| Muotathaler Dialekt | Schriftsprache | Erläuterung | Foto | Audio |
|---|---|---|---|---|
| ä | ein | ä Maa ä Frau ä paar ä chli ä jedä ä Ding ä söläs ä diänigä ä kä Bitz ä lengersi mee ganz ä schöönä > äkä, äwägg, du ä lüügsch! ä bisch än Esel! ä hesch ghaa! ä bisch äs! | ||
| ä | ihn | hesch ä gsee? äs hed ä ghaa! mä hed ä ghöört si hend ä! | ||
| ä | auch | är isch ä nu ggangä! bisch ä scho daa? > au | ||
| ä | und | einäzwänzg (einundzwanzig), zweeäzwänzg | ||
| ä | den | für ä Vattär für ä Hund für ä Loo vor ä Gmeindraat | ||
| ää | Kindersprache: nein, nicht | |||
| Aädärli | Äderchen | chiibig Äädärli | ||
| Ääli | Liebkosung | äs Ääli gää | ||
| Äänd | Nachmahd, Emd, Öhmd, Grummet | (2. Heu) | ||
| äändä | Emd einsammeln | det hends scho gäändät | ||
| äändlä | ähneln | auch äänälä | ||
| äändli | ähnlich | Gotthelf auf und ähnlich | ||
| Äänetli | Kindeskinder | |||
| Ääni | Ahne, Grossvater, Grossmutter | dr Äni ds Ääni | ||
| Äänivater, Äänimueter | Urgrosseltern | |||
| Äänis | Anis | Anis-Schnaps lat. anîsum Äänis-Chräpfli | ||
| Äärbätli | kleine Arbeit | äs schöns Äärbätli arbeiten: Wort aarbeitä bei uns ungebräuchlich > schaffä, wärchä | ||
| Äärbs | Erbsen | Äärbsä, Äärbsli | ||
| Äärdä | Erde | ganzä-n-Äärdä, Himel und Äärdä > Häärd | ||
| äärisch, Äärisch | ernst | meintsch äs äärisch? im Äärisch! | ||
| äär | er | äär isch gschuld, nüd iich! > är | ||
| ääs | es | ääs, mis Wiibli! (Appenzell: ääs = eins) | ||
| ääsig | essbar | äs ääsigs Gresli essfreudig: äs ääsigs Chuäli Gotthelf: äsig | ||
| äbä | eben | mhd eben äbävoll > äbnä, Äbnät, bodänäbä, plattäbä, | ||
| äbä | eben | äbä-n-äbä! äbä hesch äs gmacht! äs isch äbä-n-äsoo! Füllwort: är isch alig äbä det hii ggangä mr hend alig äbä früä ghört | ||
| äbähööch | gleichhoch, ebenerdig | (in Uri: Lawinenkeil) | ||
| äbäinä | ebenerdig | äbäninä Erdgeschoss | ||
| äbäuusä | ebenaus | äs gaad äbänuusä: es geht über eine Ebene | ||
| äbäwändig | ebenwandig | Heudiele voll bis oben an den Wänden > äbnä, Äbnämatt, Äbnät | ||
| Äbär | Eber | Familienname Eberli Äbärli > Süüäber | ||
| Äbbeeri | Erdbeeren | |||
| äbbeeränä | Erdbeeren sammeln | mer gand gu äbbeeränä | ||
| Äbheu | Efeu | > Äbuäch | ||
| äbnä | ausebnen | äbnid, äbnid! vo dem isch dr Namä Äbnät choo! | ||
| äbnä | eben | äbnä Bodä abnäs Land im äbnä Chrump > äbä | ||
| Äbnämatt | Ebnenmatt | Flurname Alpen | ||
| Äbnät | Ebnet | Flurname Alpen vgl. Familienname Ebneter, Ebnöther neu: Plateau | ||
| Äbuäch | Efeu, Eppich | (auch UR OW Äbuäch) > Äbheu frünär hends alig Äbuäch gholt zum ds Heu schtreckä | ||
| ä chli | einen kleinen Bissen | äs isch gad ächli chalt är isch ächli ä chliinä mr sind duä ächli ggangä | ||
| Ächs | Axt | äs Ächsli Ächshalm (= Holm) | ||
| ächt | echt | (unverfälscht) ächtä Träääsch ächti Eidgenossä! | ||
| ächt | vielleicht | oft nur Füllwort isch är ächt choo? chasch ächt hörä? für waas ächt? gid s ächt öppis? | ||
| äfärä und änzä | obrigkeitliche | Erlasse verhunzen auch äfnä und antärä > antärä, änzä! BE verantere | ||
| Ägärschtä | Elster | |||
| äkäbitz | kein bisschen | ä kä Bitz, gar nicht | ||
| äkäslood | kein Loot | ä käs Lood, gar nichts | ||
| äkäsmaal | niemals | ä käs maal, kein einziges Mal (ein kein mal) | ||
| äkeinä | niemand | ä keinä keiner | ||
| äläguschi | ins Bett! | frz. allez coucher! | ||
| älei | allein | muättärseelänälei engl. alone | ||
| äleinig | Alleinkind | äs äleinigsauch äs leinigs diä hend ä nu medigs än äleinägi Religioon! | ||
| Älplär | Älpler, Senn, Alphirt | Älpläri, älplärä | ||
| Älplärchilbi | Älplerfest | Herbst, jetzt Winter | ||
| Älplärmagäronä | Alpspeise | (Magäronä und Gumälimöckä) | ||
| äm | ihm | gib äm au öppis! auch: im, em, um | ||
| ämal | einmal | äs isch ämal einä i d Schiissä appäghiid, dä hed är drnaa gseid: amänä Oort muäss mä dänk sii! > einisch | ||
| ämal | wenigstens | ich ha s ämal chönnä, äs isch ämal ggangä, mä cha s ämal ässä, ämal i ha s gmeint, äs isch nüd ämal chald, einmal weiss man, dass (= ämal weis mä as ..) | ||
| än | ein | än Esel, än Änge,l än aarigä, aber auch: ä Esel, ä Ängel .. | ||
| änä | jenseits | änädraa, änädurä, änäfürä, änä innä, änä undä | ||
| änä | jener | äni, änäs (Illgau: äni Wuchä = letzte Woche) > drsälb, disälb, dässälb | ||
| änäfüür | jenseits | |||
| änänachä | jenseits | änänachä isch äs scho aaber | ||
| änäuusä | dorthinaus | värlogä bis änänuusä (bis dorthinaus) | ||
| änand | einander | änand d Hand gää, änand nachägaa | ||
| änandäränaa | schnell, eilig, sofort | (= einer dem anderen nach) | ||
| änär | jenseits | i dr änärä Schtubäänärisch(t) äusserst z änärischt änä | ||
| änät | Duden: “schweizerisch für jenseits” änät äm Pragel, änät äm Bach vgl. Ennetbirg (Gebirgsland jenseits des Gotthards), Ennetmarch (alter Name für Urnerboden), Ennetbaden, Ennetbühl, Ennetbürgen, Ennetmoos, Ennetsee | |||
| Änd | Ende | im Änd liggä, da hed diä Liäb äs Änd > Ändi, äntli | ||
| ändärä | ändern | äs chönnt si ändärä ds Gwand ändärä (umschneidern) | ||
| Ändär | Ender | Familienname | ||
| Ändi | Ende | am Ändi vo dr Wält Ändi Jaar Ändi Wuchä Ändi Monät | ||
| Ändibäärg | Endiberg | Flurname | ||
| Ändifinkä | Hausschuhe aus Stoffenden | Ändiföötschä | ||
| Ändilüütä | Endläuten | Ändlüütä | ||
| Ängäl | Engel | Ängäli (Engelein)Gasthausname Zum Engel Ängälhaar: Christbaumschmuck > änglisch, Schutzängäl | ||
| ängg | eng | viil z ängg änggär machä ängg haa = Atembeschwerden haben (vgl. Lunge Lunggä, FN Enggist) | ||
| Ängg Toor | Enges Tor (Wasserbergfirst) | Wiit Toor | ||
| Änggi | Atembeschwerden | |||
| Änggi | Enge | Enge ZH, Enggistein BE, Aenggenlauenen LU (ob Finsterwald) | ||
| Ängländer | Engländer | Mann aus England, Werkzeug aus England | ||
| änglisch | englisch | (änglisch Schlüssel, änglisch chönnä) | ||
| änglisch | von | (Änglisch Gruoss: Englischer Gruss | ||
| änthalbä | enthalben, halbieren | (Heu, Äpfel usw) | ||
| äntläff | elf | eintleff | ||
| äntli | endlich | äntlächä > Änd | ||
| änzä | verhunzen | si hend ä ggänzt > äfärä, antärä | ||
| Änzä | Enzian | mhd enzian lat gentiana BE Jänzene | ||
| Änzänä | Enzenen | Änzänä Balz, Änzänä Melk | ||
| Änzäwüürzä | Enzianwurzeln (zum Schnapsbrennen) | (zum Schnapsbrennen) | ||
