Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
Hauf | Hanf | mhd hanf (vgl. sanft-sauft, Ranft-Rauft) | ||
Chriishuuffä | Haufen Tannenäste | wen ä Muni in ä Chriishuufä: blindwütig | ||
Hauf-Lööli | Tölpel | anderswo Vogelscheuche (mit Hanfstroh gemacht) | ||
Huuffä | Haufen | mhd hûfe ä Huuffä anä Huuffä tuä amänä Huuffä liggä am altä Huuffä zuä übärä Huuffä schiässä ä Huuffä Wassär (abär Wassär cha mä nüd huuffnä!) Was hed dr Pfarr predigät? Leitärä ä Huuffä! | ||
huuffäwiis | haufenweise | |||
hüüffäwiis | haufenweise | |||
Zattärätä | Haufe, Menge, Unordnung | auch ä Zattlätä Geiss | ||
aaschtiilä | einen Stil anbringen | (an Schaufel, Pickel, Sense) | ||
abchauffä | abkaufen | (Ware, schlechtes Benehmen, Lüge) | ||
Braschäli | wirrer Haufen | ä Braschlätä Goofä äs Braschäli Vee | ||
chauffä | kaufen | ahd koufen gekauft: gchauft, kauft > chuf | ||
chuf | würde kaufen | dässälb chuf i niä was chufisch dä? i chuf um gad nu ä Handoorgälä! > chauffä: | ||
Dubidum | Aprilscherz: gang äs Pfund Dubidum gu chauffä >Ibidum | |||
Füürchellä | Feuerkelle | aus Holz, um Glut aus dem Herd in den Ofen zu tragen, später Blechschaufel (Füürschuuflä) | ||
Füürchauf | Vorkauf, Hamsterei | mhd vürchouf | ||
Gaus | Gans | mhd gans vgl. Hanf Hauf >Zigergaus | ||
glettä | glätten | mhd gleten mit Schaufel, mit Hobel, mit Bügeleisen > glatt | ||
Güsälhuuffä | Abfallhaufen | |||
Güsälschuuflä | Abfallschaufel | |||
Hüüffä | Mz Haufen ganz Hüüffä | |||
huuffnä | häufeln, Haufen machen | |||
Karsumpel | Haufen von wertlosem Zeug dr ganz Karsumpul | |||
Land | Grundstück | ä Blätz Land chauffä as viil Schnee as Land! 4) Vaterland, Altes Land Schwyz, Obrigkeit | ||
Lutsch | Lutscher, Schnuller | auch Lugg Mz Lütsch, Lügg ds Chaschtävogts dr Ruuch isch z Alp gsii uf dr Rootmatt,da hed i dr Nacht eis vo sinä Goofä gschruuä: dä isch är i dr Nacht i Schachä appä gu Lütsch chauffä - är isch gliich nüd ä so ä Ruuchä gsii! | ||
Mischthuuffä | Misthaufen | Bergname | ||
Muntärä | Schaufenster | frz montrer | ||
Mütschä | Erdhaufen, Steinhaufen“Mütschen austun” (Erdbuckel einebnen: öfters verordnet im Genossameprotokoll) Alp Mütschen | |||
Muushüüffä | Mäusehaufen | (vom Maulwurf > Schäärmuus) | ||
niägnuäg | Nimmersatt | gang chauf mär äs Pfund Niägnuäg! (1. April) | ||
Redärli | Räderlein | auch Redli Abzählreim: Redärli lauf! gfundä, gschtolä, gchaufft! | ||
Rüüchauf | Rückkauf aus Reue | |||
schickä | schicken, senden | einä uf d Wach schickä eis i Ladä schickä gu öppis chauffä schick mr dr Hammär (reich mir) mä muäss si dänk drii schickä äs schickt si nüd wooluus bi dä Giitigä gu bättlä äs guäts schickhaftigs Nüüjaar! GL BLS schigge, gschiggt > schiggä | ||
Schneepoort | Schneehaufe strassenseits | |||
schneeschorä | schneeräumen mit Schaufel | |||
Schochä | Heuhaufen | (zum Trocknen) mhd schoche, schochen Schöchä, Schöchäli, schochnä, Tschochä Schöchli, schöchle | ||
schorä | schaufeln | schneeschaufeln (mhd schor = Schaufel) Dächär abschorä 1786 die Erdäpfel musste man ausschoren (Vorsprech 25 a) Der Jörliäni hed dä Schwiizär aatreid, är schori inä dr Platz i zwee Tääg umä Tagloo,am eerschtä Taag hed är gschorät we värruckt und dr Tagloo gnuu,dr zweiti Taag chömm är dä im Summär! | ||
Schteimanndli | Steinmännlein | (Steinhaufen als Wegzeichen im Gebirge) | ||
Schteimütschä | Steinhaufen | |||
