Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
Ofä	Ofen	Mz Öfä mhd oven
Ofäbank	Ofenbank
Ofäbank	Ofenbank	Ofäbänkli: begehrter Sitzplatz im Winter
Ofächrapfä	Ofenkrapfen
Ofächruckel	Ofenkrücke	> Chruckä
Ofädeerts		im Ofenrohr Gedörrtes
Ofäguggis	Auflauf	(Gümel, Schnitz, Speck)
Ofäloch	Ofenloch	Wärmeleitung in den oberen Stock
Ofämaltiinä	Ovomaltine
Ofäroor	Ofenrohr	(rohrartige Öffnung im Kachelofen: Speisen warmhalten, Kräuter dörren, Chriäsimannä aufwärmen)
Ofäschtägli		Stieglein hinter dem Ofen in die Kammer hinauf
Ofäschtängli		Wäschestange ob dem Ofen zum Wäsche trocknen
a	an	a dr Sunnä a dr Muotaa a d Heiteri gaa a d Händ früürä a dr Naasä nää a Wiänachtä a dä Fiirtigä a dr Fasnacht a dr Gmeind (an der Versammlung) a dä Bluämä schmöckä, Wemfall (Dativ) a wem bisch du? a wem isch das Auto? gib s a dä Goofä! gib s a miär! seisch äs a niämerem! a dem gseet mäs nüd aa a allem aa Hau a dr Chatz dr Schwanz ab > a dr, am, an
aagwännä	angewöhnen	mä muäss dä Goofä das aagwännä
aahaa	anleiten	mä muess d Goofä zum Folgä aahaa, susch folgits niä!
all	alle	all Taag all und ei Taag all und eis maal (jedesmal) all Jaar all Sünntig all Mannä, alli Frauä, alli Goofä dur all Bödä durä (um jeden Preis > übäraal) alls Cheibs, allä Cheibs, allä Chabis, allä Tüüggärs (alles mögliche) alli Längi, alli Wiiti (sehr lang, sehr weit) a allnä öppis gää alls isch värbottä alls adär nüüd allämaa (a alläm aa, allum aa) allem Anschein nach allumaa chunds gu rägnä
anähaa	dauern	das Wätter hed anä söttigs Fleisch hed nüd lang anä (hält nicht lange frisch) dr Doktr hed am groossä Hofär gseid, är müäss ufs Häärz uufpassä - da hed deer glachät: as lang as i läbä, heds glaub i anä!
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
Braschäli	wirrer Haufen	ä Braschlätä Goofä äs Braschäli Vee
chlii	klein, wenig	ahd kleini mhd klein ä chliinä Maa, ä chliini Frau, äs chliis Gööfli, di chliinä Goofä
Chrückäl	Stelze	> Ofächruckä
d	die	(Einzahl weiblich, Mehrzahl alle Geschlechter) d Muättär, d Frauä, d Mannä, d Goofä, d Hüüsär, d Augä d Oorä, d Tuubä (in der Aussprache oft mit dem folgenden Anlaut verschmolzen: Pfrauä, Ggoofä, Taugä)
denä	den, diesen	(Dativ plural, betont) gibs denä Goofä! denä hanis gseid!
Eitopf	Eintopf	(neueres Wort) > Schnitz und Gümel, Uuflauf, Ofäguggis
eigä	eigen	ahd eigan zu Eigentum: dr eigi Buäb, das eigi Meitli, die eigi Frau, di eigänä Goofä, im eigänä Huus, im eigänä Land, än eigänä Buäb, än eigäni Alp, än eigänä Chnächt
gaufflä	mit beiden hohlen Händen schöpfen	>Goofä
Goof, Goofä	Kind, Kinder	(wie Göre, Range), entstanden aus Gaufe mhd goufe: Handvoll, nicht viel wert. - Bei uns im Thal hat man es bisher völlig unverdächtig für Kinder gebraucht,aber jetzt fängt es an zu ändern, weil manche Zugezogene die Unmuts-Bedeutung mit sich bringen und es nicht verstehen, dass wir ihre Kinder mit Goofen bezeichnen!
Goofäziit	Jugendzeit	zu üsärä Goofäziit
Goofäzüüg	Kinderzeug
Gööfel, Gööflä		etwas grob für Goof und Goofä
Guggis	Gebäck	(Auflauf) zu dem man fleissig schauen (guggä) muss > Ofä-Guggis
Hofär		Familienzuname Hofer (= Imhof) mhd hover > Hoof, Imhoof
Hofärig		Familienzuname Hoferig oder im Hof > Jäägglig
iischiässä	einschiessen	zur Probe, ferner:dr Grind iischiässä dr Blitz chönnt iischiässä Broot i Bachofä iischiässä Gäld iischiässä
Jäägglig		Nachkommen des Jakob Imhof > Hofär, Jackä
leid	widerwärtig, böse	mhd leit (vgl beleidigen) är isch leid mit dr Frau d Goofä tüänd leid ä leidägi Sach leids Wättär äär wäär ä kä leidä,d Frau isch dr leid Cheib! leidwärchig ä leidä Hund ä leidä Bach nüd leid = nicht übel > zleidwärchä, värleidä
luägä	lugen, schauen, gucken, aufpassen	mhd luogen, engl look luäg! luäg etz da! chum gu luägä!chasch nüd luägä? luäg au ä chli! zu dä Goofä luägä zum Gäld luägä das isch äs Luägä! > ab-, appä-, inä-, umä-, uusä-, widär-
Lutsch	Lutscher, Schnuller	auch Lugg Mz Lütsch, Lügg ds Chaschtävogts dr Ruuch isch z Alp gsii uf dr Rootmatt,da hed i dr Nacht eis vo sinä Goofä gschruuä: dä isch är i dr Nacht i Schachä appä gu Lütsch chauffä - är isch gliich nüd ä so ä Ruuchä gsii!
