| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| Moorä | Zuchtsau | mhd more (Mohren-Sau, schwarz) > Süümoorä | ||
| moorä | morgen, am nächsten Tag | mhd mornen moorä isch au widär ä Taag i chumä dä moorä | ||
| Moorächopf | Mohrenkopf | (Gebäck) (Mohr, Moor lat maurus ital moro schwarz) | ||
| moorädess | am Morgen darauf | Eines der bedrohten “Alpenwörter”: fäärä, gäärä, Faarä, Gaarä immer mehr: morgäd, morn > übärmoorä | ||
| Mooräs | Sitten | muäss dr Mooräs leerä? = gute Sitten lehren | ||
| bis | bis | bis da anä bis is Taal bis hütt bis anä Tubak bis äs tätscht bis moorä bis a Hals uufä bis uf Züri uusä bis i drüü zellt ha bis änä uusä (endlos) | ||
| dä | Zukunft | dann chasch äs dä gsee i chumä dä moorä schniids dä | ||
| därfüür | stattdessen | i cha hüt nüd choo, i chumä därfüür moorä | ||
| für | anstelle | chasch daas nää für ä Ziis, fürä Loo, fürä Helsätä, für moorä | ||
| putzt | geputzt, gesiegt, getötet | PP = plötzli putzt. Im Uurnärland isch ä Buäb mid dräckätä Schuä choo gu altärdiänärä,dr Pfarr seid: moorä sind dä dini Schuä putzt! - Moorädess isch dr Buäb mid schöön putztä Schuä choo,dr Pfarr seid: so, heds d Muättär putzt? - dr Buäb: ich weis nüüd, won ich ggangä bi, hed si nu gläbt! - Am änä andärä Oort hend ä paar alti Mannä midänand gjassät,einärsmaal seid dr eint: ich glaubä mich putzts! är heds uf um Häärz ghaa,äs isch dä abär wiitär ggangä,einärsmaal seid är widär: etz putzts mi! und duä heds ä putzt! > butzä, butzt | ||
| reisä | zum Gehen rüsten, reisen | ds Gwand reisä (rüsten), ds Ziit reisä (Zeiger nachrücken > Ziitgreis), dr Wecker uf moorä reisä, Wasser is Land inä reisä (bei Trockenheit), d Zänd la reisä (flicken), ds Znüüni reisä neu: obsi, nidsi reisä (Luftstrahler im Auto) > Aareisig, aareisä | ||
| Tschinggä | Tessiner, Italiener | (die cinque sagen für 5 Tschinggälämoorä (Wort von den Tessinern sehr übel gelitten: mora = Sau!) Tschinggäliädliverein: (erster Jodlerklub im Thal, Jahrgänger um 1910) | ||
| übär | über | ahd uber (UW heute noch ubär!) mhd über 1) örtlich: übär d Brügg gaa übär d Fluä (seilriitä, mässä) übärs Land übär ä Chopf übärs Huus übärs Chrüüz übär ä Bäärg D Schmalaui isch übärundä, ds Fäldmoos isch übärobä und übärhindä, d Hööchweid isch au übärobä, abär übärvoor 2) schätzungsweise: übär Aug, übär d Fuuscht, übär d Hand mässä 3) zeitlich: übär Nacht füüf übär ölfi (11.05 Uhr) tagsübär übärs Jaar übärmoorä übär die andär Wuchä Über waas sött ä Pfarr niä predigä? - übär ä Schtund! 4) geistig: übär (ei)nä lachä übär öppis redä übär öppis tuä übärs lachä 5) zu hoch: übärs Boonäliäd übärs Värmögä übärä Värschtand > medä | ||
| übärmoorä | übermorgen | Lienert übermore |
| Dialekt: | Moorä |
| Deutsch: | Zuchtsau |
| mhd more (Mohren-Sau, schwarz) > Süümoorä | |
| Dialekt: | moorä |
| Deutsch: | morgen, am nächsten Tag |