Schtoos | Stoss | mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! - | ||
Schübel | Schübel | (mhd schübel: Stopfbüschel, Menge, Haufen) ä Schübel Lüüt, äs Schübäli Goofä (>Tschupplä), ä Schübel Schtei Gotthelf Schübel, Schübeli vgl Familienname Schübel, Ortsname Schübelbach > Tschuppelbach > -grind (Dickkopf), -oorä (übelhörig) | ||
Schuuflä | Schaufel | mhd schûvel Jasskarte Schüüfäli schuuflä | ||
Schwibälä | Schwibel, Quergriff | (Sense, Stechschaufel) mhd swibel OW: Halspflock (Hemmgabel) für Ziegen | ||
undäräschuuflä | unter den Boden schaufeln, begraben | |||
Vögäliblöökär | Vogelscheuche | > Hauflööli | ||
zämäghiijä | zusammenwerfen, auf einen Haufen werfen,zusammenfallen, zerfallen | (Gebäude, Schnee, Kuchen) zämääghiid | ||
Maali, maalä, aamaalä | Farbe, malen | analog zur Tätigkeit malen, anmalen, bemalen benutzen wir für das Wort Farbe das Wort "Maali". "Ich muäs nu ä Büchs Maali chaufä" oder "Was füf Maali niisch?" |
Dialekt: | Hauf |
Deutsch: | Hanf |
mhd hanf (vgl. sanft-sauft, Ranft-Rauft) | |
Dialekt: | Chriishuuffä |
Deutsch: | Haufen Tannenäste |
wen ä Muni in ä Chriishuufä: blindwütig | |
Dialekt: | Hauf-Lööli |
Deutsch: | Tölpel |
anderswo Vogelscheuche (mit Hanfstroh gemacht) | |
Dialekt: | Huuffä |
Deutsch: | Haufen |
mhd hûfe ä Huuffä anä Huuffä tuä amänä Huuffä liggä am altä Huuffä zuä übärä Huuffä schiässä ä Huuffä Wassär (abär Wassär cha mä nüd huuffnä!) Was hed dr Pfarr predigät? Leitärä ä Huuffä! | |
Dialekt: | huuffäwiis |
Deutsch: | haufenweise |
Dialekt: | hüüffäwiis |
Deutsch: | haufenweise |
Dialekt: | Zattärätä |
Deutsch: | Haufe, Menge, Unordnung |
auch ä Zattlätä Geiss | |
Dialekt: | aaschtiilä |
Deutsch: | einen Stil anbringen |
(an Schaufel, Pickel, Sense) | |
Dialekt: | abchauffä |
Deutsch: | abkaufen |
(Ware, schlechtes Benehmen, Lüge) | |
Dialekt: | Braschäli |
Deutsch: | wirrer Haufen |
ä Braschlätä Goofä äs Braschäli Vee | |
Dialekt: | chauffä |
Deutsch: | kaufen |
ahd koufen gekauft: gchauft, kauft > chuf | |
Dialekt: | chuf |
Deutsch: | würde kaufen |
dässälb chuf i niä was chufisch dä? i chuf um gad nu ä Handoorgälä! > chauffä: | |
Dialekt: | Dubidum |
Deutsch: | |
Aprilscherz: gang äs Pfund Dubidum gu chauffä >Ibidum | |
Dialekt: | Füürchellä |
Deutsch: | Feuerkelle |
aus Holz, um Glut aus dem Herd in den Ofen zu tragen, später Blechschaufel (Füürschuuflä) | |
Dialekt: | Füürchauf |
Deutsch: | Vorkauf, Hamsterei |
mhd vürchouf | |
Dialekt: | Gaus |
Deutsch: | Gans |
mhd gans vgl. Hanf Hauf >Zigergaus | |
Dialekt: | glettä |
Deutsch: | glätten |
mhd gleten mit Schaufel, mit Hobel, mit Bügeleisen > glatt | |
Dialekt: | Güsälhuuffä |
Deutsch: | Abfallhaufen |
Dialekt: | Güsälschuuflä |
Deutsch: | Abfallschaufel |
Dialekt: | Hüüffä |
Deutsch: | |
Mz Haufen ganz Hüüffä | |
Dialekt: | huuffnä |
Deutsch: | häufeln, Haufen machen |
Dialekt: | Karsumpel |
Deutsch: | |
Haufen von wertlosem Zeug dr ganz Karsumpul | |
Dialekt: | Land |
Deutsch: | Grundstück |
ä Blätz Land chauffä as viil Schnee as Land! 4) Vaterland, Altes Land Schwyz, Obrigkeit | |
Dialekt: | Lutsch |
Deutsch: | Lutscher, Schnuller |
auch Lugg Mz Lütsch, Lügg ds Chaschtävogts dr Ruuch isch z Alp gsii uf dr Rootmatt,da hed i dr Nacht eis vo sinä Goofä gschruuä: dä isch är i dr Nacht i Schachä appä gu Lütsch chauffä - är isch gliich nüd ä so ä Ruuchä gsii! | |
