Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
Schii	Ski	Schi schiifaarä > Schiijä
Schiischtäckä	Schiistock
Schiibä	Scheibe	mhd schîbe dünnabgeschnittenes Stück (Holz, Brot, Glas) Schiibli, Glaas-Schiibä, Schützä-Schiibä, Schiibä schiässä (> schöösslä)
Schiidsgricht	Scheidegericht	mhd schîdung (Beschluss: Abschiid)
Schiidslüüt	Scheid-Leute, Schiedsrichter	mhd schid liut
Schiidsrichter	Schiedsrichter	mhd schidman neu im Sport > scheidä
Schiijä	Zaunpfahl, Zaunlatte	mhd schie Schindlen, Schiter, Schyen Flurnamen: Schijen, Schiijä und Hudelschiijä (Ibergeregg), Schiberg (Wägithal), See-Schijen (Vereina), Scheyenfluh (Prättigau), Schiahorn (Davos), Salbitschijen (Uri) .. UR Schiijälihaag (> Grassälä) > Scheichä, Schii, Schinä, Schinbei
Schiin	Schein	mhd schîn am Schiin aa > Aa-, Heiligä-, Hooch-, Maa-, Sunnä-, Schinhuät neu: Papierschein (Bescheinigung)
schiinä	scheinen	mhd schînen 1) d Sunnä schiint, dr Maa hed gschinä (anderswo gschunä) wänn d Sunnä schun (schiinti), wäärs schöönär > ärschiinä 2) äs schiint: es scheint am Schiin aa, schiints
schiinig	sonnig, glänzend	grell, hoffärtig, kräftig jungschiinig, altschiinig, schiinheilig, nüd äso schiinägä Flur-namen: Schynige Platte BE, Schyn GR > Schinär, Schinbodä, Schinhuät
schiissä	scheissen	mhd schîzen Au dr Fürnämmscht muäss gu schiissä! i schiissä uf das Gäld! gschissä
Schiissä	Scheisse, Abtritt	Schiisshüüsli, Schiissäli Wo einä i d Schiissä appäghiid isch, seid är: am änä Oort muäss mä dänk sii! - Tschinggäschiissi (Loch am Boden)
Schiissämändäli	Scheissenmännlein	(im offenen Abritt gefror im Winter alle Ausscheidung zu einem hohen Kegel)
Schiissäschtei	Schissenstein	grosser Stein an der Strasse, hinter dem man die Notdurft verrichtete
Schiissär	Scheisser (Durchfall, Angst, Angsthase)	> Hosä-, Tüpfli-
Schiissdräck	Scheissdreck	wägä jedem Schiissdräck! neu: Schiissfreud
schiissächald		kalt wie früher im Schiisshüüsli im Winter!
schiissälig	unheimlich, zweifelhaft
schiissärig	angsterfüllt zu Mute
schiissig	scheissig, erbärmlich, ärgerlich
schiissnä	jemanden mit Scheisse bewerfen	> güllnä
Schiit	Scheit	mhd schît Schiitbock, Schiitholz, Schiitli
schiitä	Holz spalten	(Scheiter machen) isch äs gschpelig? > zämäschiitä
Schiitär	Scheiter	Schiitärbiigä, Schiitärhuuffä, Schiitärhuus > schittär
Aaschiin	Anschein	äs macht dr Aaschiin äs chömm gu rägnä
aagschiirä	das Geschirr	ds Ross aagschiirä Sigrist: i muess der Pfarr gu aagschiirä (Messgewand anlegen)
aaschiissä	anscheissen	(wörtlich und bildlich)
Abschiid	Eidgenössische Abschiede	(Erlasse der Tagsatzungen)
abschiinig	abscheinend	schattenhalb, wenig Sonne > schiinä
altschiinig	altaussehend
ämal	einmal	äs isch ämal einä i d Schiissä appäghiid, dä hed är drnaa gseid: amänä Oort muäss mä dänk sii! > einisch
ärschiinä	erscheinen	Günteren Balz sollte vor Gericht erscheinen, da meinte er: är chönn nüd ärschiinä, är läbi nu!
