Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
---|---|---|---|---|
Bach | Bach | äs gnuäg as Bach genügend viel wie Wasser vgl Familienname Bachmann (Mann am Bach, spr. Baachmä) Bäche (M’Thal, Illgau) | ||
Bachbumärä | Bachbunge, Bachrolle, Trollblume, Sumpfdotterblume | |||
Bachdolä | Wasseramsel | > Dolä | ||
Bachhääggel | Kinderschreck | gang nüd i Bach, susch niid är di! anderswo Wasserbutz | ||
Bachholz | Bachholz | Flurname | ||
Bachschtelzä | Bachstelze | mhd wasserstelze | ||
bachapp | bachhinab | bachapp gaa in einer Abstimmung verworfen werden | ||
bachä | backen | gebacken mhd bachen bbachnä: gebacken, hartgetreten bbachnä Schnee, bbachnä Bodä Bachschtubä > Beck, Zwiiback | ||
Riiffä | Bachgeröll | im Bisistaal heds etz mängisch dr läär Riiffä i dr Muätaa das Wort kommt von lat ripa, ital riva (Riviera), frz rive (Hauterive, Rivages) mhd rif = Ufer, Riff > Reiff | ||
Schalä | Bachverkleidung | > Bächlärä-Schalä neu: Kleidung, Anzug ä nüüi Schalä! | ||
Schtoosbach | Bach, der vom Stoos kommt, oder stossweise kommt | |||
Aa | Fluss, Bach Steiner-Aa, Rigi-Aa, Melch-Aa, Muot-Aa | |||
Acht | gib | gib Acht! gänd Acht! > Obacht, ushuät | ||
altbachä | altbacken | |||
an | an | a Bach, a d Hand .. | ||
änät | Duden: “schweizerisch für jenseits” änät äm Pragel, änät äm Bach vgl. Ennetbirg (Gebirgsland jenseits des Gotthards), Ennetmarch (alter Name für Urnerboden), Ennetbaden, Ennetbühl, Ennetbürgen, Ennetmoos, Ennetsee | |||
Bächlär | Leute am Bach (Plättäbächlär, Rambächlär) | |||
Bächlärä | Bächleren | (Wildbach) | ||
Bälzälis | Familie Grossmann (jetzt Suter) am Rambach | |||
Beck | Bäcker | Familienname, Familie Hediger Beckärii: Bäckerei beckä: den Beruf eines Bäckers ausüben (är hed bbeckät) > bachä, heitärä Beck! Puuräbeckä | ||
Bettbach | Bettbach | Flurname | ||
Blatt | Laubblatt, Blatt Papier, Jassblatt | > Bletter, Blettli vgl FN Blättler (Blattä, Blattäbach, Blattäweidli, Blattli, Blättäli > Plattä | ||
Boort | Flussufer, Anhöhe | Aport, Bachboort, Poort | ||
Brügg | Brücke | (anderswo Brugg, UR,NW,VS Brigg) mhd brucke, brügg Bettbach-, Vorder-, Föllmis-, Chilä-, Hinder-, Zwings-, Euschä-, Laui-, Saali-, Teufbach-, Staarzlä- > Brüggli, Schtääg vgl Familienname Brugger, Bruckner, Bruggmann, Brügger,ON Brugg AG, Brügg BE, Brügglen SO Brügg | ||
Brüggli | Brücklein | Hüräbach auch: Podium für den Vorstand | ||
Brunnä | Quelle | Brunnen, Bach > Schliichend-, Schachä-, Wiichel-, Chalt- vgl. ON Brunnen, Kaltbrunnen | ||
Bürgälibach | Bürgelibach | |||
Chaltäbrunnä | vgl. ON -acker, -bach, -brunnen, -häusern, Kaltenbach Kaltbad (vielerorts): “da mag man vor Kelte nit lang baden, man muoss sich dreimal drin hinunter tunken, dann hat man gnueg” | |||
Chlingä | Klinge | (Tür, Messer),Giessbach | ||
der | der | d(e)r Vatter, d(e)r Herrgott, d(e)r Bach | ||
Frii | Frei | Familienname Frei, Frey Die Frei in Silenen UR heissen dort ds Friijä, aber Pfr. Jost Frei hiess bei uns Pfr. Frei! vgl. Freienbach SZ Friiäbach, Freiburg Friiburg | ||
Fuulä | Böser Faulen vgl ON Faulenbach BE, Fulenbach SO | |||
geisslärä | als Geissler amten | Ich ha hiä und da im Summer chönnä mit ds Töllggärs gu geisslärä i Teufbachwald: das isch dä schöön gsii! | ||