Dialekt: | Mischthuuffä |
Deutsch: | Misthaufen |
Bergname | |
Dialekt: | Muntärä |
Deutsch: | Schaufenster |
frz montrer | |
Dialekt: | Mütschä |
Deutsch: | |
Erdhaufen, Steinhaufen“Mütschen austun” (Erdbuckel einebnen: öfters verordnet im Genossameprotokoll) Alp Mütschen | |
Dialekt: | Muushüüffä |
Deutsch: | Mäusehaufen |
(vom Maulwurf > Schäärmuus) | |
Dialekt: | niägnuäg |
Deutsch: | Nimmersatt |
gang chauf mär äs Pfund Niägnuäg! (1. April) | |
Dialekt: | Redärli |
Deutsch: | Räderlein |
auch Redli Abzählreim: Redärli lauf! gfundä, gschtolä, gchaufft! | |
Dialekt: | Rüüchauf |
Deutsch: | |
Rückkauf aus Reue | |
Dialekt: | schickä |
Deutsch: | schicken, senden |
einä uf d Wach schickä eis i Ladä schickä gu öppis chauffä schick mr dr Hammär (reich mir) mä muäss si dänk drii schickä äs schickt si nüd wooluus bi dä Giitigä gu bättlä äs guäts schickhaftigs Nüüjaar! GL BLS schigge, gschiggt > schiggä | |
Dialekt: | Schneepoort |
Deutsch: | Schneehaufe strassenseits |
Dialekt: | schneeschorä |
Deutsch: | schneeräumen mit Schaufel |
Dialekt: | Schochä |
Deutsch: | Heuhaufen |
(zum Trocknen) mhd schoche, schochen Schöchä, Schöchäli, schochnä, Tschochä Schöchli, schöchle | |
Dialekt: | schorä |
Deutsch: | schaufeln |
schneeschaufeln (mhd schor = Schaufel) Dächär abschorä 1786 die Erdäpfel musste man ausschoren (Vorsprech 25 a) Der Jörliäni hed dä Schwiizär aatreid, är schori inä dr Platz i zwee Tääg umä Tagloo,am eerschtä Taag hed är gschorät we värruckt und dr Tagloo gnuu,dr zweiti Taag chömm är dä im Summär! | |
Dialekt: | Schteimanndli |
Deutsch: | Steinmännlein |
(Steinhaufen als Wegzeichen im Gebirge) | |
Dialekt: | Schteimütschä |
Deutsch: | Steinhaufen |
Dialekt: | Schtoos |
Deutsch: | Stoss |
mhd stoz 1) Stoss, Streit, Haufe vgl An-, Degen-, Wind-, Horn-, Baggen-, Holz-, Hosen- -karren, -gebet, -seufzer in alten Urkunden: 1414 stösse oder krieg 1492 stöss und spän Viehwirtschaft: 1 Stoss = Weide für 1 Kuh (in Gülten: Kuhstösse) FN Stoss, Stössel, Baggenstos 2) Flurname Stoos (Morschach/Muotathal) 1322 an dem Stoisse vgl. Stoos AR Zwee Häxä hend einisch wellä d Flüä zämäschtoossä und äsoo ds Muätitaal värtränkä,dä hed di eint ghört (wil ds Bättglöggli glüütät hed) und di andär hed grüäft: schtooss, schtooss! - drum heissts etz det obä Schtoos! - | |
Dialekt: | Schübel |
Deutsch: | Schübel |
(mhd schübel: Stopfbüschel, Menge, Haufen) ä Schübel Lüüt, äs Schübäli Goofä (>Tschupplä), ä Schübel Schtei Gotthelf Schübel, Schübeli vgl Familienname Schübel, Ortsname Schübelbach > Tschuppelbach > -grind (Dickkopf), -oorä (übelhörig) | |
Dialekt: | Schuuflä |
Deutsch: | Schaufel |
mhd schûvel Jasskarte Schüüfäli schuuflä | |
Dialekt: | Schwibälä |
Deutsch: | Schwibel, Quergriff |
(Sense, Stechschaufel) mhd swibel OW: Halspflock (Hemmgabel) für Ziegen | |
Dialekt: | undäräschuuflä |
Deutsch: | unter den Boden schaufeln, begraben |
Dialekt: | Vögäliblöökär |
Deutsch: | Vogelscheuche |
> Hauflööli | |
Dialekt: | zämäghiijä |
Deutsch: | zusammenwerfen, auf einen Haufen werfen,zusammenfallen, zerfallen |
(Gebäude, Schnee, Kuchen) zämääghiid | |
Dialekt: | Maali, maalä, aamaalä |
Deutsch: | Farbe, malen |
analog zur Tätigkeit malen, anmalen, bemalen benutzen wir für das Wort Farbe das Wort "Maali". "Ich muäs nu ä Büchs Maali chaufä" oder "Was füf Maali niisch?" | |