äs	irgend	äs weer isch nämä äs wiä i d Schiissä appäghiid, und wo all glachät hend, seid är: äs woo muäss einä dänk sii!
Augäschiin	Augenschein nehmen
Biigä	Beige	mhd bîge ä Biigä Lädä, Schiiter, Trämel, Schuldä
Bock	Gestell	Sitz für Fuhrmann, Rammbock > Sagbock, Schiitbock, Schtuudäbock
bschiissä	bescheissen, betrügen	nüd bschiissä! Bschiisshund!
chald	kalt	ahd/mhd kalt, värussä isch chald > chalt, chelter, Chelti, schiissächald
Chnebälschiissä	Knüppelscheisse
Choscht	Kost, Essen	Choscht und Loschii -gäld, -lüüt
Chrääjä	Krähe	ahd kraja, krija Spottwort für Reichsadler > Rappä Unterschiid zwüschet Chrääjä und Pfarr? - Keinä: beed sind schwarz und schrijid di ganz Ziit: gää, gää!
Deckäl	Deckel	(-ul) Augä-, Pfannä-, Pfiiffä-, Schnäggä-, Schiissä-, Goppfärteckel!
dumm	dumm	mhd tumb ä dummi Sach di Gschiidä und di Dummä Schimpfwort: Dummä Aff, Cheib, Esel, Hund, Lööli Dummi Chuä, Geiss, Gans, Scheesä Dumms Huän öppis dummä Cheibs
eeschi Schii	eschene Ski	das sind di eerschtä ghörägi Schii gsii, won ich überchoo ha, und ds Länzä Seebi heds gmacht > Duugäli
fächtä	fechten	mhd vehten: Gefässe eichen: wie man das Gschiir soll fächten all Jaar> eichä, Fecker
Fadä	Faden	mhd vaden -Püntäli, z Fadä schlaa fadägraad -schiinig äs hangät nur nu am änä Fadä dr Chääs ziät Fädä
feig	feige, Feigling	Wort früher bei uns ungebräuchlich, dafür: Hasäfüdlä, Hösälär, Hosäschiissär, Nüüdtruuwi
fuul	faul	mhd vûle füülär, füülscht müde, lahm fuulä Cheib, Hund, Siäch z fuul zum Schiissä am Aabäd värruckt fuul, am Morgäd fuul värruckt
fuul	faulend	fuul Zänd fuuli Öpfel fuulä Schnee fuulä Schtei schtinkt wen ä fuuli Schiissä
gad	sehr	gad ä chli ä groossä gad ä chli ä gschiidä gad gleitig (gaggleitig) gad gäärä (gaggäärä) gad raass gad schöön
Gäldschiissär	Geldscheisser	(Märchen, Volksmund)
Gniischti	Geizhals, Tüpflischiisser	(Pedant)
Grampoolschiibä		ganz alter grosser Fünfliber > Pletschger
Grassälä-Haag		Zaun aus kreuzweise gesteckten Hölzern: mhd grazz = Sprosse, Latte BE Schreit-, UR Schiijälä-, NW Gert-, OW Schär-
gschiid	gescheit	mhd geschide ganz ä gschiidä! äs wäär ämal gschiider weder .. am gschiidschtä wäärs .. di Gschiidä und di Dummä wänn faasch afä gschiidä?
Gschiidi	Gescheitheit	är isch etz au ä Gschiidi!
Gschiirr	Geschirr	mhd geschirre äs Gschiir = Getue
gschiirä	geschirren, lustig treiben, tollen	> aagschiirä, umägschiirä
gschiirä	handeln
Hagschiijä	Haglatte
heckä	stecken	ä Schtäckä i Bodä heckä heckä mit dä Schii vgl. steckenbleiben
Heiligäschiin	Heiligenschein	> Allärheiligä
heitärschiinig	gute Fernsicht
hindädrii	hintendrein, im Nachhinein	hindädrii isch mä alig gschiidär
Hoochschiin	Hochschein	ä kä Hoochschiin: keine Ahnung
Hosäschiissär	Feigling	(auch Hosäseichär)
jungschiinig	jungscheinend	auch junglacht
Loschii	Logis	(frz) engl lodge Choscht und Loschii = Kost und Unterkunf
Maaschiin	Mondschein	äs isch Maaschiin im Maaschiin gu schiifaarä auch Mond: luäg det uf em Maaschiin obä!