Giässä | Giessen, Wasserfall | mhd giezen vgl Giessbach BE, Giesskanne | ||
gluffä | gelaufen | gan Muotathal gluffe der Teufbach loff fürchterlich daher äs isch zwenig gluffä (Schi, Geschäft) gloffä > lauffä | ||
gnuäg | genug | mhd genuog äs isch gnuäg äs gnuäg as Bach gnuäg Heu dundä medä gnuäg Hesch gnuäg Heu? - Ja, i gibä nu viil am Vee! Pensionierter: I ha nüüd gnuägärs wedär Tääg! (neu gnüägänd) Äs gid nüüd gnuägärs wedr Gäld, nur isch äs lätz värteilt! | ||
Greedi | Gerade, Geradheit | mhd gerede alli Greedi den Bach in die Gredi ziehen NW gredi dure (wagrecht) > graad | ||
Hääggel(ul) | grosser Haken | mhd haekel > Wasser-, Bach-, Güllä- | ||
Hännässlär | Nachkommen des Johannes Rickenbacher | |||
Hasälbach | Flurname vgl Familienname Haselbach | |||
Hass | Hass | mhd hazz Hass und Niid und Hoofbach | ||
Himälbach | Himmelbach | Flurname | ||
Höllbach | Bach aus dem Hölloch jetzt: Höllochbach | |||
Hoofbach | Hofbach | |||
Huäb | Huob, Hube | ahd huoba 1) Grundstück vgl FN Hubacher, Hubmann, AnderLeitärä, Huber 2) Tierhöhle (Fuchs, Dachs, Murmeltier > Buu), spöttisch für Schlafzimmer | ||
Hüüräbach, Hüüridaal | Hürenbach, Hürithal | |||
Iibach | Ortsname | |||
iischiässä | einschiessen | zur Probe, ferner:dr Grind iischiässä dr Blitz chönnt iischiässä Broot i Bachofä iischiässä Gäld iischiässä | ||
im | im | im Wald, im Huus, im Gadä,im Gaa, im Nää, im Schtaa vgl FN Imbach, Imboden, Imfeld, Imhof, Imholz, Immoos | ||
Jooschtä | Familienzuname Rickenbacher auch Jööschtuls | |||
leid | widerwärtig, böse | mhd leit (vgl beleidigen) är isch leid mit dr Frau d Goofä tüänd leid ä leidägi Sach leids Wättär äär wäär ä kä leidä,d Frau isch dr leid Cheib! leidwärchig ä leidä Hund ä leidä Bach nüd leid = nicht übel > zleidwärchä, värleidä | ||
Linti | Flurname für weiches, rutschiges Gelände (Rambachtobel) | |||
Loch | Loch | mhd loch Löchli, Löchär In Flurnamen: a) Geländetiefe, Tälchen z. B. Bären-, Heiter-, Hühner-, Kalber-, Regen-, Roggen-, Dreck- b) Höhle: Höll-, Laui-, Maamilch-Gämsi-, Muus-, Munggä-, Lochbach, vor dä Löchärä | ||
Melkäbaschäbalzä | Fam. Rickenbacher des Melchior | |||
Mettelbach | Name eines Bergbaches | |||
nachä | entlang, nachfolgend | am Bach nachä am Vattär nachä am Wääg nachä | ||
nass | nass | Worum sind d Fischli äso gäärä under umä Brüggli? - ass nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä! > flätsch-, tropfät-, bach-, nessär, Nessi, netzä | ||
Obacht | Achtung | mhd ober acht = grosse Acht Obacht! gib Obacht! | ||
ööschtärlä | am Ostermontag gehen die Kinder mittags an einen Bach, machen Feuer an und kochen und braten und essen allerlei - dieser Brauch ist sonst nicht bekannt (nicht im Bisisthal, nicht in Illgau, nicht in Schwyz ) | |||
Parlis | Spitzname Fam. Rickenbacher | |||
Plattäbach | Plattenbach, Blattenbach | Flurname, Plattäbächlär vgl. Blapbach BE | ||
Plödärs | Familienzuname Fam. Rickenbacher > Parlis | |||
Poort | Bord, Rand, Böschung | mhd bord uf um Poort ussä > Bach-, Schattä-, Schnee-, Aport ital bordo | ||
Putsch | Putsch | schweiz. Mundart, lautmalerisch gebildet, Bei uns: Wasserschwall, plötzliche Flutwelle eines Wildbaches dr Putsch chund! ä schöönä Putsch isch choo! engl push | ||