| Änzioonä | Enzian (Pflanze, Schnaps) 1809 Tschalun | 1809 Tschalun (> aachoo) | ||
| änznä | Enzian | (grosser gelber Enzian) | ||
| appälitzä | Ärmel wider herunterrollen | d Eermel appälitzä > litzä | ||
| är | er | (unbetont) är isch gsund är isch gu liggä > äär | ||
| är | ihr | (unbetont: iär) är simmär nüd värkoo är hend is nüüd gseid | ||
| ärä | einer | in ärä Schtund | ||
| ärä | ihr | (Dativ) är hed ärä ä Schmutz gää Hau a dr Chatz dr Schwanz ab .. lach ärä nu äs Schtümpli draa .. | ||
| ärachtä | erachten, bemerken | chasch di ärachtä | ||
| ärbeitä | erwarten | är heds scher nüd mögä ärbeitä | ||
| ärbiissä | todbeissen | dr Hund hed der Chüngäl ärbissä hed di dr Gwundär ärbissä? | ||
| ärbuuä | erbauen | värbuuä | ||
| ärbuudlä | verprügeln | unsanft behandeln | ||
| ärchalä | erkalten | kalt werden | ||
| ärchächä | kräftiger werden | |||
| ärchännä | erkennen | mä mag si nümmä ärchännä i denä Riätärä! | ||
| ärchiimä | aufkeimen, wieder genesen | bisch ärchiimät? | ||
| ärchlüpfä | jemanden erschrecken | värchlüpfä | ||
| ärduurä | erdauern | mhd erduren är heds nu mögä ärduurä | ||
| ärfeckärä | plagen, schikanieren | |||
| ärgaa | ergehen | ä Wääg ärgaa i zwee Schtundä | ||
| ärgaa | entgehen | das isch mär etz ärgangä | ||
| ärgää | ergeben | Ergebnis zeitigen äs hed schöön ärgää äs mag nüüd ärgää (Ernte) | ||
| ärgäächä | erzürnen | jäh erzürnen auch ärgraadä | ||
| ärgägä | entgegen | gang im ärgägä! geh ihm entgegen! | ||
| ärgägähaa | entgegenhalten, Widerstand leisten | |||
| ärgaltä | galt werden, keine Milch geben | eine Milch geben | ||
| ärgantä | in der Gant stehen | |||
| ärgattärä | ergattern | (durch ein Gatter hindurch) mit List erhaschen | ||
| ärgräslä | erwischen | diä Grippä hed mi schöön ärgräslät mhd graezen (wüten) vgl grässlich | ||
| ärguslä | arg hernehmen | ärhudlä | ||
| ärhaltä | erhalten | (Unterhalt geben): i möchts niä ärhaltä > übärchoo | ||
| ärhändlä | erhandeln | mit den Händen schlagen, prügeln | ||
| ärhärä | an den Haaren ziehen | si hend änand scho nu ärhärät! | ||
| ärheckä | erstechen | är hed ä ärheckt | ||
| ärhudlä | erhudeln, arg hernehmen | äs hed ä ärhudlät (Krankheit) | ||
| ärhuusä | erhausen, ersparen | |||
| äringlä | erinnern | (alt) da hand wier uns erynglet | ||
| ärläsä | erlesen | (unpassendes herauslesen) Beeri ärläsä vgl. erlesene Speisen | ||
| ärleebä | zornig werden | är isch schonu ärleebät | ||
| ärlickä | herausfinden, dahinterkommen | (erblicken) är hed s ärlickt | ||
| ärliidä | aushalten | nüd zum ärliidä, nüd ärlittä Meister zum Knecht: äs ärliid da nur nu einä är und iich gaa nüüd! > värliidä | ||
| ärlinggsä | auf listige, trügerische Art erwerben | |||
| ärlodälä | erschüttern, zum Wackeln bringen | lodälä | ||
| ärlogä | erlogen | ärschtunkä und ärlogä | ||
| ärlöösä | erlösen | Aarmi Seelä ärlöösä | ||
| ärmeerä | in der Abstimmung das Mehr erhalten | |||
| ärnamsä | ernennen | |||
| ärneuslä | durchsuchen | mhd ernoisen > neusä | ||
| ärnüälä | durchwühlen | |||
| ärnüüärä | erneuern | mhd erniuwern ds Landrächt ärnüüärä auf Besuch kommen | ||
| ärnüüssä | niessen | är hed si müässä weiswiä ärnüssä | ||
| ärpünggä | mit Fusstritten behandeln | |||
| ärreischtä | ||||
| ärringglä | strafen, quälen | |||
| ärrüäffä | mit Rufen erreichen | är hed ä nu mögä ärrüäffä | ||
| ärschaffä | Lehrer: wer hed dWält ärschaffä? - Schüler: ii nüüd! | |||
| ärschiässä | erschiessen | dr Blitz hed ä Maa und äs Rind ärschossä | ||
| ärschiinä | erscheinen | Günteren Balz sollte vor Gericht erscheinen, da meinte er: är chönn nüd ärschiinä, är läbi nu! | ||
| ärschlaa | verprügeln | (nicht zu Tode) mhd erslân > värschlaa dr Pfandweibel hed gsee, we da ä Fecker si Frau eeländ ärschlaad,won är hed wellä mit dem chiippä, isch sii uufgschossä und seid: das isch mii Maa! | ||
| ärschtunkä | erstunken | ärschtunkä und ärlogä = völlig erlogen | ||
| ärschtützä | abstützen | uf ä Winter ds Dach ärschtützä i dr Hüttä muäsch di ächli ärschtützä, susch ghiisch um! | ||
| ärsoorgä | mit Sorgen erwarten | muäsch äs nüd so ärsoorgä! | ||
| ärteubä | zornig machen | mhd ertouben auch: Wunden aufwühlen | ||
| ärthaa | aufrechthalten | d Bei ärthend mi nümmä! entgegenstemmen magsch nu ärthaa? > värthaa - | ||
| ärtleenä | entlehnen | öppis vo öppärum > värleenä | ||
| ärtlimmä | auftauen | lugg, locker OW ertlimme | ||
| ärtroolä | zu Tode erfallen | mhd ervallen >värtroolä | ||
| ärtrumpä | mit den Fäusten verprügeln | (auf einem herumtrommeln) | ||
| ärtschlaaffä | entschlafen | mhd erslâfen > värtschlaaffä | ||
| ärtüüflä | erteufeln, verprügeln | värtüüflä | ||
| ärtwännä | eingewöhnen | värtwännä | ||
| ärwaarmä | warm werden | bim Wärchä ärwaarmät mä > ärweermä | ||
| ärwadlä | Äpfel schütteln | Baum zum Wackeln bringen | ||
| ärweermä | erwärmen, warm machen | > ärwaarmä | ||
| ärweiggä | wippend | (schwere Dinge) | ||
| ärwellä | Milch auwallen lassen | mhd erwallen > Wellgruäbi | ||
| ärwutschä | erwischen | neu värw(t)wütschä | ||
| ärzellä | erzählen | mhd erzellen meist aber värzellä | ||
| ärzundlä | hart hernehmen | Härdmänndliwort mhd erzünden (=entzünden) | ||
| äs | es | äs rägnät äs schniid äs dunndärät äs chund gu rägnä äs isch Sunntig äs isch si derwärt > ääs, is | ||
| äs | ein | äs Fäscht äs Mässer äs bitzäli > eis, ei | ||
| äs | so | äs we abghauä dr Vatter äs we vom Bodä värschlückt> as | ||
| äs | irgend | äs weer isch nämä äs wiä i d Schiissä appäghiid, und wo all glachät hend, seid är: äs woo muäss einä dänk sii! | ||
| Äschä | Asche | (Aschsche, Äschschä) mhd esche äschlichä (äschäli) Midwuchä: Aschermittwoch mhd ascher, escher engl ash, ashy | ||
| äschpliziärä | explizieren, erklären, erläutern | MK väräschpliziärä: ein grosses Maul führen | ||
| äsiä | manchmal | ä siä gad äsiä äsiä einisch äsiä isch äs guät und äsiä gaar nüüd ehemals äs isch nämä nümmä wen äsiä Einschränkung von je (immer) = jeweilen, zuweilen, etwa > siä | ||
| äso | irgendwie | ä so gaads? - äs gaad äso! Hauts? - Nüd äso! Füllwort: äso chliini Aügli dr Näfel hangät äso inä äso afig ä paar | ||
| äsoo | auf diese Weise, dermassen | äsoo muäsch äs machä, nüd anderisch! jä äsoo? äsoo lang äsoo schöön äsoo schwäär | ||