Mälchgschiirr	Melkgeschirr
Männgschiirr	Menn-Geschirr	zum männä
Pfarr	Pfarrer	lat parrochus mhd pfarrer Untärschiid zwüschät ämä Pfar und ämä Wiirt: dr Pfar bringt d Lüüt nüd inä - und dr Wiirt bringt si nüd uusä! > Herr, Sagäpfarr, Sagäherr
rääss	räss	mhd raeze, engl racy scharf im Geschmack: räässä Chääs scharf im Tun: ä räässi Antwort d Sunnä schiint alig rääss im Herbscht Gotthelf ein rässer Herr, Lienert ä rässe Wind rässsär, räässäschtä (Steigerung)
Scheichä	Beine, Schenkel	neu von auswärts für Zaunlatte, Beine, Schenkel > Schiijä
schiässä	schiessen	mhd schiezen: schnelle Bewegung d Schwalbä schiässid umänand d Schtäärnä schiässid im Lanzig schiässt alls usem Bodä uusä mr lands la schiässä (mit dem Schlitten) mid Pfiil und Bogä (hütt mit Gweer) gu Tiärli schiässä adär uf Schiibä schiässä einä z Bodä schiässä sälbär z Bodä schiässä Arbeiter nach einer Pause: sä lam­märs widär la schiässä! anderswo: schüüsse > aa- ab- drii- fürä- inä- umä- zämä- Schutz, Schützä, Häxäschutz
Schiff	Schiff	mhd schif, skif Chiläschiff: Mä gseeds ja nüd vom Schiff uus Gülten, Gotthelf: mit Schiff und Gschiirr = die ganze Fahrhabe (Schiff = Gefässe > Wassärschiff)
Gschiss	Gescheisse, Umtrieb	> aaschiissä, bschiissä, Schiss
Schinär	Schlitten aus Schienen gemacht	(NW: Haras) > Schiijä
Schinbodä	Schienboden	> Schiin
Schinär		Flurname Schiner (Schiinär, sonnenscheinig)
schittär	schitter	mhd schiter: kläglich = gescheitert > Schiit
Schlitz	Schlitz, Spalt	mhd sliz Is Hölloch isch mä früänär nur durnä Schlitz inächoo Schlitz und Gschirr: gesamtes Rossgeschirr (> Schiff und Gschiirr) > Hosäschlitz, Augäschlitz
gschtächäts	stechend	(Blick, Sonnenschein) - luägä, - schiinä
Schtäckli	Stecklein	Schtäckli riitä schtäckliriitigs schiifaarä Schtäckli-Chriäg 1802 (Aufstand gegen die Helvetische Regierung)
Schtand	Stand	im Schtand sii ä guätä Schtand haa Schtandplatz Schützäschtand, Schiibäschtand Schtänd am Määrcht, im Gadä vgl Ständerat, Standesamt, Ehestand, Standesehre
Schtandschiissär		Kälber, die im Stall auf den Stand scheissen, nicht in den Graben
schtinkä	stinken	mhd stinken (mhd auch gut riechen z. B. 870: Rosen stinken süsse, vgl schmecken und schmöckä) schtinkä wenä fuuli Schiissä äs schtunk nu mee gschtunkä gestunken neu: es stinkt mir Stinkblumen
Schtollä	Stollen	mhd stolle 1) Pfosten, pfostenartiges Gebäck (Stulle) 2) wagrecht in den Berg getriebener Gang, 3) Klumpen: Flurname uf dä Schtöllä (Rätschthal) Schneeklumpen an Schuhen und Skiern gschtöllnät Schuä, Schii
Sunnä	Sonne	ahd sunna, mhd sunne engl sun d Sunnä chund, schiint, mag nüd durä, isch schreeg, gaad undärä sunnävärbrännt (> bräätägi Sunnä) i dr Sunnä: Gasthaus zur Sonne > Nachtbuäbä-