Rambach | Bergbach vom Schwarzstock | |||
Ramsä | Ramsen | Bärlauch uralter Pflanzenname, vgl ON Ramsen, Rams- au, Ramsbach, Ramsei (Ramseier) | ||
Riedbachbärg | Riedbachberg | Flurname | ||
Rickäbach | Rickenbach | häufiger Bachname (= Bach aus einem Rick = Tobelbach) | ||
Rickäbach | häufiger Ortsname (gut 1 Dutzend Postorte in der Schweiz) | |||
Rickäbach | häufiger Familienname (auch Riggenbach) | |||
Rickäbacher | Leute von Rickenbach, Familienname Rickenbacher, von Rickenbach, | |||
Riich | Reich | mhd rich Alle solche Namen sprechen wir mit ii aus: Himmelreich, Frankreich, Österreich, König-reich, Reichenbach BE, Reichenau GR , Reichenburg SZ vgl. Richensee LU Richenthal LU | ||
rofflä | dumpfes Geräusch | (Mühle, Schluchtbach) rofzen auch rochlä (grunzen, röcheln) vgl. Rofflaschlucht GR engl rough | ||
Rootä | Roten | (Spitzname) Familie Suter Haselbach | ||
Rootäbach | Rotenbach | |||
Ruuchhaselbach | Ruchhaselbach | Flurname | ||
Ruus | Runse, Rinne | mhd runse Sperlen zwischen den Bachrunsen | ||
saarä | saaren | mit Geröll überschwemmen mhd sar (Bach, Fluss) vgl uralte Flussnamen Saar, Sarina, Sarona, Isaar (Sarnen OW? vgl Saarbaum = Pappel) | ||
Sännchessi | das Sännkessi | grosser Kessel zum Chäsen Gletschermühle im Bürgelibach (Badebecken für Schächler) | ||
Schöpfi | Schöpfi in Ibach = Wasserschöpfstelle Schöpfistudent als Lehrer im Bisisthal > Hundschöpfi | |||
Schpissbach | Flurname Spiesbach Gwalpeten | |||
Schpörä | Sparren | alte Bachverbauungen | ||
schpreitä | spreiten, spreizen | ds Heuseil schpreitä vgl Spreitenbach ZH | ||
Schtaarzlä | Flurname Starzlen Bach | |||
Schtafflä | Staffel | (Stufen) Schtaffelgebätt (Mess-Stufengebet früher) neu Flugzeugstaffel, gestaffelt, gestuft vgl Flurname Staffelbach > Schtapfätä | ||
Schtaubbach | anderer Name für Bettbach | |||
Schtroom | Strom | (bei uns nur: elektrischer Strom) sonst: Bach, Aa | ||
Schtuudäland | von Stauden durchsetzt 1821 Studenland in Ibach, Stegstuden | |||
Schübel | Schübel | (mhd schübel: Stopfbüschel, Menge, Haufen) ä Schübel Lüüt, äs Schübäli Goofä (>Tschupplä), ä Schübel Schtei Gotthelf Schübel, Schübeli vgl Familienname Schübel, Ortsname Schübelbach > Tschuppelbach > -grind (Dickkopf), -oorä (übelhörig) | ||
Schwarzäbach | Schwarzenbach | verbreiteter Flurname | ||
Schwellä | Schwelle | mhd swelle Schwall, Stau BE Schwelli: Bachverbauung > Türsellä | ||
Sulz | Sülze, Gallerte | mhd sulz (Salzbrühe) häufiger Flur- und Ortsname: nasses saures Gelände -schnee, sulzä, sulzig, Sülzli Familienname: Sulzer, Sulser, Sulzbach > Silchärsband | ||
Teufbach | Flurname | |||
toossä | tosen, brausen | mhd dosen äs toossäd: Laui, Föön Familienname Dossenbach anderswo Toossä, Doossä = Nossä | ||
trüäb | trübe | mhd trüebe trüäbs Wättär trüäbs Wassär trüäbä Moscht vgl ON Trübsee OW, Trübbach BE SG > luutär | ||
Trümmäl | Schwindelanfall, Unentschlossener | mhd türmel vgl ital tremolo, Val Tremola, BE Trümmelbach | ||
Tschuppelbach | Gewässername | |||
Tuutälä | Bachrohr: Wald-Angelika, Dudle, Schärlig | |||
Uuri | Kanton Uri | auch Uurä z Uurä innä hends au Uurä siehe Hüribach, Hürithal UR Üri NW Uiri | ||