| mhd mornen moorä isch au widär ä Taag i chumä dä moorä | |
| Dialekt: | Moorächopf |
| Deutsch: | Mohrenkopf |
| (Gebäck) (Mohr, Moor lat maurus ital moro schwarz) | |
| Dialekt: | moorädess |
| Deutsch: | am Morgen darauf |
| Eines der bedrohten “Alpenwörter”: fäärä, gäärä, Faarä, Gaarä immer mehr: morgäd, morn > übärmoorä | |
| Dialekt: | Mooräs |
| Deutsch: | Sitten |
| muäss dr Mooräs leerä? = gute Sitten lehren | |
| Dialekt: | bis |
| Deutsch: | bis |
| bis da anä bis is Taal bis hütt bis anä Tubak bis äs tätscht bis moorä bis a Hals uufä bis uf Züri uusä bis i drüü zellt ha bis änä uusä (endlos) | |
| Dialekt: | dä |
| Deutsch: | Zukunft |
| dann chasch äs dä gsee i chumä dä moorä schniids dä | |
| Dialekt: | därfüür |
| Deutsch: | stattdessen |
| i cha hüt nüd choo, i chumä därfüür moorä | |
| Dialekt: | für |
| Deutsch: | anstelle |
| chasch daas nää für ä Ziis, fürä Loo, fürä Helsätä, für moorä | |
| Dialekt: | putzt |
| Deutsch: | geputzt, gesiegt, getötet |
| PP = plötzli putzt. Im Uurnärland isch ä Buäb mid dräckätä Schuä choo gu altärdiänärä,dr Pfarr seid: moorä sind dä dini Schuä putzt! - Moorädess isch dr Buäb mid schöön putztä Schuä choo,dr Pfarr seid: so, heds d Muättär putzt? - dr Buäb: ich weis nüüd, won ich ggangä bi, hed si nu gläbt! - Am änä andärä Oort hend ä paar alti Mannä midänand gjassät,einärsmaal seid dr eint: ich glaubä mich putzts! är heds uf um Häärz ghaa,äs isch dä abär wiitär ggangä,einärsmaal seid är widär: etz putzts mi! und duä heds ä putzt! > butzä, butzt | |
| Dialekt: | reisä |
| Deutsch: | zum Gehen rüsten, reisen |
| ds Gwand reisä (rüsten), ds Ziit reisä (Zeiger nachrücken > Ziitgreis), dr Wecker uf moorä reisä, Wasser is Land inä reisä (bei Trockenheit), d Zänd la reisä (flicken), ds Znüüni reisä neu: obsi, nidsi reisä (Luftstrahler im Auto) > Aareisig, aareisä | |
| Dialekt: | Tschinggä |
| Deutsch: | Tessiner, Italiener |
| (die cinque sagen für 5 Tschinggälämoorä (Wort von den Tessinern sehr übel gelitten: mora = Sau!) Tschinggäliädliverein: (erster Jodlerklub im Thal, Jahrgänger um 1910) | |
| Dialekt: | übär |
| Deutsch: | über |
| ahd uber (UW heute noch ubär!) mhd über 1) örtlich: übär d Brügg gaa übär d Fluä (seilriitä, mässä) übärs Land übär ä Chopf übärs Huus übärs Chrüüz übär ä Bäärg D Schmalaui isch übärundä, ds Fäldmoos isch übärobä und übärhindä, d Hööchweid isch au übärobä, abär übärvoor 2) schätzungsweise: übär Aug, übär d Fuuscht, übär d Hand mässä 3) zeitlich: übär Nacht füüf übär ölfi (11.05 Uhr) tagsübär übärs Jaar übärmoorä übär die andär Wuchä Über waas sött ä Pfarr niä predigä? - übär ä Schtund! 4) geistig: übär (ei)nä lachä übär öppis redä übär öppis tuä übärs lachä 5) zu hoch: übärs Boonäliäd übärs Värmögä übärä Värschtand > medä | |
| Dialekt: | übärmoorä |
| Deutsch: | übermorgen |
| Lienert übermore | |