| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| glaubä | glauben | mhd g(e)louben “Man muss alles glauben, was die kath. Kirche zu glauben vorstellt” (alter Katech.): abär nur wänns waar isch! und nüd äsoo wes eini gseid hed: öbs dä waar siig adär nüüd! (so unsere Mutter) | ||
| glaubä | ins Unglück gekommen | är hed müässä draa glaubä | ||
| glaubä | meinen | är isch glaubä n i fort so wie ich glaube | ||
| Glaubä | Glaubensbekenntnis | den glouben betten | ||
| Glaubä | einer Meinung anhangen | a öppisem dr Glaubä haa | ||
| glaubäni | gläublich, so glaube ich | |||
| eerscht | erste | där eerscht äs einä = der fähigste dazu där allärieerscht zum eerschtä dässälb glaubä ich am eerschtä Maal! zeerscht | ||
| hüntsch | heftig, sehr, stark | Wort früher weit verbreitet, in der Erklärung aber umstritten: hunnisch, hündisch, hühnenhaft es hat ihn gar hüntsch gefreut, sagte der Muottathaler (soviel als: gar sehr. tuäts dr hüntsch wee? nüggär hüntsch! nüd zhüntsch und nüd zwenig hüntschär! dr hüntschisch as einä Glaubsch du alls, was dr Pfarr hütt predigät hed? Das glaubä ich alls, abär nüd äso hüntsch! vgl engl haunch (Keule), hunch (Humpen) | ||
| putzt | geputzt, gesiegt, getötet | PP = plötzli putzt. Im Uurnärland isch ä Buäb mid dräckätä Schuä choo gu altärdiänärä,dr Pfarr seid: moorä sind dä dini Schuä putzt! - Moorädess isch dr Buäb mid schöön putztä Schuä choo,dr Pfarr seid: so, heds d Muättär putzt? - dr Buäb: ich weis nüüd, won ich ggangä bi, hed si nu gläbt! - Am änä andärä Oort hend ä paar alti Mannä midänand gjassät,einärsmaal seid dr eint: ich glaubä mich putzts! är heds uf um Häärz ghaa,äs isch dä abär wiitär ggangä,einärsmaal seid är widär: etz putzts mi! und duä heds ä putzt! > butzä, butzt | ||
| trochä | trocken | mhd trucken äs isch trochä (es herrscht Trockenheit)Am änä Pfarr isch ds Huus värbrunnä und är hed gjammärät, as im alli Predigä värbrunnä siigid,da hed einä gseid: i glaubä wool as diä all värbrunnä sind, si sind trochä gnuäg gsii! neu trochnig | ||
| wedär | weder | mhd denn > eitwedär, keitwedär 1) als im Vergleich: schöönär wedär gröössär wedär mee wedär liäbär wedär einä dümmär wedär dr andär! nüd mee wedär as choschtät! mee Glück wedär Värschtand! nüüd wedär Lüügä! (vgl. Euthaler Theater 1999: “Lügä, nüüd als Lügä!” 2) aber, hingegen: wedär äs isch eistär ä soo gsii! i darfs schiär nüd säge, wedär mr sind beed afig elter är lüügt susch we druckt, wedär das muäs mä im glaubä Lienert weder wo sind d’Buebe? 3) ausser es sei denn wedär äs wäär dä andärisch |
| Dialekt: | glaubä |
| Deutsch: | glauben |
| mhd g(e)louben “Man muss alles glauben, was die kath. Kirche zu glauben vorstellt” (alter Katech.): abär nur wänns waar isch! und nüd äsoo wes eini gseid hed: öbs dä waar siig adär nüüd! (so unsere Mutter) | |
| Dialekt: | glaubä |
| Deutsch: | ins Unglück gekommen |
| är hed müässä draa glaubä | |
| Dialekt: | glaubä |
| Deutsch: | meinen |
| är isch glaubä n i fort so wie ich glaube | |
| Dialekt: | Glaubä |
| Deutsch: | Glaubensbekenntnis |
| den glouben betten | |
| Dialekt: | Glaubä |
| Deutsch: | einer Meinung anhangen |
| a öppisem dr Glaubä haa | |
| Dialekt: | glaubäni |
| Deutsch: | gläublich, so glaube ich |
| Dialekt: | eerscht |
| Deutsch: | erste |
| där eerscht äs einä = der fähigste dazu där allärieerscht zum eerschtä dässälb glaubä ich am eerschtä Maal! zeerscht | |
| Dialekt: | hüntsch |
| Deutsch: | heftig, sehr, stark |
| Wort früher weit verbreitet, in der Erklärung aber umstritten: hunnisch, hündisch, hühnenhaft es hat ihn gar hüntsch gefreut, sagte der Muottathaler (soviel als: gar sehr. tuäts dr hüntsch wee? nüggär hüntsch! nüd zhüntsch und nüd zwenig hüntschär! dr hüntschisch as einä Glaubsch du alls, was dr Pfarr hütt predigät hed? Das glaubä ich alls, abär nüd äso hüntsch! vgl engl haunch (Keule), hunch (Humpen) | |
| Dialekt: | putzt |
| Deutsch: | geputzt, gesiegt, getötet |
| PP = plötzli putzt. Im Uurnärland isch ä Buäb mid dräckätä Schuä choo gu altärdiänärä,dr Pfarr seid: moorä sind dä dini Schuä putzt! - Moorädess isch dr Buäb mid schöön putztä Schuä choo,dr Pfarr seid: so, heds d Muättär putzt? - dr Buäb: ich weis nüüd, won ich ggangä bi, hed si nu gläbt! - Am änä andärä Oort hend ä paar alti Mannä midänand gjassät,einärsmaal seid dr eint: ich glaubä mich putzts! är heds uf um Häärz ghaa,äs isch dä abär wiitär ggangä,einärsmaal seid är widär: etz putzts mi! und duä heds ä putzt! > butzä, butzt | |
| Dialekt: | trochä |
| Deutsch: | trocken |
| mhd trucken äs isch trochä (es herrscht Trockenheit)Am änä Pfarr isch ds Huus värbrunnä und är hed gjammärät, as im alli Predigä värbrunnä siigid,da hed einä gseid: i glaubä wool as diä all värbrunnä sind, si sind trochä gnuäg gsii! neu trochnig | |
| Dialekt: | wedär |
| Deutsch: | weder |
| mhd denn > eitwedär, keitwedär 1) als im Vergleich: schöönär wedär gröössär wedär mee wedär liäbär wedär einä dümmär wedär dr andär! nüd mee wedär as choschtät! mee Glück wedär Värschtand! nüüd wedär Lüügä! (vgl. Euthaler Theater 1999: “Lügä, nüüd als Lügä!” 2) aber, hingegen: wedär äs isch eistär ä soo gsii! i darfs schiär nüd säge, wedär mr sind beed afig elter är lüügt susch we druckt, wedär das muäs mä im glaubä Lienert weder wo sind d’Buebe? 3) ausser es sei denn wedär äs wäär dä andärisch | |