Muotathaler Dialekt	Schriftsprache	Erläuterung	Foto	Audio
ää		Kindersprache: nein, nicht
Ääli	Liebkosung	äs Ääli gää
Äänd	Nachmahd, Emd, Öhmd, Grummet	(2. Heu)
äändä	Emd einsammeln	det hends scho gäändät
äändlä	ähneln	auch äänälä
äändli	ähnlich	Gotthelf auf und ähnlich
Äänetli	Kindeskinder
Ääni	Ahne, Grossvater, Grossmutter	dr Äni ds Ä��ni
Äänivater, Äänimueter	Urgrosseltern
Äänis	Anis	Anis-Schnaps lat. anîsum Ä��nis-Chräpfli
Äärbätli	kleine Arbeit	äs schöns Äärbätli arbeiten: Wort aarbeitä bei uns ungebräuchlich > schaffä, wärchä
Äärbs	Erbsen	Äärbsä, Äärbsli
Äärdä	Erde	ganzä-n-Äärdä, Himel und Äärdä > Häärd
äärisch, Äärisch	ernst	meintsch äs äärisch? im Äärisch!
äär	er	äär isch gschuld, nüd iich! > är
ääs	es	ääs, mis Wiibli! (Appenzell: ääs = eins)
ääsig	essbar	äs ääsigs Gresli essfreudig: äs ääsigs Chuäli Gotthelf: äsig
ääbälä	kindisch umgehen mit etwas	> biibääbälä, värbääbälä
a	an	a dr Sunnä a dr Muotaa a d Heiteri gaa a d Händ früürä a dr Naasä nää a Wiänachtä a dä Fiirtigä a dr Fasnacht a dr Gmeind (an der Versammlung) a dä Bluämä schmöckä, Wemfall (Dativ) a wem bisch du? a wem isch das Auto? gib s a dä Goofä! gib s a miär! seisch äs a niämerem! a dem gseet mäs nüd aa a allem aa Hau a dr Chatz dr Schwanz ab > a dr, am, an
Aalauf	Anlauf	än Aalauf nää ohne Anlauf: siehe aahäbligä
Aamääli	Anmal	Spuren von alten Wegen oder Gebäuden anderswo: Muttermal
Aasatz	Ansatz	än Aasatz vom änä Baaart Ansatz zur Lösung einer mathematischen Aufgabe: dr Aasatz wäär rächt Lippenbildung zum Trompetenspielen: Aasatz haa, nümmä haa
aachoo	angehen, betreffen	wänns uf üüs aachoo wäär
aagää	angeben	am Schlittä aagää aagää bim Jassä der Takt aagää dr Hund tuäd aagää (gibt Alarm) hööch aagää (schwindeln)
aaggässä	angefressen	aaggässnä Chääs, Öpfel, Mockä
aagnuu	angenommen	äs Aagnuus: ein angenommenes Kind > aanää
aalääg	sanft ansteigend	äs gaad aalääg uufä
aanää	annehmen	we niids di aa? (wie gefällt es dir?) > aagnuu, wool aanää
aatääplä	berühren	nüd alls aatääplä! > Taapä
aaträägä	zum Kauf anbieten	Fleisch aaträägä sich zur Hilfe anbieten: si hend si aatreid üüs gu hälffä
aawäägä	Weg anbahnen	Lienert agwäged
Aabäd	Abend	guete-n-Aabäd drii Ä��big lang > Fiirabäd
Aadärä	Ader	ahd aadara z Aader laa > Gääder
Aädärli	Äderchen	chiibig Äädärli
Aarflä	Armvoll	äs Ä��rfäli Holz Gotthelf umarflen Lienert arflewys engl armfull
Aarmä	Arm	än Aarmä uusgränkt uf d Aarmä nää Äärmäli > Eermel
ab	ab, weg ab	äm Wääg ab dr Alp ab em (um) Stock ab em Fleisch ä Chnopf isch ab (am Kleid) ab Chrüüz (dort wohnhaft) vgl. Familiennamen Abbühl, Abegg, Abegglen, Abderhalden, Abfrutt, Abplanalp, Abyberg
Abschtäärbisamä		in der Stunde unseres Absterbens Amen.
