| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| Vatter | Vater | mhd vater, Mz Vätter > Tädi, Groossvattär anderswo: Ätti, Papa, Pappi, Paps FN in Süddeutschland vgl Vaterhaus, Vaterland alt Vatermagen (die väterlichen Verwandten) | ||
| am | am | am Sunntig, am Schattä, am Bächli, am Haag, am Änd, am Ässä, am Schaffä, am Zämäghijä, am Drüü, am Redä aa, am beschtä, am fürnämmschtä, am meischtä, am dümmschtä, amänä Oort = am änä = an einem Ort ammär: an mir (a miär), ammär ghangät, vgl. Familienname Ambauen, Ambord, Ambühl, Amgwerd, Amstutz, Amstad, Amsteg, Wemfall (Dativ) gib s am Vatter am Vatter sis Huus | ||
| Appizäll | Appenzell | Mi Vatter isch än Appizäller: Kinderlieder | ||
| äs | so | äs we abghauä dr Vatter äs we vom Bodä värschlückt> as | ||
| Biicht | Beicht | mhd bîhteschpiägel : Beichtspiegel, -schtuäl: Beichtstuhl, -sitzä: Beichte abnehmen, -vatter | ||
| bim | beim | bim Huus, bim Vatter, bim Schaffä, bim Haar > bi, bii | ||
| Büäbsälärs | (we heissid iär? Buäbä, äsoo seid üüs dr Vatter) | |||
| der | der | d(e)r Vatter, d(e)r Herrgott, d(e)r Bach | ||
| di | dein | (unbetont) di Vatter, di Muätter, di Tällär > dii, din, diin, dis, diis | ||
| dii | dein | (betont) dii Vatter, nüd miinä | ||
| Eermi | Armut | üsä Groossvatter dr Pfandweibel heig alig durs Taal hindärä gluägt und gseid: jee, wel än Eermi sind ä diä Lüüt! | ||
| Eltärä | Eltern | (neu) früher: Vattär und Muättär vgl mhd eltervatter = Grossvater | ||
| gägä | gegen | mhd gegen, gegenüber gägä sin Vatter, gägä dr Schtriich, gägä dä Füüfä, gägä Schwiiz uusä, gägä früänär > ärgägä, därgägä | ||
| gfättärlä | spielen von Kindern | Gevatter ahd gifataro mhd gevater (Vater-Stellvertreter, Götti) | ||
| Gottä, Götti | Patin, Pate | mhd gote, göte: aus Gevatter, ahd gotfater, engl godfather = Vaterstellvertreter Götti und Gotten 1578, Gfateren und Gfeterin, Goten und Götin Gotthelf Gotte, Götti > Chrisä-, Schlotter- | ||
| hangä | hangen | Chriäsi hangid am Baum är hangät am Seil är isch am Vatter ghangät > appä-, inä-, uusä- | ||
| Imker | Imker | > Biilivatter, Hungmaa (Familienname Imlig = Imker?) | ||
| irä | ihr | Besitz: irä Vatter iräs Huus, nüd üüsäs! | ||
| jerä | jerä Gott! jerä Gott und Vatter au! jeräli au! auch jeerä, jörä | |||
| Jessäs Gott! | Jessäs Gott und Vatter au! Jessäs Maria! auch Jöösäsgott! Gotthelf Ises! Yses! | |||
| mid | mit | mid um Vatter mid dr Muätter mid diär (mittär) | ||
| minä | meiner | (unbetont) minä Vatter minä Hund | ||
| üüä | euer | mhd iuwer üüä Vatter, üüi Muätter, üüärs Huus, üüi Goofä (sprich: üüwä) UR iiwä NW üiwä LU ZH öije | ||
| üüsä | unser | (betont) üüsä Vatter, üüsi Muätter, üüsäs Huus, Üsä Herrgott > üsä (unbetont) | ||
| vom | von dem | 1) vom Vatter, vom liäb Gott, vom Götti, vom Beck, vom Puur, vom Baum, vom Huus, vom Schtock, vom Gäld, vom letschtä Jaar 2) vom Pragel, vom Chiänzig, vom Heubäärg, vom Züribiät 3) vom Suuffä, vom Träägä, vom viilä Tückä | ||
| wil | weil | 1) Antwort auf warum? mhd wile wil i nüd wiil wil är nüd cha 2) solange, derweil, dieweil mhd diewile ässä wil s waarm isch appäriitä wils Schnee hed z Bäärg gaa wils aabär isch wil der Vatter nu läbt |
| Dialekt: | Vatter |
| Deutsch: | Vater |
| mhd vater, Mz Vätter > Tädi, Groossvattär anderswo: Ätti, Papa, Pappi, Paps FN in Süddeutschland vgl Vaterhaus, Vaterland alt Vatermagen (die väterlichen Verwandten) | |
| Dialekt: | am |
| Deutsch: | am |