Sunntig	Sonntag	mhd suntag 1440 uf Sunntag vor Sant Johann Sunntig aaleggä = -gwand -gsicht -lüütä -chind Mz Sünntig ä dä Sünntigä äs Sünntägli Guätä Sunntig midänand! D Sunnä schiint
Titti	Puppe	(Ditti), Wickelkind Wort sehr alt, Herkunft unsicher Tittigwand, -gschiir, -schuäl, -scheesä, -schtubä anderswo Bääbi, Poppe, Toggeli, Tuntschi > Muättär-, Hudäl- Verkl. Tittäli Soli soli Dittäli
Tüpfli	Tüpflein	ds Tüpfli ufem i Tüpfli-Schiissär (Haarspalter)
Twäärschiit	Querscheit	(Unterlage, in Wellgrube)
usinnig	ausserordentlich	usinnig gschiid > Unsinn
übärschiinig	schattig	(die Sonne scheint darüberhinweg) vgl. überflüssig
umägschiirä	herumwerkeln	nämis umägschiirä
Undärschiid	Unterschied	mhd underschiet
uusschlüüffä	ausschlüpfen	Kücken aus den Eiern, kleines Getier aus dem Boden, neu: d Värsichärigä tüänd nu gäärä uus-schlüüffä usem Gschiirr!
värruckt	verrückt	mhd verrucken (von der Stelle rücken) är isch flätt värruckt (aufgebracht) äs isch schonu värruckt! (traurig, unverständlich) ä värruckti Aarbät (unermesslich) Verstärkung: värruckt gschiid, schöön, wüäscht am Aabäd värruckt fuul, am Morgäd fuul värruckt! di värruckti Mäss (Karfreitagsgottes- dienst nur mit Kommunion) die värrucktä Tääg (Fastnachtstage, wo alles drunter und drüber geht)
värschiissä	verscheissen	ds ganz Bett värschissä
waar	wahr	engl very, frz vrai, ital vero as gwüss as waar as i läbä! isch nüd waar! isch niä waar! Öbs etz waar siig, ass nümmä alls waar siig? waarschiinli
wachsä	wachsen, grösser werden	gwachsni Lüüt,mit Wachs behandeln gwachsni Schii > värwachsä, wuchs, Wuchs, wüchsig, Gwächs, Gwachsnä
we	wie	(unbetont, betont > wiä) we dr Vattär, we d Muättär, we Goofä, we viil? we lang? we susch, we geschtär, we värruckt, we nüd gschiid, machs we drs zeigt ha! mä chas machä we mä will, isch äs nüd rächt! Chraft we-n-äs Ross, äs isch we-n-ä so nüd rächt chasch machä we d wottisch
Wöörtli	Wörtlein	i muäs äs Wöörtli mid em gu redä! ä käs Wöörtli hed mä ghöört! Wöörtlibiigär, Wöörtlibickär > Tüpflischiissär
wüssä	wissen	1424 zuo wüssen i weis, du weisch, är weis, mr wüssid, ich wüsst, ich wüssi, ich ha s gwüsst mä sött dr Wääg wüssä wüssäd är nüüd Gschiidärs? i wüssti nu öppis i wüsst nüd wiä! Wüssär! Wüssi! (wer mit dem Wissen auftrumpft) > Gwüssä, gwüssig
zämäschiitä	zusammenschlagen
zwidär	zuwider	ä soo öppis isch a dä Hiäsigä zwidär (aläwiil d Händ gää, wämä änand trifft) neu: äs tuäd eim aachotzä, aaschiissä, aaseichä
Zwilch	Zwillich, Zwirn	mhd zwilich (zweifädig) zwilchägi Hosä sind etz mid dä Tschiins (Jeans) widär i d Modä choo! 1465 kein werch noch lynis noch zwylch > Zwächälä, Drilch