| Äss | Ess | äs Äss, mit zwei Äss schriibä äs Süüschwänzli Äss | ||
| ässä | essen | ich isä, du isisch, är isst, mr ässid, is! ässid! ässädmär! ich ääs, ich ässi, ich ha ggässä ds Ässä bringä aaggässnigs uusässä | ||
| äsweer | jemand | |||
| äswiä | irgendwie | |||
| äswoo | irgendwo | äs | ||
| äuffnä | äuffnen | mhd ufenen Kluge: aufen (mehren) >?hüüffälä | ||
| äugäli | Äuglein | (sprich: Eugli) ganz verbääggäti Äugäli | ||
| äugäli | äugäli luägä sehr genau | luägä sehr genau hinschauen | ||
| äwägg | weg | enweg engl away äwägg! wiit äwägg vom Määndig äwägg vo Schwiiz awägg durinä vom Riäd awägg duruusä | ||
| äwäggbuuä | an einen anderen Ort hinbauen | |||
| äwägggaa | weggehen | gang äwägg! | ||
| äwäggghiijä | wegwerfen | wegfallen d Fluä isch det äwägghiid! | ||
| äwäggschtoossä | wegstossen | d Laui chönnt ds Huus äwäggschtoossä | ||
| äwäggtuä | wegtun, entfernen, abtun | (Notschlachtung von Tieren) | ||
| äwäggzeerä | wegreissen | abzeerä | ||
| äwägziä | einen Gegenstand an einen anderen Ort hinziehen | |||
| Äxaamä | Examen | |||
| äxakt | exakt, genau | |||
| Äxämpel | Exempel | Beispiel | ||
| äxgüsi | Entschuldigung! | |||
| Äxischtänz | Existenz, Lebensgrundlage | är hed mit dem ä kän Äxischtänz | ||
| äxtärä | extra | eigens das hed är äxtärä gmacht äxtärä für diich gmacht neu äxtraanig > ztratz | ||
| äxpräss | ägschpräss express zum Trotz äxpräss hed ärs gmacht Gotthelf express | |||
| Äxpräss | Expressbrief | |||
| ääbälä | kindisch umgehen mit etwas | > biibääbälä, värbääbälä | ||
| badärä | ärgern | muäsch di nüd äso badärä! (Ärger mit teuren Preisen bei Badekuren und Tagsatzungen zu Baden AG) | ||
| chiibägi Sitzig | Ämterverteilung | |||
| änädurä | dort durch | |||
| Eermäl | Ärmel | (-mul)mhd ermel d Tschööppä appziä und d Eermäl ufälitzä! > Aarmä, Äärmäli | ||
| eermär | ärmer | > aarm lengersi eermär | ||
| eermscht | ärmste | där Eermscht cha mid wenigäm zfridä sii das sind scho di eermschtä, wo ... | ||
| eltär | älter | är isch eltär isch eltär woordä | ||
| Elti | Älte | (Alter) i siinär Elti, vor Elti nümmä mögä, dr Elti naa iischriibä | ||
| eltisch | ältest | där elltisch di allärelltisch Früänär hend is Nuschis die beschtä Magäronä ghaa, und is Heiriwiisis däs eltisch Brood > alt | ||
| ergär | ärger | äs isch nu ergär woordä | ||
| Ergär | Ärger | da hed mä nüüd weder Ergär mhd erger | ||
| ergärä | ärgern | da chasch di nur ergärä | ||
| Escht | Äste | Eschtli Ästlein > Ascht (Ast) | ||
| etzä | äsen, abweiden lassen | mhd atzen, etzen das tüämmär dä nu etzä äs isch ggetzt (LB Glossar: etzen = durch unerlaubtes Weiden abnützen, Atzung = Tierschaden) > Atzig | ||
| änäfüür | dort | |||
| ärgaugglä | Trämel schütteln beim Reisten | |||
| Ghiium | Älplerspeise, Rührum | |||
| nachäschlaa | ähnlich werden | är schlaad am Altä nachä vgl. aus der Art schlagen | ||
| äs Gnuusch | zerknüllte Sachen | |||
| öpfälä | Äpfel pflücken | (erlaubt oder unerlaubt) ggöpfälät | ||
| Öpfäli | Äpfelein | mhd epfelîn | ||
| Schtunggäwerni | Älplergericht | (Brood und Niidlä värchnoosät,andere: Fänz mid Niidlä anschtatt mid Ankä) anderswo -weermi | ||
| tröölä | Ämter-Erschleichung | mhd troelen | ||
| Ussär | Äussere, Ausländer | (ausserhalb Muotathal, Land Schwyz) än Ussärä Ussäri, kä Hiäsägi! 1315 mit den Uzzeren so di Ussern frävel begant Flurname: Ussär Gibel vgl Ausser Schwyz, Ausser Dorf, Ausser Rhoden, Ausser Ferrera, Ausser Berg > Innär- | ||
| ärbäut | im Willen von | "I bi dä wiitniänä äso ärbäut, wänt äläi gasch gu Edelwiissnä." Ich bin nicht froh darüber, wenn du alleine Edelweisse pflücken gehst. Nicht im Willen von jmd. | ||
| a | an | a dr Sunnä a dr Muotaa a d Heiteri gaa a d Händ früürä a dr Naasä nää a Wiänachtä a dä Fiirtigä a dr Fasnacht a dr Gmeind (an der Versammlung) a dä Bluämä schmöckä, Wemfall (Dativ) a wem bisch du? a wem isch das Auto? gib s a dä Goofä! gib s a miär! seisch äs a niämerem! a dem gseet mäs nüd aa a allem aa Hau a dr Chatz dr Schwanz ab > a dr, am, an | ||
| aa | gemäss, nach | a allem aa, miär aa,mä kännt ä am Model aa, am Redä aa, am Gaa aa, am Juuzä aa | ||
| Aabuu | Anbau | äs Aabüüli kleiner Anbau | ||
| Aahänkär | Anhänger | (am Lastwagen) | ||
| Aahebi | Fester Standort | i gfindä käs Aahebi | ||
| Aalauf | Anlauf | än Aalauf nää ohne Anlauf: siehe aahäbligä | ||
| Aaleggätä | Anlegung, Kleidung, Gewand | was hesch au für ä Aaleggätä! | ||
| Aamääli | Anmal | Spuren von alten Wegen oder Gebäuden anderswo: Muttermal | ||
| Aareisig | Einrichtung | Arbeitsvorgang ä schööni Aareisig! | ||
| Aasatz | Ansatz | än Aasatz vom änä Baaart Ansatz zur Lösung einer mathematischen Aufgabe: dr Aasatz wäär rächt Lippenbildung zum Trompetenspielen: Aasatz haa, nümmä haa | ||
| Aaschiin | Anschein | äs macht dr Aaschiin äs chömm gu rägnä | ||
| Aazündär | Anzünder | mä müässt nur nu dr Aazündär haa! > Zündär | ||
| Aazuug | Bettüberzug | Ziächä neu: Anzug > Kleidig | ||
| aabiissä | anbeissen | än aabbissnä Öpfel | ||
| aabrännä | anbrennen | d Gümel tüänd etz dä aabrännä sind aabrännt | ||
| aabruuchä | anbrauchen | Hesch guäti Voorsätz gmacht fürs nüü Jaar? - Nei, i ha nu die altä, nu nüd aabruucht! | ||
| aabüätzä | annähen | büätzä | ||
| aabuuä | anbauen | |||
| aacheerä | ankehren, anpacken | är weiss wiä aacheerä | ||
| aacheerig | ankehrig | gelehrig, geschickt äs aacheerigs Meitli | ||
| aachoo | berühren | nüd aachoo am frisch Gmaalätä! bisch aachoo! | ||
| aachoo | Feuer fangen | ds Huus isch aachoo! (Schülerdeutsch: das Haus ist angekommen!) “1809 sind 3 Häuser verbrunnen in der Tschalun, weil ein Glarner Enzionen Wurzlen brannte und davon angekommen sind!” | ||
| aachoo | angehen, betreffen | wänns uf üüs aachoo wäär | ||
| aadingä | andingen, ans Herz legen | (spr. aatingä) si heb mers weis wiä aadinget aatungä: angedungen | ||
| aafaa | anfangen | mä sött einisch aafaa wer hed aagfangä? | ||
| aafrüürä | anfrieren | da früürid d Schue am Bode aa! auch: aagfrüürä | ||
| aafüürä | Feur anmachen | gang gu aafüürä! ich ha aagfüürät | ||
| aagaa | beginnen | d Chilä, d Schuel, ds Theater gaad aa | ||
| aagaa | anfangs | aagänds Winter | ||