uusaabärä | von Schnee frei werden d Bachpöörtär aabärid scho uus! | |||
vo | von | mhd von GL vu 1) örtlich vo änä, vo daa, vo dännä, vo dett, vo hiä, vo hindä, vo innä, vo nooch, vo obä, vo undä, vo ussä, vo voorä, vo wiitem vo Schwiiz, vo Rickäbach, vo Züri, vo Bäärä, vo Luzäärä uf Wäggis zuä 2) zeitlich vo geschter, vo fäärä, vo Chiläs heichoo 3) Beschaffenheit vo Silbär, vo Gold, vo Ankä, vo Chääs, vo Holz, vo Iisä, vo Schnee 4) Herkunft vo dr Muättär, vo dr Gottä, vo dr Chilbi, vo miär, vo diär, vo üüs, vo inä, vo öppis, vo nüüd, vo waas, vo sälbär, vo älei, vo nüüd chund nüüd 5) vo Aug von Auge das mag i vo Aug gsee,vo Hand machä (ohne Maschine) vo Hand nää und ässä (ohne Besteck) vo Hand singä (ohne Orgelbegleitung) > vom, vonem, vor, voor, drvoo | ||
von | von älei von allein > vo, vom, vodr, vor, vos vgl. FN: von Ah, von Allmen, von Flüe, von Gunten, von Euw, von Holzen, von Moos, von Rotz, von Rickenbach, von Tobel, von Wyl | |||
Waar | Ware | dr Bach hed schonu ä Waar brungä nimm diis Wäärli! > Chlausäwaar, Faschtäwaar, Ruschtig | ||
Wassärhääggel | Wassergeist | der unvorsichtige Kinder mit seinem langen Haken ins Wasser zieht!: Bachhäägglä (Fasnacht) anderswo: Haaggä Maa > Ruässdilälitrüllnäppär | ||
Wiiss | der Weisse FN Weiss, Weissen, Wyss, Zwyssig (ds Wiissigs) ds Wiissä: Fam. Betschart des Weissen Lehrer Weissen: zuhause ds Wiissä Ortsnamen: Weissbad, Weisslingen, Weisstannen, Weissenbach, Weissenburg, Weissenstein Flurnamen: Wiss Fluä, Wiiss Nollä, Wiiss Wändli | |||
Wüürzli | Flurname Würzli (Namensdeutung vgl Würzenbach LU) | |||
Zenälis | Fam. Rickenbacher | |||
zum | zum Huus, zum Bach, zum Grosi, zum Beck, zum Schmiid, zum Militäär, zum Diänscht, zum Tram, zum Kantoon - zum ässä, zum trinkä, zum bruuchä, zum bachä, zum aaleggä, zum läsä - zum Teil, zum Gschpass, zum beschtä, zum mindäschtä vgl. Wirtshausnamen: Zum Adler, Bären, Kreuz, Sternen, Schäfli .. FN Zumbühl, Zumholz, Zumstein, Zumsteg | |||
Zwang | die frühere Zwangsarbeitsanstalt Kaltbach SZ im Zwang gsii |
Dialekt: | Bach |
Deutsch: | Bach |
äs gnuäg as Bach genügend viel wie Wasser vgl Familienname Bachmann (Mann am Bach, spr. Baachmä) Bäche (M’Thal, Illgau) | |
Dialekt: | Bachbumärä |
Deutsch: | Bachbunge, Bachrolle, Trollblume, Sumpfdotterblume |
Dialekt: | Bachdolä |
Deutsch: | Wasseramsel |
> Dolä | |
Dialekt: | Bachhääggel |
Deutsch: | Kinderschreck |
gang nüd i Bach, susch niid är di! anderswo Wasserbutz | |
Dialekt: | Bachholz |
Deutsch: | Bachholz |
Flurname | |
Dialekt: | Bachschtelzä |
Deutsch: | Bachstelze |
mhd wasserstelze | |
Dialekt: | bachapp |
Deutsch: | bachhinab |
bachapp gaa in einer Abstimmung verworfen werden | |
Dialekt: | bachä |
Deutsch: | backen |
gebacken mhd bachen bbachnä: gebacken, hartgetreten bbachnä Schnee, bbachnä Bodä Bachschtubä > Beck, Zwiiback | |
Dialekt: | Riiffä |
Deutsch: | Bachgeröll |
im Bisistaal heds etz mängisch dr läär Riiffä i dr Muätaa das Wort kommt von lat ripa, ital riva (Riviera), frz rive (Hauterive, Rivages) mhd rif = Ufer, Riff > Reiff | |
Dialekt: | Schalä |
Deutsch: | Bachverkleidung |
> Bächlärä-Schalä neu: Kleidung, Anzug ä nüüi Schalä! | |