miini	meine	(betont) miini Frau miini Goofä miini Sachä Ä Tschalüünd-lär hed dr andär gfraagt, öb är im chönnt hälfä, sini Chääs usum Liiplis füräträägä - Nei, i muäs zeerscht miini! (beide hatten nichts!)
mit	mit	mit dä Goofä mit dä Mannä mitbringä mitsingä mitredä > mid
Modäl(ul)	Gesichtsform	am Modäl aa kännt mä diä Goofä,Körperform: schöön gmödäläts Vee
obä	oben	obä am Tisch sitzä uf um Ofä obä uf eim obä obä und undä im Heubäärg obä z Bäärä obä > zobärischt, dobä, übärobä
plangä	sehnsüchtig erwarten belangen	mhd belangen, blangen(als lang empfinden) d Goofä plangid uf ä Chlaus är hed schonu plangät ufs Heigaa > Heiwee
reis	recht, folgsam	tüänd d Goofä reis? wänn d nüd reis tuäsch .. (bei uns: greisät)
Roor	Rohr	mhd rôr Ofäroor, Kanoonäroor altes Gewehr
schlunggnä	schwingen, schlenkern	d Hebamm muäss mängisch Goofä schlunggnä, bis dr Schnuuf übärchömid beim Holzseilen: das Holz richtig einschwingen > schlinggä
Schritt		ds Hofärs Wiisel isch asä Altä nu z Chilä gangä usum Bisistaal is Taal uusä, äs isch schträng gsii fürnä - abär zletscht siigs alig nur nu ä Schritt! (schreiten oder schriitä ist bei uns nicht gebräuchlich) > gaa
schtrablä	strampeln	di chliinä Goofä schtrablid Schtrabli
Schübel	Schübel	(mhd schübel: Stopfbüschel, Menge, Haufen) ä Schübel Lüüt, äs Schübäli Goofä (>Tschupplä), ä Schübel Schtei Gotthelf Schübel, Schübeli vgl Familienname Schübel, Ortsname Schübelbach > Tschuppelbach > -grind (Dickkopf), -oorä (übelhörig)
schwänkä	schwänken	mhd swanken Feckär hend alig di frischgeboränä Goofä i dr Muätaa gschwänkt: wänns äs värtreid hend, isch guät gsii!
taa	getan	das hesch käm Tootnä taa! äs heds duä ttaa > tuä In ärä Familli mid ä Huuffä Goofä hend alig am Abäd, wänn der Vattär heichoo isch, alli müässä anäschtaa, und dr Vattär hed a jedem dr Reihe naa a Grind anä gschlagä,wänn eis grüäft hed: i ha dä nüüd ttaa! - hed är gseid: tuäsch dänk nu! und drnaa sinds abghockät zum ds Nacht ässä!
teub	zornig	mhd toub Hänis Hermann hätti söllä am Aabäd gu chiippä mid dä Goofä: chasch dä gu chiippä, wännt nüd teubä bisch! Illgau: süüsackteub
üüä	euer	mhd iuwer üüä Vatter, üüi Muätter, üüärs Huus, üüi Goofä (sprich: üüwä) UR iiwä NW üiwä LU ZH öije
we	wie	(unbetont, betont > wiä) we dr Vattär, we d Muättär, we Goofä, we viil? we lang? we susch, we geschtär, we värruckt, we nüd gschiid, machs we drs zeigt ha! mä chas machä we mä will, isch äs nüd rächt! Chraft we-n-äs Ross, äs isch we-n-ä so nüd rächt chasch machä we d wottisch
weermä	wärmen	d Händ am Ofä weermä
zofärät	runzlig, verschrumpft	> zuurpfät
zus	zu des	zu s Hänis, zu s Liisis, zu s Tällä, zu s Hofärs ..
züüslä	zeuseln	vgl Zunder jee we mängs Huus isch scho värbrunnä, wil d Goofä züüslät hend! Lienert Züsler (Brandstifter), zöisleanderswo Züsler = Irrlicht(er), wandernde Seele(n)
zwei	zwei	eis, zwei, drüü zwei Goofä, zwei Meitli, zwei Hüüsär, zwei Maal, zweiärlei, zweihundärt, zweischlääffigs Bett