| aagää | angeben | am Schlittä aagää aagää bim Jassä der Takt aagää dr Hund tuäd aagää (gibt Alarm) hööch aagää (schwindeln) | ||
| aagattigä | ins Werk setzen | we chönnt mä jetzt das aagattigä? > Gattig | ||
| aaggässä | angefressen | aaggässnä Chääs, Öpfel, Mockä | ||
| aaghiijä | Anriss nehmen | (Laui, Schlipf) > aariitä | ||
| aagleid | angekleidet | bisch afig aagleid? > aaleggä | ||
| aagnuu | angenommen | äs Aagnuus: ein angenommenes Kind > aanää | ||
| aagrüärt | angeworfen | dr Chnüsel übärchoo we aagrüärt > rüärä | ||
| aagschauä | anschauen | gschau s aa: äs isch diis! | ||
| aagschiirä | das Geschirr | ds Ross aagschiirä Sigrist: i muess der Pfarr gu aagschiirä (Messgewand anlegen) | ||
| aagsee | ansehen | mä chan ums aagsee, mä hed ums aagsee | ||
| aagwännä | angewöhnen | mä muäss dä Goofä das aagwännä | ||
| aagwisä | angewiesen | ufs Aarmägäld aagwisä | ||
| aahaa | anleiten | mä muess d Goofä zum Folgä aahaa, susch folgits niä! | ||
| aaghaa | angehabt | är hed ä kä Schuä aaghaa | ||
| aahäbligä | vom Stand aus | (springen) | ||
| aahäbägslä | vom Stand aus | (springen) | ||
| aahänkä | anhängen | ä Wagä aahänkä dr Schnee hänkt aa (hat Gewicht) d Obschtbäum hänkid aa (tragen reiche Früchte) äs faad mr afä aahänkä (beschwerlich werden) | ||
| aaheimälä | anheimeln | (Duden: südwestdt) äs tuäd eim ghörig aaheimälä | ||
| aahauä | anschneiden | neu: ansprechen, anrempeln | ||
| aahockä | ankleben | in der Pfanne | ||
| aalaa | anbehalten | dr Lismär aalaa | ||
| aalääg | sanft ansteigend | äs gaad aalääg uufä | ||
| aalänä | anlehnen | nüd aalänä! > Länä | ||
| aalauffä | beschlagen werden | (Fenster) | ||
| aalauffä | einlaufen | (Sport, Motor) | ||
| aaleerä | anlernen | aaggleert angelernt | ||
| aaleggä | anlegen | legg öppis aa! Mist: Mischt aaleggä neu: Kapital anlegen > aagleid | ||
| aalintä | linde machen, aufweichen | dr Rägä hed dr Bodä aaglintät > lint | ||
| aaluägä | anschauen | Männdäli aaluägä > gschauä | ||
| aamachä | Speisen | Salaad aamachä aamächälig | ||
| aamachä | Anreiz | das macht mi gaar nüüd aa (keine Lust danach) | ||
| aamerkä | anmerken | merksch um gaar nüüd aa! | ||
| aanää | annehmen | we niids di aa? (wie gefällt es dir?) > aagnuu, wool aanää | ||
| aapütschä | anstossen | pütschä | ||
| aareisä | herrichten | Aarbed aareisä der Tisch aareisä aagreisät | ||
| aareisä | anhetzen | muäss dr der Hund aareisä? schriftdeutsch anreisen (ankommen) > Aareisig | ||
| aariitä | den Anriss nehmen | det obä aagrittä > aaghiijä | ||
| aarüärä | anwerfen | Schtei aarüärä | ||
| aarüärä | berühren | nüd aarüärä! | ||
| aarüärä | anrühren | dr Brii aarüärä | ||
| aaschiässä | mit Scheissen beginnen | mit Schiessen den Anfang machen | ||
| aaschiässä | nicht tödlich treffen | (bloss aagschossä) | ||
| aaschiässä | anstossen | dr Grind aaschiässä, aagschossä | ||
| aaschiissä | anscheissen | (wörtlich und bildlich) | ||
| aaschlaa | anschlagen | ä Zädel aaschlaa dr Grind aaschlaa | ||
| aaschnerzä | anschnauzen | Stöösler-Gedicht: wiit hindärä hends müässä z Chilä is Taal, und aagschnerzt heds dr Pfarr nu medän äs maal! > schnerzä | ||
| aaschriibä | anschreiben | äs aagschribäs (aagschribnigs) Huus | ||
| aaschtaa | anstehen | in die Reihe zum Biichtä aaschtaa | ||
| aaschtaa | passen | äs schtaad im wool aa (passt gut zu ihm) | ||
| aaschtellä | anstellen | käs Bei chönnä aaschtellä (keinen Stand gewinnen) | ||
| aaschtiflä | anstiefeln | (wörtlich, bildlich: anstiften), aagschtiflät | ||
| aaschtiilä | einen Stil anbringen | (an Schaufel, Pickel, Sense) | ||
| aasetzä | ansetzen | der Schnee mag scho aasetzä (am Boden haften) am Gwand aasetzä | ||
| aattaa | angetan | aatuä | ||
| aatääplä | berühren | nüd alls aatääplä! > Taapä | ||
| aatätschä | den Kopf anschlagen | dr Grind aatätschä aatätscht > tätschä | ||
| aateiggä | Teig bereiten | Aateiggätä | ||
| aatischä | antischen | tüänd afig aatischä! | ||
| aaträägä | zum Kauf anbieten | Fleisch aaträägä sich zur Hilfe anbieten: si hend si aatreid üüs gu hälffä | ||
| aaträffä | antreffen | äs trifft aa! äs hed aatroffä! | ||
| aatriibä | antreiben | das Wättär hed d Bäch schöön aatribä | ||
| aatröölä | anrollen | in Bewegung setzen > tröölä | ||
| aatuä | antun | das söttisch eim nüd aatuä! | ||
| aawäägä | Weg anbahnen | Lienert agwäged | ||
| aazeerä | Anriss nehemn | (Laui, Schlipf) det obä aazeert > aariitä, aaghiijä | ||
| aazeichnä | anzeichen | (Bäume zum Fällen, Vieh zum Unterscheiden) | ||
| aazellä | anzählen | aazellä, Böllä schellä, d Chatz gaad uf Wallisellä .. (Kinderlied) | ||
| aazündä | anzünden | (Licht, Feuer, Pfeife, Stumpen), neu: erzürnen | ||
| Aabäd | Abend | guete-n-Aabäd drii Ääbig lang > Fiirabäd | ||
| Aabädässä | Abendesen | z Abig essen > Zaabäd | ||
| Aabädroot | Abendrot |
| Dialekt: | ä |
| Deutsch: | ein |
| ä Maa ä Frau ä paar ä chli ä jedä ä Ding ä söläs ä diänigä ä kä Bitz ä lengersi mee ganz ä schöönä > äkä, äwägg, du ä lüügsch! ä bisch än Esel! ä hesch ghaa! ä bisch äs! | |
| Dialekt: | ä |
| Deutsch: | ihn |
| hesch ä gsee? äs hed ä ghaa! mä hed ä ghöört si hend ä! | |
| Dialekt: | ä |
| Deutsch: | auch |
| är isch ä nu ggangä! bisch ä scho daa? > au | |
| Dialekt: | ä |
| Deutsch: | und |
| einäzwänzg (einundzwanzig), zweeäzwänzg | |
| Dialekt: | ä |
| Deutsch: | den |
| für ä Vattär für ä Hund für ä Loo vor ä Gmeindraat | |
| Dialekt: | ää |
| Deutsch: | |
| Kindersprache: nein, nicht | |
| Dialekt: | Aädärli |
| Deutsch: | Äderchen |
| chiibig Äädärli | |
| Dialekt: | Ääli |
| Deutsch: | Liebkosung |
| äs Ääli gää | |
| Dialekt: | Äänd |
| Deutsch: | Nachmahd, Emd, Öhmd, Grummet |
| (2. Heu) | |
| Dialekt: | äändä |
| Deutsch: | Emd einsammeln |
| det hends scho gäändät | |
| Dialekt: | äändlä |
| Deutsch: | ähneln |
| auch äänälä | |
| Dialekt: | äändli |
| Deutsch: | ähnlich |
| Gotthelf auf und ähnlich | |
| Dialekt: | Äänetli |
| Deutsch: | Kindeskinder |
| Dialekt: | Ääni |
| Deutsch: | Ahne, Grossvater, Grossmutter |
| dr Äni ds Ääni | |
| Dialekt: | Äänivater, Äänimueter |
| Deutsch: | Urgrosseltern |
| Dialekt: | Äänis |
| Deutsch: | Anis |
| Anis-Schnaps lat. anîsum Äänis-Chräpfli | |
| Dialekt: | Äärbätli |
| Deutsch: | kleine Arbeit |
| äs schöns Äärbätli arbeiten: Wort aarbeitä bei uns ungebräuchlich > schaffä, wärchä | |