Dialekt: | Schtoosbach |
Deutsch: | Bach, der vom Stoos kommt, oder stossweise kommt |
Dialekt: | Aa |
Deutsch: | |
Fluss, Bach Steiner-Aa, Rigi-Aa, Melch-Aa, Muot-Aa | |
Dialekt: | Acht |
Deutsch: | gib |
gib Acht! gänd Acht! > Obacht, ushuät | |
Dialekt: | altbachä |
Deutsch: | altbacken |
Dialekt: | an |
Deutsch: | an |
a Bach, a d Hand .. | |
Dialekt: | änät |
Deutsch: | |
Duden: “schweizerisch für jenseits” änät äm Pragel, änät äm Bach vgl. Ennetbirg (Gebirgsland jenseits des Gotthards), Ennetmarch (alter Name für Urnerboden), Ennetbaden, Ennetbühl, Ennetbürgen, Ennetmoos, Ennetsee | |
Dialekt: | Bächlär |
Deutsch: | |
Leute am Bach (Plättäbächlär, Rambächlär) | |
Dialekt: | Bächlärä |
Deutsch: | Bächleren |
(Wildbach) | |
Dialekt: | Bälzälis |
Deutsch: | |
Familie Grossmann (jetzt Suter) am Rambach | |
Dialekt: | Beck |
Deutsch: | Bäcker |
Familienname, Familie Hediger Beckärii: Bäckerei beckä: den Beruf eines Bäckers ausüben (är hed bbeckät) > bachä, heitärä Beck! Puuräbeckä | |
Dialekt: | Bettbach |
Deutsch: | Bettbach |
Flurname | |
Dialekt: | Blatt |
Deutsch: | Laubblatt, Blatt Papier, Jassblatt |
> Bletter, Blettli vgl FN Blättler (Blattä, Blattäbach, Blattäweidli, Blattli, Blättäli > Plattä | |
Dialekt: | Boort |
Deutsch: | Flussufer, Anhöhe |
Aport, Bachboort, Poort | |
Dialekt: | Brügg |
Deutsch: | Brücke |
(anderswo Brugg, UR,NW,VS Brigg) mhd brucke, brügg Bettbach-, Vorder-, Föllmis-, Chilä-, Hinder-, Zwings-, Euschä-, Laui-, Saali-, Teufbach-, Staarzlä- > Brüggli, Schtääg vgl Familienname Brugger, Bruckner, Bruggmann, Brügger,ON Brugg AG, Brügg BE, Brügglen SO Brügg | |
Dialekt: | Brüggli |
Deutsch: | Brücklein |
Hüräbach auch: Podium für den Vorstand | |
Dialekt: | Brunnä |
Deutsch: | Quelle |
Brunnen, Bach > Schliichend-, Schachä-, Wiichel-, Chalt- vgl. ON Brunnen, Kaltbrunnen | |
Dialekt: | Bürgälibach |
Deutsch: | Bürgelibach |
Dialekt: | Chaltäbrunnä |
Deutsch: | |
vgl. ON -acker, -bach, -brunnen, -häusern, Kaltenbach Kaltbad (vielerorts): “da mag man vor Kelte nit lang baden, man muoss sich dreimal drin hinunter tunken, dann hat man gnueg” | |
Dialekt: | Chlingä |
Deutsch: | Klinge |
(Tür, Messer),Giessbach | |
Dialekt: | der |
Deutsch: | der |
d(e)r Vatter, d(e)r Herrgott, d(e)r Bach | |
Dialekt: | Frii |
Deutsch: | Frei |
Familienname Frei, Frey Die Frei in Silenen UR heissen dort ds Friijä, aber Pfr. Jost Frei hiess bei uns Pfr. Frei! vgl. Freienbach SZ Friiäbach, Freiburg Friiburg | |
Dialekt: | Fuulä |
Deutsch: | |
Böser Faulen vgl ON Faulenbach BE, Fulenbach SO | |
Dialekt: | geisslärä |
Deutsch: | als Geissler amten |
Ich ha hiä und da im Summer chönnä mit ds Töllggärs gu geisslärä i Teufbachwald: das isch dä schöön gsii! | |
Dialekt: | Giässä |
Deutsch: | Giessen, Wasserfall |
mhd giezen vgl Giessbach BE, Giesskanne | |
Dialekt: | gluffä |
Deutsch: | gelaufen |
gan Muotathal gluffe der Teufbach loff fürchterlich daher äs isch zwenig gluffä (Schi, Geschäft) gloffä > lauffä | |
Dialekt: | gnuäg |
Deutsch: | genug |
mhd genuog äs isch gnuäg äs gnuäg as Bach gnuäg Heu dundä medä gnuäg Hesch gnuäg Heu? - Ja, i gibä nu viil am Vee! Pensionierter: I ha nüüd gnuägärs wedär Tääg! (neu gnüägänd) Äs gid nüüd gnuägärs wedr Gäld, nur isch äs lätz värteilt! | |