Abschtand	Abstand	Abschtand nää
abgää	abgeben	Militärsachen, Amt, Gesundheit är hed schonu abgää!
ablääg	abschüssig, abgelegen	> aalääg
abnää	abnehmen	(Obst, Wäsche, Last, Kontrolle, Lebendgewicht)
abnää	2. Stimme spielen oder singen	Musik, tüänd abnää!
abnää	ablesen	d Ziit abnää = Gruss erwidern (morgens, abends)
abnää	glauben	das chamä dem nüd abnää
abniidlä	abrahmen	Niidlä abnää
abschtellä	abstellen	dr Chruäg uf ä Tisch abschtellä ds Trääggabäli abschtellä neu: Motor, Maschine, Strom abstellen (abschalten)
Achslä	Achsel	uf d Achslä nää bis under d Achslä iighiid i Schne eAchslä pütschä (Kraftspiel > pütschä)
achtzääni	18 achtzehn	mid ach(t)zääni muäsch di gu schtelläach(t)zächä ach(t)zächä Jaar alt
ächt	echt	(unverfälscht) ächtä Träääsch ächti Eidgenossä!
achtä	beachten	chasch di achtä gu d Chääs achtä (wenden)
all	alle	all Taag all und ei Taag all und eis maal (jedesmal) all Jaar all Sünntig all Mannä, alli Frauä, alli Goofä dur all Bödä durä (um jeden Preis > übäraal) alls Cheibs, allä Cheibs, allä Chabis, allä Tüüggärs (alles mögliche) alli Längi, alli Wiiti (sehr lang, sehr weit) a allnä öppis gää alls isch värbottä alls adär nüüd allämaa (a alläm aa, allum aa) allem Anschein nach allumaa chunds gu rägnä
allwääg	allweg	(stets, immerhin) engl always, allwäg oft auch nur: wahrscheinlich
Alpchääs	Alpkäse	aus Alpmilch hergestellter Käse
anähaa	dauern	das Wätter hed anä söttigs Fleisch hed nüd lang anä (hält nicht lange frisch) dr Doktr hed am groossä Hofär gseid, är müäss ufs Häärz uufpassä - da hed deer glachät: as lang as i läbä, heds glaub i anä!
anänää	herannehmen	muäsch äs ä chli a di anä nää > aanää
änand	einander	änand d Hand gää, änand nachägaa
änär	jenseits	i dr änärä Schtubäänärisch(t) äusserst z änärischt änä
Ändibäärg	Endiberg	Flurname
Angwääg	Hebelvorrichtung
Appäwääg	Hinunterweg	im Appäwääg: im Hinuntergehen > Uufä
Appäraat	Aparat	Appäräätli
är	er	(unbetont) är isch gsund är isch gu liggä > äär
ärä	ihr	(Dativ) är hed ärä ä Schmutz gää Hau a dr Chatz dr Schwanz ab .. lach ärä nu äs Schtümpli draa ..
ärgaa	ergehen	ä Wääg ärgaa i zwee Schtundä
ärgää	ergeben	Ergebnis zeitigen äs hed schöön ärgää äs mag nüüd ärgää (Ernte)
ärgäächä	erzürnen	jäh erzürnen auch ärgraadä
as	als	1) as Puur as Chnächt as Goofä 2) so as schöön as geschter as lang as ich weiss wedes as d wottisch as viil as är hed mögä hiä isch nüd as mängä as det as wenig as ander as wiit as gseesch as gwüss as waar as i läbä as lang as ich da z Chilä gaa, singid da nüd all! Vergleich: drüümaal as hööch as hööch as äs Huus 3) je .. desto .. as mee as gisch, as mee as wend 4) dass, damit äs gaad nüüd, as mä da cha machä was mä wiil Schutzengegebet: .. hilf mir leben recht und fromm, as ich zu dir in den Himmel komm! .. as si cha a d Chilbi gaa chochä, as mä s cha ässä sid as das Schtäärbä ärfundä hend öbs etz waar siig, as nümmä alls waar siig? worum sind d Fischli gäärä undär dem Brüggli? - as nüd nass wäärdig, wänns chund gu rägnä 5) an das as Fäscht gaa äs gaad as Läbig 6) weil worum nüüd? - as i nüd wiil! > äs
äs	es	äs rägnät äs schniid äs dunndärät äs chund gu rägnä äs isch Sunntig äs isch si derwärt > ääs, is
äsoo	auf diese Weise, dermassen	äsoo muäsch äs machä, nüd anderisch! jä äsoo? äsoo lang äsoo schöön äsoo schwäär