| Dialekt: | Äärbs |
| Deutsch: | Erbsen |
| Äärbsä, Äärbsli | |
| Dialekt: | Äärdä |
| Deutsch: | Erde |
| ganzä-n-Äärdä, Himel und Äärdä > Häärd | |
| Dialekt: | äärisch, Äärisch |
| Deutsch: | ernst |
| meintsch äs äärisch? im Äärisch! | |
| Dialekt: | äär |
| Deutsch: | er |
| äär isch gschuld, nüd iich! > är | |
| Dialekt: | ääs |
| Deutsch: | es |
| ääs, mis Wiibli! (Appenzell: ääs = eins) | |
| Dialekt: | ääsig |
| Deutsch: | essbar |
| äs ääsigs Gresli essfreudig: äs ääsigs Chuäli Gotthelf: äsig | |
| Dialekt: | äbä |
| Deutsch: | eben |
| mhd eben äbävoll > äbnä, Äbnät, bodänäbä, plattäbä, | |
| Dialekt: | äbä |
| Deutsch: | eben |
| äbä-n-äbä! äbä hesch äs gmacht! äs isch äbä-n-äsoo! Füllwort: är isch alig äbä det hii ggangä mr hend alig äbä früä ghört | |
| Dialekt: | äbähööch |
| Deutsch: | gleichhoch, ebenerdig |
| (in Uri: Lawinenkeil) | |
| Dialekt: | äbäinä |
| Deutsch: | ebenerdig |
| äbäninä Erdgeschoss | |
| Dialekt: | äbäuusä |
| Deutsch: | ebenaus |
| äs gaad äbänuusä: es geht über eine Ebene | |
| Dialekt: | äbäwändig |
| Deutsch: | ebenwandig |
| Heudiele voll bis oben an den Wänden > äbnä, Äbnämatt, Äbnät | |
| Dialekt: | Äbär |
| Deutsch: | Eber |
| Familienname Eberli Äbärli > Süüäber | |
| Dialekt: | Äbbeeri |
| Deutsch: | Erdbeeren |
| Dialekt: | äbbeeränä |
| Deutsch: | Erdbeeren sammeln |
| mer gand gu äbbeeränä | |
| Dialekt: | Äbheu |
| Deutsch: | Efeu |
| > Äbuäch | |
| Dialekt: | äbnä |
| Deutsch: | ausebnen |
| äbnid, äbnid! vo dem isch dr Namä Äbnät choo! | |
| Dialekt: | äbnä |
| Deutsch: | eben |
| äbnä Bodä abnäs Land im äbnä Chrump > äbä | |
| Dialekt: | Äbnämatt |
| Deutsch: | Ebnenmatt |
| Flurname Alpen | |
| Dialekt: | Äbnät |
| Deutsch: | Ebnet |
| Flurname Alpen vgl. Familienname Ebneter, Ebnöther neu: Plateau | |
| Dialekt: | Äbuäch |
| Deutsch: | Efeu, Eppich |
| (auch UR OW Äbuäch) > Äbheu frünär hends alig Äbuäch gholt zum ds Heu schtreckä | |
| Dialekt: | ä chli |
| Deutsch: | einen kleinen Bissen |
| äs isch gad ächli chalt är isch ächli ä chliinä mr sind duä ächli ggangä | |
| Dialekt: | Ächs |
| Deutsch: | Axt |
| äs Ächsli Ächshalm (= Holm) | |
| Dialekt: | ächt |
| Deutsch: | echt |
| (unverfälscht) ächtä Träääsch ächti Eidgenossä! | |
| Dialekt: | ächt |
| Deutsch: | vielleicht |
| oft nur Füllwort isch är ächt choo? chasch ächt hörä? für waas ächt? gid s ächt öppis? | |
| Dialekt: | äfärä und änzä |
| Deutsch: | obrigkeitliche |
| Erlasse verhunzen auch äfnä und antärä > antärä, änzä! BE verantere | |
| Dialekt: | Ägärschtä |
| Deutsch: | Elster |
| Dialekt: | äkäbitz |
| Deutsch: | kein bisschen |
| ä kä Bitz, gar nicht | |
| Dialekt: | äkäslood |
| Deutsch: | kein Loot |
| ä käs Lood, gar nichts | |
| Dialekt: | äkäsmaal |
| Deutsch: | niemals |
| ä käs maal, kein einziges Mal (ein kein mal) | |
| Dialekt: | äkeinä |
| Deutsch: | niemand |
| ä keinä keiner | |
| Dialekt: | äläguschi |
| Deutsch: | ins Bett! |
| frz. allez coucher! | |
| Dialekt: | älei |
| Deutsch: | allein |
| muättärseelänälei engl. alone | |
| Dialekt: | äleinig |
| Deutsch: | Alleinkind |
| äs äleinigsauch äs leinigs diä hend ä nu medigs än äleinägi Religioon! | |
| Dialekt: | Älplär |
| Deutsch: | Älpler, Senn, Alphirt |
| Älpläri, älplärä | |
| Dialekt: | Älplärchilbi |
| Deutsch: | Älplerfest |
| Herbst, jetzt Winter | |
| Dialekt: | Älplärmagäronä |
| Deutsch: | Alpspeise |
| (Magäronä und Gumälimöckä) | |
| Dialekt: | äm |
| Deutsch: | ihm |
| gib äm au öppis! auch: im, em, um | |
| Dialekt: | ämal |
| Deutsch: | einmal |
| äs isch ämal einä i d Schiissä appäghiid, dä hed är drnaa gseid: amänä Oort muäss mä dänk sii! > einisch | |
| Dialekt: | ämal |
| Deutsch: | wenigstens |
| ich ha s ämal chönnä, äs isch ämal ggangä, mä cha s ämal ässä, ämal i ha s gmeint, äs isch nüd ämal chald, einmal weiss man, dass (= ämal weis mä as ..) | |
| Dialekt: | än |
| Deutsch: | ein |
| än Esel, än Änge,l än aarigä, aber auch: ä Esel, ä Ängel .. | |
| Dialekt: | änä |
| Deutsch: | jenseits |
| änädraa, änädurä, änäfürä, änä innä, änä undä | |
| Dialekt: | änä |
| Deutsch: | jener |
| äni, änäs (Illgau: äni Wuchä = letzte Woche) > drsälb, disälb, dässälb | |
| Dialekt: | änäfüür |
| Deutsch: | jenseits |
| Dialekt: | änänachä |
| Deutsch: | jenseits |
| änänachä isch äs scho aaber | |
| Dialekt: | änäuusä |
| Deutsch: | dorthinaus |
| värlogä bis änänuusä (bis dorthinaus) | |
| Dialekt: | änand |
| Deutsch: | einander |
| änand d Hand gää, änand nachägaa | |
| Dialekt: | änandäränaa |
| Deutsch: | schnell, eilig, sofort |
| (= einer dem anderen nach) | |
| Dialekt: | änär |
| Deutsch: | jenseits |
| i dr änärä Schtubäänärisch(t) äusserst z änärischt änä | |
| Dialekt: | änät |
| Deutsch: | |
| Duden: “schweizerisch für jenseits” änät äm Pragel, änät äm Bach vgl. Ennetbirg (Gebirgsland jenseits des Gotthards), Ennetmarch (alter Name für Urnerboden), Ennetbaden, Ennetbühl, Ennetbürgen, Ennetmoos, Ennetsee | |
| Dialekt: | Änd |
| Deutsch: | Ende |
| im Änd liggä, da hed diä Liäb äs Änd > Ändi, äntli | |
| Dialekt: | ändärä |
| Deutsch: | ändern |
| äs chönnt si ändärä ds Gwand ändärä (umschneidern) | |
| Dialekt: | Ändär |
| Deutsch: | Ender |
| Familienname | |
| Dialekt: | Ändi |
| Deutsch: | Ende |
| am Ändi vo dr Wält Ändi Jaar Ändi Wuchä Ändi Monät | |
| Dialekt: | Ändibäärg |
| Deutsch: | Endiberg |
| Flurname | |
| Dialekt: | Ändifinkä |
| Deutsch: | Hausschuhe aus Stoffenden |
| Ändiföötschä | |
| Dialekt: | Ändilüütä |
| Deutsch: | Endläuten |
| Ändlüütä | |
| Dialekt: | Ängäl |
| Deutsch: | Engel |
| Ängäli (Engelein)Gasthausname Zum Engel Ängälhaar: Christbaumschmuck > änglisch, Schutzängäl | |
| Dialekt: | ängg |
| Deutsch: | eng |
| viil z ängg änggär machä ängg haa = Atembeschwerden haben (vgl. Lunge Lunggä, FN Enggist) | |
| Dialekt: | Ängg Toor |
| Deutsch: | Enges Tor (Wasserbergfirst) |
| Wiit Toor | |
| Dialekt: | Änggi |
| Deutsch: | Atembeschwerden |
| Dialekt: | Änggi |
| Deutsch: | Enge |
| Enge ZH, Enggistein BE, Aenggenlauenen LU (ob Finsterwald) | |
| Dialekt: | Ängländer |
| Deutsch: | Engländer |
| Mann aus England, Werkzeug aus England | |
| Dialekt: | änglisch |
| Deutsch: | englisch |
| (änglisch Schlüssel, änglisch chönnä) | |