Dialekt: | Greedi |
Deutsch: | Gerade, Geradheit |
mhd gerede alli Greedi den Bach in die Gredi ziehen NW gredi dure (wagrecht) > graad | |
Dialekt: | Hääggel(ul) |
Deutsch: | grosser Haken |
mhd haekel > Wasser-, Bach-, Güllä- | |
Dialekt: | Hännässlär |
Deutsch: | |
Nachkommen des Johannes Rickenbacher | |
Dialekt: | Hasälbach |
Deutsch: | |
Flurname vgl Familienname Haselbach | |
Dialekt: | Hass |
Deutsch: | Hass |
mhd hazz Hass und Niid und Hoofbach | |
Dialekt: | Himälbach |
Deutsch: | Himmelbach |
Flurname | |
Dialekt: | Höllbach |
Deutsch: | |
Bach aus dem Hölloch jetzt: Höllochbach | |
Dialekt: | Hoofbach |
Deutsch: | Hofbach |
Dialekt: | Huäb |
Deutsch: | Huob, Hube |
ahd huoba 1) Grundstück vgl FN Hubacher, Hubmann, AnderLeitärä, Huber 2) Tierhöhle (Fuchs, Dachs, Murmeltier > Buu), spöttisch für Schlafzimmer | |
Dialekt: | Hüüräbach, Hüüridaal |
Deutsch: | Hürenbach, Hürithal |
Dialekt: | Iibach |
Deutsch: | |
Ortsname | |
Dialekt: | iischiässä |
Deutsch: | einschiessen |
zur Probe, ferner:dr Grind iischiässä dr Blitz chönnt iischiässä Broot i Bachofä iischiässä Gäld iischiässä | |
Dialekt: | im |
Deutsch: | im |
im Wald, im Huus, im Gadä,im Gaa, im Nää, im Schtaa vgl FN Imbach, Imboden, Imfeld, Imhof, Imholz, Immoos | |
Dialekt: | Jooschtä |
Deutsch: | |
Familienzuname Rickenbacher auch Jööschtuls | |
Dialekt: | leid |
Deutsch: | widerwärtig, böse |
mhd leit (vgl beleidigen) är isch leid mit dr Frau d Goofä tüänd leid ä leidägi Sach leids Wättär äär wäär ä kä leidä,d Frau isch dr leid Cheib! leidwärchig ä leidä Hund ä leidä Bach nüd leid = nicht übel > zleidwärchä, värleidä | |
Dialekt: | Linti |
Deutsch: | |
Flurname für weiches, rutschiges Gelände (Rambachtobel) | |
Dialekt: | Loch |
Deutsch: | Loch |
mhd loch Löchli, Löchär In Flurnamen: a) Geländetiefe, Tälchen z. B. Bären-, Heiter-, Hühner-, Kalber-, Regen-, Roggen-, Dreck- b) Höhle: Höll-, Laui-, Maamilch-Gämsi-, Muus-, Munggä-, Lochbach, vor dä Löchärä | |
Dialekt: | Melkäbaschäbalzä |
Deutsch: | |
Fam. Rickenbacher des Melchior | |
Dialekt: | Mettelbach |
Deutsch: | |
Name eines Bergbaches | |
Dialekt: | nachä |
Deutsch: | entlang, nachfolgend |
am Bach nachä am Vattär nachä am Wääg nachä | |
Dialekt: | nass |
Deutsch: | nass |
Worum sind d Fischli äso gäärä under umä Brüggli? - ass nüd nass wäärdid, wänns chund gu rägnä! > flätsch-, tropfät-, bach-, nessär, Nessi, netzä | |
Dialekt: | Obacht |
Deutsch: | Achtung |
mhd ober acht = grosse Acht Obacht! gib Obacht! | |
Dialekt: | ööschtärlä |
Deutsch: | |
am Ostermontag gehen die Kinder mittags an einen Bach, machen Feuer an und kochen und braten und essen allerlei - dieser Brauch ist sonst nicht bekannt (nicht im Bisisthal, nicht in Illgau, nicht in Schwyz ) | |
Dialekt: | Parlis |
Deutsch: | |
Spitzname Fam. Rickenbacher | |
Dialekt: | Plattäbach |
Deutsch: | Plattenbach, Blattenbach |
Flurname, Plattäbächlär vgl. Blapbach BE | |
Dialekt: | Plödärs |
Deutsch: | |
Familienzuname Fam. Rickenbacher > Parlis | |
Dialekt: | Poort |
Deutsch: | Bord, Rand, Böschung |
mhd bord uf um Poort ussä > Bach-, Schattä-, Schnee-, Aport ital bordo | |