ässä	essen	ich isä, du isisch, är isst, mr ässid, is! ässid! ässädmär! ich ääs, ich ässi, ich ha ggässä ds Ässä bringä aaggässnigs uusässä
Augämääss	Augenmass	ds Augämääss holä (Aprilscherz)
äugäli	Äuglein	(sprich: Eugli) ganz verbääggäti Äugäli
äwägg	weg	enweg engl away äwägg! wiit äwägg vom Määndig äwägg vo Schwiiz awägg durinä vom Riäd awägg duruusä
bääggä	weinen	andernorts verpönt, bei uns immer noch vertrautes Wort für Weinen von Kindern und Trauernden mhd bâgen bbääggät, värbääggät, bbääggätä heichoo, Bäggigsicht, -buäb, -meitli >briäggä, brüälä, hüülä
bääjä	bähen, leicht rösten	aabääjä, bbääjäts Brood mhd bäjen
Baan	Bann	(Holzbann, Jagdbann) uraltes Wort ahd bân, Bannspruch oder gebanntes Gebiet > Baawald, Bawalter, Brüggäbaan, Mattäbaan, värbandisiärä, värbannä Mz Bään (Eisenbahn, Seilbahn, Rollbahn, Kegelbahn) ursprünglich Spur eines Vorbeizuges vgl. Weg bahnen mhd bane Bäändli Bähnlein
Bäär	Bär	Bäärli mhd bër (übertr. schweres Werkzeug, Ramme)
Bäärhaltä		Stoos Flurname (Halter des Zuchtebers)
Bäärä	Bären	(Mehrzahl)
Bäärä	Stadt Bern	z Bäärä-n-obä > Bäärnär
Bäärä		Gasthaus zum Bären
Bääräbodä		ob Föllmis, ob Schwandboden
Bäärädräck	Bärenkot,beliebte Süssware Lakritze	(Süsswurz)
Bääräfaad	Bärenfad	Illgau
Bääräjagd	Bärenjagd
Bäärälapp	Moosart	(Lapp = Tatze)
Bääräloch	Bergen-Pragel
Bääräsool	Bärensohl
Bäärätaappä	Bärentatze
Bäärätritt	Euloch
Bäärätroos	Stoos
Bäärg	Berg	bäärgschtiigä, z Bäärg gaa: bergsteigen
Bäärgdruck	Bergdruck
Bäärghäärd	Bergerde	Flysch, Heuberg, Gwalpeten
Bäärgmanndli	Härdmanndli
Bäärgschpiägel		Sagenbuch
Bäärgä	Bergen	ober Bisisthal
Bäärgli	kleines Bergheimwesen	Ändibäärg, Heubäärg, Mittibäärg, Obärbäärg ff
Bäärmuätter	Gebärmutter	mhd bermuotter: Mutterkrankheit, Bauchschmerzen, Mutterkraut (Kamille)
Bäärnäli	kleiner Futtertrog	als Kinderbettchen (Hilträtteren) > Züüsel
Bäärnär		Leute von Stadt und Kanton Bern
Bäärnärbiät	Bernbiet	Gebiet vom Kanton Bern
Bäärnärobärland	Berner Oberland
Bäärnärtüütsch	Berndeutsch
bäärschtä	bersten	Muo bäärschä = ächzen. auch bääschä
Baart	Bart	ahd bart Verkl. Bäärtli bäärtlä: liebkosen mit dem Bart Baartli: bärtiger Mann,Kurzform für Bartholomäus >?Tannäbaart
Bachhääggel	Kinderschreck	gang nüd i Bach, susch niid är di! anderswo Wasserbutz
bättä	beten	gu bättä gaa bbättät Bischof Caminada fragte ein Mädchen: hesch hütt au bbettet (Churer Deutsch für bättä) am Morge? - nei, i ha müässä gu d Häfä läärä! (> bettä) zu Gott bättä: Gebet in der Kirche für einen Sterbenden (das geschah einmal für den Rüteli Klemens - da kam er selber dazu!) über ä Tisch bättä: Tischgebet verrichten
bättlä	betteln	“das wäär ja ds Bättlä värsuumät!” auch bättlärä
Bätziwasser	gebranntes Wasser	(Schnaps) aus Bätz(g)i > Bitzgi, Bützgi, Trääsch
Baumgaartä	Baumgarten	Baumgäärtli
Beäärdigung	Beerdigung	Leider sind die alten Worte dafür nicht mehr gebräuchlich: z Chilä tuä, Gräbd, Graablegi (Stalder) > Liich, Liichäzuug
beedwääg	beidenwegs, beide zusammen	(beedzämä hend glogä) vgl. sächsich: alle beede
Beerischträäl	Kamm zum Beerenpflücken
Biät	Gebiet	mhd biet > Bäärnärbiet, Baselbiet, Zugerbiet, Züribiet Biet: Alp ob Pragel
Biisääss	Beisäss	mhd bisaezze
biiträägä	beitragen