| Dialekt: | änglisch |
| Deutsch: | von |
| (Änglisch Gruoss: Englischer Gruss | |
| Dialekt: | änthalbä |
| Deutsch: | enthalben, halbieren |
| (Heu, Äpfel usw) | |
| Dialekt: | äntläff |
| Deutsch: | elf |
| eintleff | |
| Dialekt: | äntli |
| Deutsch: | endlich |
| äntlächä > Änd | |
| Dialekt: | änzä |
| Deutsch: | verhunzen |
| si hend ä ggänzt > äfärä, antärä | |
| Dialekt: | Änzä |
| Deutsch: | Enzian |
| mhd enzian lat gentiana BE Jänzene | |
| Dialekt: | Änzänä |
| Deutsch: | Enzenen |
| Änzänä Balz, Änzänä Melk | |
| Dialekt: | Änzäwüürzä |
| Deutsch: | Enzianwurzeln (zum Schnapsbrennen) |
| (zum Schnapsbrennen) | |
| Dialekt: | Änzioonä |
| Deutsch: | Enzian (Pflanze, Schnaps) 1809 Tschalun |
| 1809 Tschalun (> aachoo) | |
| Dialekt: | änznä |
| Deutsch: | Enzian |
| (grosser gelber Enzian) | |
| Dialekt: | appälitzä |
| Deutsch: | Ärmel wider herunterrollen |
| d Eermel appälitzä > litzä | |
| Dialekt: | är |
| Deutsch: | er |
| (unbetont) är isch gsund är isch gu liggä > äär | |
| Dialekt: | är |
| Deutsch: | ihr |
| (unbetont: iär) är simmär nüd värkoo är hend is nüüd gseid | |
| Dialekt: | ärä |
| Deutsch: | einer |
| in ärä Schtund | |
| Dialekt: | ärä |
| Deutsch: | ihr |
| (Dativ) är hed ärä ä Schmutz gää Hau a dr Chatz dr Schwanz ab .. lach ärä nu äs Schtümpli draa .. | |
| Dialekt: | ärachtä |
| Deutsch: | erachten, bemerken |
| chasch di ärachtä | |
| Dialekt: | ärbeitä |
| Deutsch: | erwarten |
| är heds scher nüd mögä ärbeitä | |
| Dialekt: | ärbiissä |
| Deutsch: | todbeissen |
| dr Hund hed der Chüngäl ärbissä hed di dr Gwundär ärbissä? | |
| Dialekt: | ärbuuä |
| Deutsch: | erbauen |
| värbuuä | |
| Dialekt: | ärbuudlä |
| Deutsch: | verprügeln |
| unsanft behandeln | |
| Dialekt: | ärchalä |
| Deutsch: | erkalten |
| kalt werden | |
| Dialekt: | ärchächä |
| Deutsch: | kräftiger werden |
| Dialekt: | ärchännä |
| Deutsch: | erkennen |
| mä mag si nümmä ärchännä i denä Riätärä! | |
| Dialekt: | ärchiimä |
| Deutsch: | aufkeimen, wieder genesen |
| bisch ärchiimät? | |
| Dialekt: | ärchlüpfä |
| Deutsch: | jemanden erschrecken |
| värchlüpfä | |
| Dialekt: | ärduurä |
| Deutsch: | erdauern |
| mhd erduren är heds nu mögä ärduurä | |
| Dialekt: | ärfeckärä |
| Deutsch: | plagen, schikanieren |
| Dialekt: | ärgaa |
| Deutsch: | ergehen |
| ä Wääg ärgaa i zwee Schtundä | |
| Dialekt: | ärgaa |
| Deutsch: | entgehen |
| das isch mär etz ärgangä | |
| Dialekt: | ärgää |
| Deutsch: | ergeben |
| Ergebnis zeitigen äs hed schöön ärgää äs mag nüüd ärgää (Ernte) | |
| Dialekt: | ärgäächä |
| Deutsch: | erzürnen |
| jäh erzürnen auch ärgraadä | |
| Dialekt: | ärgägä |
| Deutsch: | entgegen |
| gang im ärgägä! geh ihm entgegen! | |
| Dialekt: | ärgägähaa |
| Deutsch: | entgegenhalten, Widerstand leisten |
| Dialekt: | ärgaltä |
| Deutsch: | galt werden, keine Milch geben |
| eine Milch geben | |
| Dialekt: | ärgantä |
| Deutsch: | in der Gant stehen |
| Dialekt: | ärgattärä |
| Deutsch: | ergattern |
| (durch ein Gatter hindurch) mit List erhaschen | |
| Dialekt: | ärgräslä |
| Deutsch: | erwischen |
| diä Grippä hed mi schöön ärgräslät mhd graezen (wüten) vgl grässlich | |
| Dialekt: | ärguslä |
| Deutsch: | arg hernehmen |
| ärhudlä | |
| Dialekt: | ärhaltä |
| Deutsch: | erhalten |
| (Unterhalt geben): i möchts niä ärhaltä > übärchoo | |
| Dialekt: | ärhändlä |
| Deutsch: | erhandeln |
| mit den Händen schlagen, prügeln | |
| Dialekt: | ärhärä |
| Deutsch: | an den Haaren ziehen |
| si hend änand scho nu ärhärät! | |
| Dialekt: | ärheckä |
| Deutsch: | erstechen |
| är hed ä ärheckt | |
| Dialekt: | ärhudlä |
| Deutsch: | erhudeln, arg hernehmen |
| äs hed ä ärhudlät (Krankheit) | |
| Dialekt: | ärhuusä |
| Deutsch: | erhausen, ersparen |
| Dialekt: | äringlä |
| Deutsch: | erinnern |
| (alt) da hand wier uns erynglet | |
| Dialekt: | ärläsä |
| Deutsch: | erlesen |
| (unpassendes herauslesen) Beeri ärläsä vgl. erlesene Speisen | |
| Dialekt: | ärleebä |
| Deutsch: | zornig werden |
| är isch schonu ärleebät | |
| Dialekt: | ärlickä |
| Deutsch: | herausfinden, dahinterkommen |
| (erblicken) är hed s ärlickt | |
| Dialekt: | ärliidä |
| Deutsch: | aushalten |
| nüd zum ärliidä, nüd ärlittä Meister zum Knecht: äs ärliid da nur nu einä är und iich gaa nüüd! > värliidä | |
| Dialekt: | ärlinggsä |
| Deutsch: | auf listige, trügerische Art erwerben |
| Dialekt: | ärlodälä |
| Deutsch: | erschüttern, zum Wackeln bringen |
| lodälä | |
| Dialekt: | ärlogä |
| Deutsch: | erlogen |
| ärschtunkä und ärlogä | |
| Dialekt: | ärlöösä |
| Deutsch: | erlösen |
| Aarmi Seelä ärlöösä | |
| Dialekt: | ärmeerä |
| Deutsch: | |
| in der Abstimmung das Mehr erhalten | |
| Dialekt: | ärnamsä |
| Deutsch: | ernennen |
| Dialekt: | ärneuslä |
| Deutsch: | durchsuchen |
| mhd ernoisen > neusä | |
| Dialekt: | ärnüälä |
| Deutsch: | durchwühlen |
| Dialekt: | ärnüüärä |
| Deutsch: | erneuern |
| mhd erniuwern ds Landrächt ärnüüärä auf Besuch kommen | |
| Dialekt: | ärnüüssä |
| Deutsch: | niessen |
| är hed si müässä weiswiä ärnüssä | |
| Dialekt: | ärpünggä |
| Deutsch: | mit Fusstritten behandeln |
| Dialekt: | ärreischtä |
| Deutsch: | |
| Dialekt: | ärringglä |
| Deutsch: | strafen, quälen |
| Dialekt: | ärrüäffä |
| Deutsch: | mit Rufen erreichen |
| är hed ä nu mögä ärrüäffä | |
| Dialekt: | ärschaffä |
| Deutsch: | |
| Lehrer: wer hed dWält ärschaffä? - Schüler: ii nüüd! | |
| Dialekt: | ärschiässä |
| Deutsch: | erschiessen |
| dr Blitz hed ä Maa und äs Rind ärschossä | |
| Dialekt: | ärschiinä |
| Deutsch: | erscheinen |
| Günteren Balz sollte vor Gericht erscheinen, da meinte er: är chönn nüd ärschiinä, är läbi nu! | |
| Dialekt: | ärschlaa |
| Deutsch: | verprügeln |
| (nicht zu Tode) mhd erslân > värschlaa dr Pfandweibel hed gsee, we da ä Fecker si Frau eeländ ärschlaad,won är hed wellä mit dem chiippä, isch sii uufgschossä und seid: das isch mii Maa! | |
| Dialekt: | ärschtunkä |
| Deutsch: | erstunken |
| ärschtunkä und ärlogä = völlig erlogen | |
| Dialekt: | ärschtützä |
| Deutsch: | abstützen |
| uf ä Winter ds Dach ärschtützä i dr Hüttä muäsch di ächli ärschtützä, susch ghiisch um! | |
| Dialekt: | ärsoorgä |
| Deutsch: | mit Sorgen erwarten |