Dialekt: | Putsch |
Deutsch: | Putsch |
schweiz. Mundart, lautmalerisch gebildet, Bei uns: Wasserschwall, plötzliche Flutwelle eines Wildbaches dr Putsch chund! ä schöönä Putsch isch choo! engl push | |
Dialekt: | Rambach |
Deutsch: | |
Bergbach vom Schwarzstock | |
Dialekt: | Ramsä |
Deutsch: | Ramsen |
Bärlauch uralter Pflanzenname, vgl ON Ramsen, Rams- au, Ramsbach, Ramsei (Ramseier) | |
Dialekt: | Riedbachbärg |
Deutsch: | Riedbachberg |
Flurname | |
Dialekt: | Rickäbach |
Deutsch: | Rickenbach |
häufiger Bachname (= Bach aus einem Rick = Tobelbach) | |
Dialekt: | Rickäbach |
Deutsch: | |
häufiger Ortsname (gut 1 Dutzend Postorte in der Schweiz) | |
Dialekt: | Rickäbach |
Deutsch: | |
häufiger Familienname (auch Riggenbach) | |
Dialekt: | Rickäbacher |
Deutsch: | |
Leute von Rickenbach, Familienname Rickenbacher, von Rickenbach, | |
Dialekt: | Riich |
Deutsch: | Reich |
mhd rich Alle solche Namen sprechen wir mit ii aus: Himmelreich, Frankreich, Österreich, König-reich, Reichenbach BE, Reichenau GR , Reichenburg SZ vgl. Richensee LU Richenthal LU | |
Dialekt: | rofflä |
Deutsch: | dumpfes Geräusch |
(Mühle, Schluchtbach) rofzen auch rochlä (grunzen, röcheln) vgl. Rofflaschlucht GR engl rough | |
Dialekt: | Rootä |
Deutsch: | Roten |
(Spitzname) Familie Suter Haselbach | |
Dialekt: | Rootäbach |
Deutsch: | Rotenbach |
Dialekt: | Ruuchhaselbach |
Deutsch: | Ruchhaselbach |
Flurname | |
Dialekt: | Ruus |
Deutsch: | Runse, Rinne |
mhd runse Sperlen zwischen den Bachrunsen | |
Dialekt: | saarä |
Deutsch: | saaren |
mit Geröll überschwemmen mhd sar (Bach, Fluss) vgl uralte Flussnamen Saar, Sarina, Sarona, Isaar (Sarnen OW? vgl Saarbaum = Pappel) | |
Dialekt: | Sännchessi |
Deutsch: | das Sännkessi |
grosser Kessel zum Chäsen Gletschermühle im Bürgelibach (Badebecken für Schächler) | |
Dialekt: | Schöpfi |
Deutsch: | |
Schöpfi in Ibach = Wasserschöpfstelle Schöpfistudent als Lehrer im Bisisthal > Hundschöpfi | |
Dialekt: | Schpissbach |
Deutsch: | |
Flurname Spiesbach Gwalpeten | |
Dialekt: | Schpörä |
Deutsch: | Sparren |
alte Bachverbauungen | |
Dialekt: | schpreitä |
Deutsch: | spreiten, spreizen |
ds Heuseil schpreitä vgl Spreitenbach ZH | |
Dialekt: | Schtaarzlä |
Deutsch: | |
Flurname Starzlen Bach | |
Dialekt: | Schtafflä |
Deutsch: | Staffel |
(Stufen) Schtaffelgebätt (Mess-Stufengebet früher) neu Flugzeugstaffel, gestaffelt, gestuft vgl Flurname Staffelbach > Schtapfätä | |
Dialekt: | Schtaubbach |
Deutsch: | |
anderer Name für Bettbach | |
Dialekt: | Schtroom |
Deutsch: | Strom |
(bei uns nur: elektrischer Strom) sonst: Bach, Aa | |
Dialekt: | Schtuudäland |
Deutsch: | |
von Stauden durchsetzt 1821 Studenland in Ibach, Stegstuden | |
Dialekt: | Schübel |
Deutsch: | Schübel |
(mhd schübel: Stopfbüschel, Menge, Haufen) ä Schübel Lüüt, äs Schübäli Goofä (>Tschupplä), ä Schübel Schtei Gotthelf Schübel, Schübeli vgl Familienname Schübel, Ortsname Schübelbach > Tschuppelbach > -grind (Dickkopf), -oorä (übelhörig) | |
Dialekt: | Schwarzäbach |
Deutsch: | Schwarzenbach |
verbreiteter Flurname | |
Dialekt: | Schwellä |
Deutsch: | Schwelle |
mhd swelle Schwall, Stau BE Schwelli: Bachverbauung > Türsellä | |