| am Sunntig, am Schattä, am Bächli, am Haag, am Änd, am Ässä, am Schaffä, am Zämäghijä, am Drüü, am Redä aa, am beschtä, am fürnämmschtä, am meischtä, am dümmschtä, amänä Oort = am änä = an einem Ort ammär: an mir (a miär), ammär ghangät, vgl. Familienname Ambauen, Ambord, Ambühl, Amgwerd, Amstutz, Amstad, Amsteg, Wemfall (Dativ) gib s am Vatter am Vatter sis Huus | |
| Dialekt: | Appizäll |
| Deutsch: | Appenzell |
| Mi Vatter isch än Appizäller: Kinderlieder | |
| Dialekt: | äs |
| Deutsch: | so |
| äs we abghauä dr Vatter äs we vom Bodä värschlückt> as | |
| Dialekt: | Biicht |
| Deutsch: | Beicht |
| mhd bîhteschpiägel : Beichtspiegel, -schtuäl: Beichtstuhl, -sitzä: Beichte abnehmen, -vatter | |
| Dialekt: | bim |
| Deutsch: | beim |
| bim Huus, bim Vatter, bim Schaffä, bim Haar > bi, bii | |
| Dialekt: | Büäbsälärs |
| Deutsch: | |
| (we heissid iär? Buäbä, äsoo seid üüs dr Vatter) | |
| Dialekt: | der |
| Deutsch: | der |
| d(e)r Vatter, d(e)r Herrgott, d(e)r Bach | |
| Dialekt: | di |
| Deutsch: | dein |
| (unbetont) di Vatter, di Muätter, di Tällär > dii, din, diin, dis, diis | |
| Dialekt: | dii |
| Deutsch: | dein |
| (betont) dii Vatter, nüd miinä | |
| Dialekt: | Eermi |
| Deutsch: | Armut |
| üsä Groossvatter dr Pfandweibel heig alig durs Taal hindärä gluägt und gseid: jee, wel än Eermi sind ä diä Lüüt! | |
| Dialekt: | Eltärä |
| Deutsch: | Eltern |
| (neu) früher: Vattär und Muättär vgl mhd eltervatter = Grossvater | |
| Dialekt: | gägä |
| Deutsch: | gegen |
| mhd gegen, gegenüber gägä sin Vatter, gägä dr Schtriich, gägä dä Füüfä, gägä Schwiiz uusä, gägä früänär > ärgägä, därgägä | |
| Dialekt: | gfättärlä |
| Deutsch: | spielen von Kindern |
| Gevatter ahd gifataro mhd gevater (Vater-Stellvertreter, Götti) | |
| Dialekt: | Gottä, Götti |
| Deutsch: | Patin, Pate |
| mhd gote, göte: aus Gevatter, ahd gotfater, engl godfather = Vaterstellvertreter Götti und Gotten 1578, Gfateren und Gfeterin, Goten und Götin Gotthelf Gotte, Götti > Chrisä-, Schlotter- | |
| Dialekt: | hangä |
| Deutsch: | hangen |
| Chriäsi hangid am Baum är hangät am Seil är isch am Vatter ghangät > appä-, inä-, uusä- | |
| Dialekt: | Imker |
| Deutsch: | Imker |
| > Biilivatter, Hungmaa (Familienname Imlig = Imker?) | |
| Dialekt: | irä |
| Deutsch: | ihr |
| Besitz: irä Vatter iräs Huus, nüd üüsäs! | |
| Dialekt: | jerä |
| Deutsch: | |
| jerä Gott! jerä Gott und Vatter au! jeräli au! auch jeerä, jörä | |
| Dialekt: | Jessäs Gott! |
| Deutsch: | |
| Jessäs Gott und Vatter au! Jessäs Maria! auch Jöösäsgott! Gotthelf Ises! Yses! | |
| Dialekt: | mid |
| Deutsch: | mit |
| mid um Vatter mid dr Muätter mid diär (mittär) | |
| Dialekt: | minä |
| Deutsch: | meiner |
| (unbetont) minä Vatter minä Hund | |
| Dialekt: | üüä |
| Deutsch: | euer |
| mhd iuwer üüä Vatter, üüi Muätter, üüärs Huus, üüi Goofä (sprich: üüwä) UR iiwä NW üiwä LU ZH öije | |
| Dialekt: | üüsä |
| Deutsch: | unser |
| (betont) üüsä Vatter, üüsi Muätter, üüsäs Huus, Üsä Herrgott > üsä (unbetont) | |
| Dialekt: | vom |
| Deutsch: | von dem |
| 1) vom Vatter, vom liäb Gott, vom Götti, vom Beck, vom Puur, vom Baum, vom Huus, vom Schtock, vom Gäld, vom letschtä Jaar 2) vom Pragel, vom Chiänzig, vom Heubäärg, vom Züribiät 3) vom Suuffä, vom Träägä, vom viilä Tückä | |
| Dialekt: | wil |
| Deutsch: | weil |
| 1) Antwort auf warum? mhd wile wil i nüd wiil wil är nüd cha 2) solange, derweil, dieweil mhd diewile ässä wil s waarm isch appäriitä wils Schnee hed z Bäärg gaa wils aabär isch wil der Vatter nu läbt | |