| muäsch äs nüd so ärsoorgä! | |
| Dialekt: | ärteubä |
| Deutsch: | zornig machen |
| mhd ertouben auch: Wunden aufwühlen | |
| Dialekt: | ärthaa |
| Deutsch: | aufrechthalten |
| d Bei ärthend mi nümmä! entgegenstemmen magsch nu ärthaa? > värthaa - | |
| Dialekt: | ärtleenä |
| Deutsch: | entlehnen |
| öppis vo öppärum > värleenä | |
| Dialekt: | ärtlimmä |
| Deutsch: | auftauen |
| lugg, locker OW ertlimme | |
| Dialekt: | ärtroolä |
| Deutsch: | zu Tode erfallen |
| mhd ervallen >värtroolä | |
| Dialekt: | ärtrumpä |
| Deutsch: | mit den Fäusten verprügeln |
| (auf einem herumtrommeln) | |
| Dialekt: | ärtschlaaffä |
| Deutsch: | entschlafen |
| mhd erslâfen > värtschlaaffä | |
| Dialekt: | ärtüüflä |
| Deutsch: | erteufeln, verprügeln |
| värtüüflä | |
| Dialekt: | ärtwännä |
| Deutsch: | eingewöhnen |
| värtwännä | |
| Dialekt: | ärwaarmä |
| Deutsch: | warm werden |
| bim Wärchä ärwaarmät mä > ärweermä | |
| Dialekt: | ärwadlä |
| Deutsch: | Äpfel schütteln |
| Baum zum Wackeln bringen | |
| Dialekt: | ärweermä |
| Deutsch: | erwärmen, warm machen |
| > ärwaarmä | |
| Dialekt: | ärweiggä |
| Deutsch: | wippend |
| (schwere Dinge) | |
| Dialekt: | ärwellä |
| Deutsch: | Milch auwallen lassen |
| mhd erwallen > Wellgruäbi | |
| Dialekt: | ärwutschä |
| Deutsch: | erwischen |
| neu värw(t)wütschä | |
| Dialekt: | ärzellä |
| Deutsch: | erzählen |
| mhd erzellen meist aber värzellä | |
| Dialekt: | ärzundlä |
| Deutsch: | hart hernehmen |
| Härdmänndliwort mhd erzünden (=entzünden) | |
| Dialekt: | äs |
| Deutsch: | es |
| äs rägnät äs schniid äs dunndärät äs chund gu rägnä äs isch Sunntig äs isch si derwärt > ääs, is | |
| Dialekt: | äs |
| Deutsch: | ein |
| äs Fäscht äs Mässer äs bitzäli > eis, ei | |
| Dialekt: | äs |
| Deutsch: | so |
| äs we abghauä dr Vatter äs we vom Bodä värschlückt> as | |
| Dialekt: | äs |
| Deutsch: | irgend |
| äs weer isch nämä äs wiä i d Schiissä appäghiid, und wo all glachät hend, seid är: äs woo muäss einä dänk sii! | |
| Dialekt: | Äschä |
| Deutsch: | Asche |
| (Aschsche, Äschschä) mhd esche äschlichä (äschäli) Midwuchä: Aschermittwoch mhd ascher, escher engl ash, ashy | |
| Dialekt: | äschpliziärä |
| Deutsch: | explizieren, erklären, erläutern |
| MK väräschpliziärä: ein grosses Maul führen | |
| Dialekt: | äsiä |
| Deutsch: | manchmal |
| ä siä gad äsiä äsiä einisch äsiä isch äs guät und äsiä gaar nüüd ehemals äs isch nämä nümmä wen äsiä Einschränkung von je (immer) = jeweilen, zuweilen, etwa > siä | |
| Dialekt: | äso |
| Deutsch: | irgendwie |
| ä so gaads? - äs gaad äso! Hauts? - Nüd äso! Füllwort: äso chliini Aügli dr Näfel hangät äso inä äso afig ä paar | |
| Dialekt: | äsoo |
| Deutsch: | auf diese Weise, dermassen |
| äsoo muäsch äs machä, nüd anderisch! jä äsoo? äsoo lang äsoo schöön äsoo schwäär | |
| Dialekt: | Äss |
| Deutsch: | Ess |
| äs Äss, mit zwei Äss schriibä äs Süüschwänzli Äss | |
| Dialekt: | ässä |
| Deutsch: | essen |
| ich isä, du isisch, är isst, mr ässid, is! ässid! ässädmär! ich ääs, ich ässi, ich ha ggässä ds Ässä bringä aaggässnigs uusässä | |
| Dialekt: | äsweer |
| Deutsch: | jemand |
| Dialekt: | äswiä |
| Deutsch: | irgendwie |
| Dialekt: | äswoo |
| Deutsch: | irgendwo |
| äs | |
| Dialekt: | äuffnä |
| Deutsch: | äuffnen |
| mhd ufenen Kluge: aufen (mehren) >?hüüffälä | |
| Dialekt: | äugäli |
| Deutsch: | Äuglein |
| (sprich: Eugli) ganz verbääggäti Äugäli | |
| Dialekt: | äugäli |
| Deutsch: | äugäli luägä sehr genau |
| luägä sehr genau hinschauen | |
| Dialekt: | äwägg |
| Deutsch: | weg |
| enweg engl away äwägg! wiit äwägg vom Määndig äwägg vo Schwiiz awägg durinä vom Riäd awägg duruusä | |
| Dialekt: | äwäggbuuä |
| Deutsch: | an einen anderen Ort hinbauen |
| Dialekt: | äwägggaa |
| Deutsch: | weggehen |
| gang äwägg! | |
| Dialekt: | äwäggghiijä |
| Deutsch: | wegwerfen |
| wegfallen d Fluä isch det äwägghiid! | |
| Dialekt: | äwäggschtoossä |
| Deutsch: | wegstossen |
| d Laui chönnt ds Huus äwäggschtoossä | |
| Dialekt: | äwäggtuä |
| Deutsch: | wegtun, entfernen, abtun |
| (Notschlachtung von Tieren) | |
| Dialekt: | äwäggzeerä |
| Deutsch: | wegreissen |
| abzeerä | |
| Dialekt: | äwägziä |
| Deutsch: | einen Gegenstand an einen anderen Ort hinziehen |
| Dialekt: | Äxaamä |
| Deutsch: | Examen |
| Dialekt: | äxakt |
| Deutsch: | exakt, genau |
| Dialekt: | Äxämpel |
| Deutsch: | Exempel |
| Beispiel | |
| Dialekt: | äxgüsi |
| Deutsch: | Entschuldigung! |
| Dialekt: | Äxischtänz |
| Deutsch: | Existenz, Lebensgrundlage |
| är hed mit dem ä kän Äxischtänz | |
| Dialekt: | äxtärä |
| Deutsch: | extra |
| eigens das hed är äxtärä gmacht äxtärä für diich gmacht neu äxtraanig > ztratz | |
| Dialekt: | äxpräss |
| Deutsch: | |
| ägschpräss express zum Trotz äxpräss hed ärs gmacht Gotthelf express | |
| Dialekt: | Äxpräss |
| Deutsch: | Expressbrief |
| Dialekt: | ääbälä |
| Deutsch: | kindisch umgehen mit etwas |
| > biibääbälä, värbääbälä | |
| Dialekt: | badärä |
| Deutsch: | ärgern |
| muäsch di nüd äso badärä! (Ärger mit teuren Preisen bei Badekuren und Tagsatzungen zu Baden AG) | |
| Dialekt: | chiibägi Sitzig |
| Deutsch: | Ämterverteilung |
| Dialekt: | änädurä |
| Deutsch: | dort durch |
| Dialekt: | Eermäl |
| Deutsch: | Ärmel |
| (-mul)mhd ermel d Tschööppä appziä und d Eermäl ufälitzä! > Aarmä, Äärmäli | |
| Dialekt: | eermär |
| Deutsch: | ärmer |
| > aarm lengersi eermär | |
| Dialekt: | eermscht |
| Deutsch: | ärmste |
| där Eermscht cha mid wenigäm zfridä sii das sind scho di eermschtä, wo ... | |
| Dialekt: | eltär |
| Deutsch: | älter |
| är isch eltär isch eltär woordä | |
| Dialekt: | Elti |
| Deutsch: | Älte |
| (Alter) i siinär Elti, vor Elti nümmä mögä, dr Elti naa iischriibä | |
| Dialekt: | eltisch |
| Deutsch: | ältest |
| där elltisch di allärelltisch Früänär hend is Nuschis die beschtä Magäronä ghaa, und is Heiriwiisis däs eltisch Brood > alt | |
| Dialekt: | ergär |
| Deutsch: | ärger |
| äs isch nu ergär woordä | |
| Dialekt: | Ergär |
| Deutsch: | Ärger |
| da hed mä nüüd weder Ergär mhd erger | |
| Dialekt: | ergärä |
| Deutsch: | ärgern |
| da chasch di nur ergärä | |
| Dialekt: | Escht |
| Deutsch: | Äste |
| Eschtli Ästlein > Ascht (Ast) | |
| Dialekt: | etzä |
