Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
Ding	Ding	(Sache, Angelegenheit) ahd ding Verlegenheitswort, wenn man das betreffende Wort nicht findet: der Ding .. diä Ding ... das Ding ... das Dingsda is Dingsä
Ding	Sache	wer macht dänn ä Ding? ich machä dä ä Ding scho! uraltes Wort für: wichtige Sache, das Eigentliche, das Notwendige
Dinggäld	Vorschuss
Dingmaa	Dingmann	(Lehmann)
dingä	sich in Dienst stellen,einen oder etwas in Dienst nehmen	(Knecht, Kuh, Garten) ddingät, tingät > aa- vär- Dienst abdingen, Spillüt dingen
Dings	Vorschuss	Früänär hend die meischte Lüüt müässä Dings nää,d Lädälär hend nä Dings ggää bis i Herbscht: wie man soll Thuch dings kouffen oder nit
Dings zeerä	auf Borgen hin leben	(das Essen verzehren)
dingsä	Dinge auf Vorschuss kaufen, borgen
ä	ein	ä Maa ä Frau ä paar ä chli ä jedä ä Ding ä söläs ä diänigä ä kä Bitz ä lengersi mee ganz ä schöönä > äkä, äwägg, du ä lüügsch! ä bisch än Esel! ä hesch ghaa! ä bisch äs!
aadingä	andingen, ans Herz legen	(spr. aatingä) si heb mers weis wiä aadinget aatungä: angedungen
ärweiggä	wippend	(schwere Dinge)
Blutzgär	Plutzger	(alte Münze) plumpes geringes Ding
Böögg	grosses Unding	Zürcher Böög Mz Bööggä
Bööggä	kleines Unding	Bööggä-Album (Nastuch) > Naasäbööggä
Ch		Das CH am Anfang eines Wortes statt K ist nicht nur unser Landeskürzel, sondern auch das auffälligste Merkmal unseres Schweizerdeutschen - eine Halskrankheit? Es muss sehr früh aufgekommen sein, denn schon um 800 findet sich das Wort chuo für Kuh in einer Handschrift des Klosters St.Gallen (sog. Milchsegen). Im mhd ist bereits alles mit K- geschrieben. Das CH ist also ein Rest vom Althochdeutschen, der sich sehr hartnäckig bis in unsere Zeit erhalten hat und wohl noch lange sich erhalten wird. - Im Anlaut schwach (ch), nach Vokal stark (chch, nicht eigens bezeichnet)Es ist allerdings manchmal schwierig, den Unterschied zu k in jedem Fall eindeutig festzustellen: hier Fehlendes suche man also bei K.
disälbä	dieselbe(n)	wo sind etz disälbä? (Sachen, Leute, Dinge) > dässälb
Fillggau	Illgau	Fillggauer Himmel: alter grosser Regenschirm (Stäbe aus Peddingrohr)
Fluäch	Fluch, Bann, Unerwünschtes	(Mensch, Tier, Ding) mhd vluoch äs isch ä Fluäch der Fluäch hed mr gschteckt diä Fluächä hend glogä
friaartig	ziemlich	(fri-aartig) äs hed friaartig guätät. fri = Verstärkung: friniänä, frioordäli, frisauft, friwool. Neuerdings wird öfters auch fi-aartig gesagt. Die Bedeutung von fri ging wohl verloren.
Grünggäli	geringes Ding	(rank, schlank) (-ul)
Güschpi	wehrloses Ding
Knuri	Knirps	(mhd knure grobes Ding, vgl Knorr, knorrig)
Glottär	Gelotter, zerfallenes Ding	(Berg, Gebäude, Möbel, Maschine) vgl Lotterbett
oordäli	soeben	är isch oordäli gad choo! Dr Faazi hed sini Sachä i Ängel fürä plündärät und seid zum Büäbäl: laasch dä ä Ding la sii! - da seid dr Büäbäl: i ha dr das oordäli grad au wellä sägä!
Schtumpä	kleiner Mann, kleines Ding, Zigarre des armen Mannes	Kindergedicht: I bi ä chliinä Schtumpä, cha nu nüd wiit gumpä Mz Schtümpä
Schwaabägängär	Verdingkinder im Sommer ins Schwabenland	bis 1914
uf	auf	mhd ûf > ufä, ufärä, ufs, uuf, uufä 1) hin, nach: uf Schwiiz uf Züri uf Eirollä uf Poscht uf d Chilbi uf d Alp uf d Siitä (vgl. Ufhusen LU, Aufiberg SZ) 2) oben: uf dr Alp uf d Achslä nää uf d Schoos nää uf em (um) Dach uf em Trochnä uf em Chopf uf eim obä uf dr Muur (vgl FN Aufdermaur - Ufdärmuur) 3) Zweck: uf Dings uf än Aart uf all Fääl uf ei Tätsch ufs Woort 4) Zeit: uf di Füüfi uf Wiänächtä uf Nüüjaar uf d Lengi uf einisch uf eismaal uf drüü zellä 5) Versch. uf ä Magä schlaa ufs Gmüät gää uf eim haa
umägää		Dinge zurückgeben, Herausgeld geben chasch mär umägää? treffende Antwort geben: är hed um schöön umäggää! Schläge zurückgeben umägää isch Gottliäb
uusdingä	ausbedingen
Värdingbuäb	Verdingbub
värdingä	verdingen	mhd verdingen
värtuä	zertun	1) Häuflein ausebnen, Dinge ausbreiten, sich gemütlich hinlegen 2) verschwenden: Vermögen, Zeit
värwarä		einen Sterbenden mit den letzten Dingen versehen (mhd verwârn = aufbewahren, verwahren)
weiggä	regen, bewegen, lockern	(schwere Dinge): ruckhaft bewegen
weiggälä		schwere Dinge wiegend von der Stelle bewegen,Leute aufwiegeln ahd wigilon mhd wigelen
z	zu oder das	1) zu zallärieerscht zbescht zhindärisch zmitzt zletscht zundärisch zobärisch zussärisch zdrittä zsibätä zzweitä zhindärfüür zinnärischt 2) zu, auf, nach z Alp gaa z Chilä gaa z Chilä tuä z Doorf gaa z Fuäss gaa z Bodä ghiijä z Schwiiz ussä z Seebä z Zuug undä z Züri ussä z Fadä schlaa z Lumpä ghiijä z Nacht ässä z Morgäd ässä z Siin choo 3) zu, allzu z alt (> zalt) zlang zliäb zleid ztratz zviil zwenig zsüäss zsuur zschwäär zschpaat viil zschöön viil zzaam zzweitä (dsz..)man hört neuerdings: zuä lang, zuä schöön ... in Schwiiz, in Zürich . 4) d’s das ds ds Huus ds Goof ds Süüli ds Zaabäd ds Zmorgäd ds Znacht ds Zügli ds Zugärbiät ds Züribiät ds Zändwee