Dialekt: | Sulz |
Deutsch: | Sülze, Gallerte |
mhd sulz (Salzbrühe) häufiger Flur- und Ortsname: nasses saures Gelände -schnee, sulzä, sulzig, Sülzli Familienname: Sulzer, Sulser, Sulzbach > Silchärsband | |
Dialekt: | Teufbach |
Deutsch: | |
Flurname | |
Dialekt: | toossä |
Deutsch: | tosen, brausen |
mhd dosen äs toossäd: Laui, Föön Familienname Dossenbach anderswo Toossä, Doossä = Nossä | |
Dialekt: | trüäb |
Deutsch: | trübe |
mhd trüebe trüäbs Wättär trüäbs Wassär trüäbä Moscht vgl ON Trübsee OW, Trübbach BE SG > luutär | |
Dialekt: | Trümmäl |
Deutsch: | Schwindelanfall, Unentschlossener |
mhd türmel vgl ital tremolo, Val Tremola, BE Trümmelbach | |
Dialekt: | Tschuppelbach |
Deutsch: | |
Gewässername | |
Dialekt: | Tuutälä |
Deutsch: | |
Bachrohr: Wald-Angelika, Dudle, Schärlig | |
Dialekt: | Uuri |
Deutsch: | Kanton Uri |
auch Uurä z Uurä innä hends au Uurä siehe Hüribach, Hürithal UR Üri NW Uiri | |
Dialekt: | uusaabärä |
Deutsch: | |
von Schnee frei werden d Bachpöörtär aabärid scho uus! | |
Dialekt: | vo |
Deutsch: | von |
mhd von GL vu 1) örtlich vo änä, vo daa, vo dännä, vo dett, vo hiä, vo hindä, vo innä, vo nooch, vo obä, vo undä, vo ussä, vo voorä, vo wiitem vo Schwiiz, vo Rickäbach, vo Züri, vo Bäärä, vo Luzäärä uf Wäggis zuä 2) zeitlich vo geschter, vo fäärä, vo Chiläs heichoo 3) Beschaffenheit vo Silbär, vo Gold, vo Ankä, vo Chääs, vo Holz, vo Iisä, vo Schnee 4) Herkunft vo dr Muättär, vo dr Gottä, vo dr Chilbi, vo miär, vo diär, vo üüs, vo inä, vo öppis, vo nüüd, vo waas, vo sälbär, vo älei, vo nüüd chund nüüd 5) vo Aug von Auge das mag i vo Aug gsee,vo Hand machä (ohne Maschine) vo Hand nää und ässä (ohne Besteck) vo Hand singä (ohne Orgelbegleitung) > vom, vonem, vor, voor, drvoo | |
Dialekt: | von |
Deutsch: | |
von älei von allein > vo, vom, vodr, vor, vos vgl. FN: von Ah, von Allmen, von Flüe, von Gunten, von Euw, von Holzen, von Moos, von Rotz, von Rickenbach, von Tobel, von Wyl | |
Dialekt: | Waar |
Deutsch: | Ware |
dr Bach hed schonu ä Waar brungä nimm diis Wäärli! > Chlausäwaar, Faschtäwaar, Ruschtig | |
Dialekt: | Wassärhääggel |
Deutsch: | Wassergeist |
der unvorsichtige Kinder mit seinem langen Haken ins Wasser zieht!: Bachhäägglä (Fasnacht) anderswo: Haaggä Maa > Ruässdilälitrüllnäppär | |
Dialekt: | Wiiss |
Deutsch: | |
der Weisse FN Weiss, Weissen, Wyss, Zwyssig (ds Wiissigs) ds Wiissä: Fam. Betschart des Weissen Lehrer Weissen: zuhause ds Wiissä Ortsnamen: Weissbad, Weisslingen, Weisstannen, Weissenbach, Weissenburg, Weissenstein Flurnamen: Wiss Fluä, Wiiss Nollä, Wiiss Wändli | |
Dialekt: | Wüürzli |
Deutsch: | |
Flurname Würzli (Namensdeutung vgl Würzenbach LU) | |
Dialekt: | Zenälis |
Deutsch: | |
Fam. Rickenbacher | |
Dialekt: | zum |
Deutsch: | |
zum Huus, zum Bach, zum Grosi, zum Beck, zum Schmiid, zum Militäär, zum Diänscht, zum Tram, zum Kantoon - zum ässä, zum trinkä, zum bruuchä, zum bachä, zum aaleggä, zum läsä - zum Teil, zum Gschpass, zum beschtä, zum mindäschtä vgl. Wirtshausnamen: Zum Adler, Bären, Kreuz, Sternen, Schäfli .. FN Zumbühl, Zumholz, Zumstein, Zumsteg | |
Dialekt: | Zwang |
Deutsch: | |
die frühere Zwangsarbeitsanstalt Kaltbach SZ im Zwang gsii | |