensdeutung Wallisboden) | |
Dialekt: | aazellä |
Deutsch: | anzählen |
aazellä, Böllä schellä, d Chatz gaad uf Wallisellä .. (Kinderlied) | |
Dialekt: | appä |
Deutsch: | hinunter |
her- mhd abe (vgl. Ebbe) d Laui isch appä ä Schlipf isch appä letzte Gebiete: Muotathal, Berner Oberland, Oberwallis, Prättigau (aper) heute meist abä (ahi, ache) abe, appä | |
Dialekt: | Blätz |
Deutsch: | kleines Stück |
ä Blätz Land, ä Blätz Wald, ä Blätz Schnee > Gaartä- , Boonä-, Heu-, Beeri-, Leer- mhd blez > Platz, Plätz Flurname: (auch Plätz) Blätz (Stoos, Wallis), Bock-, Böllä-, Distlä-, Chalber-, Hasä-, Häxä-, Milch-, Munggä-, Ried-, Schmalaui-, Spil-, Tor- | |
Dialekt: | bbrungä |
Deutsch: | gebracht |
“gebrungen” Wallis, Prättigau: gebrungä anderswo: braacht urspr. bringen, brang, gebrungen vgl. springen | |
Dialekt: | flätt |
Deutsch: | völlig |
mhd vlât (sauber, ganz: so heute noch im Oberwallis) flätt voll, flätschnass (pflätsch-, flatter-), flätt tood, flätt aagleid, flätt und gräch = fertig, flättsuuber (völlig): da hörsch flättsuuber! flätt mit Fliis, flätt tätsch humor. flätt, flättär, am flättäschtä (flach, flau, platt) (flink, reinlich) > ufläätig | |
Dialekt: | gäärä |
Deutsch: | gern |
mhd gerne Die Züricher hörten gären die Wallisser Sprach gäärä haa = lieben, vorziehen was hesch gäärägär, dr gäärisch? | |
Dialekt: | Grund |
Deutsch: | Grund |
Flurname auswärts Grund und Bodä im Grund undä z Grund gaa = zugrunde gehen (im Wallis: von der Alp zu Tal fahren), Grundlage: das gid ä guätä Grund (zum bauen, zum essen) Berechtigung: ich han ä guätä Grund därzuä im Grund hed är rächt | |
Dialekt: | Schwirä |
Deutsch: | Schwirre |
(Uferpfahl, Steckholz) mhd swire: dass man in kein Wasser Schwyren schlachen soll bis .. Predigers Joseb reiste allein und zu Fuss ins Wallis: i bi ä chli dä Schwirä nachä! | |
Dialekt: | twäär |
Deutsch: | quer |
(kwer) mhd twerh (Wort in Illgau wenig bekannt) vgl Zwerchfell vgl Twääritschpfiiffä: Querpfeife (so im Wallis) | |
Dialekt: | undä |
Deutsch: | unten |
ahd untan mhd unden ganz undä ZH TG SG une BE ungerundä im Huus undä im Taal undä am Bei är hed müässä undä aafaa är isch det undä undä und obä > dundä, z undärisch undä z Brunnä undä z Zuug undä im Wallis undä im Tesin undä | |
Dialekt: | Walsärli |
Deutsch: | fliegengrosse Stechmücke |
(Wallissär Bräämä) Vorsprech 1821 fol 146 Walserli waren häufig und Hitz gemein gross: andere Namen Schwoobe, Schwyzerli, Zürcher, Bärner, Walliser (in Uri und Schwyz) also: ungeliebte Nachbarn! vgl. Walsärguägä = Schwabenkäfer > Schwaabä, Russä | |
Dialekt: | aazellä |
Deutsch: | aufsteigend zählen |
Aazellä, Böllä schellä, d'Chatz gahd uf Wallisellä. | |