| Deutsch: | äsen, abweiden lassen |
| mhd atzen, etzen das tüämmär dä nu etzä äs isch ggetzt (LB Glossar: etzen = durch unerlaubtes Weiden abnützen, Atzung = Tierschaden) > Atzig | |
| Dialekt: | änäfüür |
| Deutsch: | dort |
| Dialekt: | ärgaugglä |
| Deutsch: | |
| Trämel schütteln beim Reisten | |
| Dialekt: | Ghiium |
| Deutsch: | Älplerspeise, Rührum |
| Dialekt: | nachäschlaa |
| Deutsch: | ähnlich werden |
| är schlaad am Altä nachä vgl. aus der Art schlagen | |
| Dialekt: | äs Gnuusch |
| Deutsch: | zerknüllte Sachen |
| Dialekt: | öpfälä |
| Deutsch: | Äpfel pflücken |
| (erlaubt oder unerlaubt) ggöpfälät | |
| Dialekt: | Öpfäli |
| Deutsch: | Äpfelein |
| mhd epfelîn | |
| Dialekt: | Schtunggäwerni |
| Deutsch: | Älplergericht |
| (Brood und Niidlä värchnoosät,andere: Fänz mid Niidlä anschtatt mid Ankä) anderswo -weermi | |
| Dialekt: | tröölä |
| Deutsch: | Ämter-Erschleichung |
| mhd troelen | |
| Dialekt: | Ussär |
| Deutsch: | Äussere, Ausländer |
| (ausserhalb Muotathal, Land Schwyz) än Ussärä Ussäri, kä Hiäsägi! 1315 mit den Uzzeren so di Ussern frävel begant Flurname: Ussär Gibel vgl Ausser Schwyz, Ausser Dorf, Ausser Rhoden, Ausser Ferrera, Ausser Berg > Innär- | |
| Dialekt: | ärbäut |
| Deutsch: | im Willen von |
| "I bi dä wiitniänä äso ärbäut, wänt äläi gasch gu Edelwiissnä." Ich bin nicht froh darüber, wenn du alleine Edelweisse pflücken gehst. Nicht im Willen von jmd. | |
| Dialekt: | a |
| Deutsch: | an |
| a dr Sunnä a dr Muotaa a d Heiteri gaa a d Händ früürä a dr Naasä nää a Wiänachtä a dä Fiirtigä a dr Fasnacht a dr Gmeind (an der Versammlung) a dä Bluämä schmöckä, Wemfall (Dativ) a wem bisch du? a wem isch das Auto? gib s a dä Goofä! gib s a miär! seisch äs a niämerem! a dem gseet mäs nüd aa a allem aa Hau a dr Chatz dr Schwanz ab > a dr, am, an | |
| Dialekt: | aa |
| Deutsch: | gemäss, nach |
| a allem aa, miär aa,mä kännt ä am Model aa, am Redä aa, am Gaa aa, am Juuzä aa | |
| Dialekt: | Aabuu |
| Deutsch: | Anbau |
| äs Aabüüli kleiner Anbau | |
| Dialekt: | Aahänkär |
| Deutsch: | Anhänger |
| (am Lastwagen) | |
| Dialekt: | Aahebi |
| Deutsch: | Fester Standort |
| i gfindä käs Aahebi | |
| Dialekt: | Aalauf |
| Deutsch: | Anlauf |
| än Aalauf nää ohne Anlauf: siehe aahäbligä | |
| Dialekt: | Aaleggätä |
| Deutsch: | Anlegung, Kleidung, Gewand |
| was hesch au für ä Aaleggätä! | |
| Dialekt: | Aamääli |
| Deutsch: | Anmal |
| Spuren von alten Wegen oder Gebäuden anderswo: Muttermal | |
| Dialekt: | Aareisig |
| Deutsch: | Einrichtung |
| Arbeitsvorgang ä schööni Aareisig! | |
| Dialekt: | Aasatz |
| Deutsch: | Ansatz |
| än Aasatz vom änä Baaart Ansatz zur Lösung einer mathematischen Aufgabe: dr Aasatz wäär rächt Lippenbildung zum Trompetenspielen: Aasatz haa, nümmä haa | |
| Dialekt: | Aaschiin |
| Deutsch: | Anschein |
| äs macht dr Aaschiin äs chömm gu rägnä | |
| Dialekt: | Aazündär |
| Deutsch: | Anzünder |
| mä müässt nur nu dr Aazündär haa! > Zündär | |
| Dialekt: | Aazuug |
| Deutsch: | Bettüberzug |
| Ziächä neu: Anzug > Kleidig | |
| Dialekt: | aabiissä |
| Deutsch: | anbeissen |
| än aabbissnä Öpfel | |
| Dialekt: | aabrännä |
| Deutsch: | anbrennen |
| d Gümel tüänd etz dä aabrännä sind aabrännt | |
| Dialekt: | aabruuchä |
| Deutsch: | anbrauchen |
| Hesch guäti Voorsätz gmacht fürs nüü Jaar? - Nei, i ha nu die altä, nu nüd aabruucht! | |
| Dialekt: | aabüätzä |
| Deutsch: | annähen |
| büätzä | |
| Dialekt: | aabuuä |
| Deutsch: | anbauen |
| Dialekt: | aacheerä |
| Deutsch: | ankehren, anpacken |
| är weiss wiä aacheerä | |
| Dialekt: | aacheerig |
| Deutsch: | ankehrig |
| gelehrig, geschickt äs aacheerigs Meitli | |
| Dialekt: | aachoo |
| Deutsch: | berühren |
| nüd aachoo am frisch Gmaalätä! bisch aachoo! | |
| Dialekt: | aachoo |
| Deutsch: | Feuer fangen |
| ds Huus isch aachoo! (Schülerdeutsch: das Haus ist angekommen!) “1809 sind 3 Häuser verbrunnen in der Tschalun, weil ein Glarner Enzionen Wurzlen brannte und davon angekommen sind!” | |
| Dialekt: | aachoo |
| Deutsch: | angehen, betreffen |
| wänns uf üüs aachoo wäär | |
| Dialekt: | aadingä |
| Deutsch: | andingen, ans Herz legen |
| (spr. aatingä) si heb mers weis wiä aadinget aatungä: angedungen | |
| Dialekt: | aafaa |
| Deutsch: | anfangen |
| mä sött einisch aafaa wer hed aagfangä? | |
| Dialekt: | aafrüürä |
| Deutsch: | anfrieren |
| da früürid d Schue am Bode aa! auch: aagfrüürä | |
| Dialekt: | aafüürä |
| Deutsch: | Feur anmachen |
| gang gu aafüürä! ich ha aagfüürät | |
| Dialekt: | aagaa |
| Deutsch: | beginnen |
| d Chilä, d Schuel, ds Theater gaad aa | |
| Dialekt: | aagaa |
| Deutsch: | anfangs |
| aagänds Winter | |
| Dialekt: | aagää |
| Deutsch: | angeben |
| am Schlittä aagää aagää bim Jassä der Takt aagää dr Hund tuäd aagää (gibt Alarm) hööch aagää (schwindeln) | |
| Dialekt: | aagattigä |
| Deutsch: | ins Werk setzen |
| we chönnt mä jetzt das aagattigä? > Gattig | |
| Dialekt: | aaggässä |
| Deutsch: | angefressen |
| aaggässnä Chääs, Öpfel, Mockä | |
| Dialekt: | aaghiijä |
| Deutsch: | Anriss nehmen |
| (Laui, Schlipf) > aariitä | |
| Dialekt: | aagleid |
| Deutsch: | angekleidet |
| bisch afig aagleid? > aaleggä | |
| Dialekt: | aagnuu |
| Deutsch: | angenommen |
| äs Aagnuus: ein angenommenes Kind > aanää | |
| Dialekt: | aagrüärt |
| Deutsch: | angeworfen |
| dr Chnüsel übärchoo we aagrüärt > rüärä | |
| Dialekt: | aagschauä |
| Deutsch: | anschauen |
| gschau s aa: äs isch diis! | |
| Dialekt: | aagschiirä |
| Deutsch: | das Geschirr |
| ds Ross aagschiirä Sigrist: i muess der Pfarr gu aagschiirä (Messgewand anlegen) | |
| Dialekt: | aagsee |
| Deutsch: | ansehen |
| mä chan ums aagsee, mä hed ums aagsee | |
| Dialekt: | aagwännä |
| Deutsch: | angewöhnen |
| mä muäss dä Goofä das aagwännä | |
| Dialekt: | aagwisä |
| Deutsch: | angewiesen |
| ufs Aarmägäld aagwisä | |
| Dialekt: | aahaa |
| Deutsch: | anleiten |
| mä muess d Goofä zum Folgä aahaa, susch folgits niä! | |
| Dialekt: | aaghaa |
| Deutsch: | angehabt |
| är hed ä kä Schuä aaghaa | |
| Dialekt: | aahäbligä |
| Deutsch: | vom Stand aus |
| (springen) | |
| Dialekt: | aahäbägslä |
| Deutsch: | vom Stand aus |
| (springen) | |
| Dialekt: | aahänkä |
| Deutsch: | anhängen |
| ä Wagä aahänkä dr Schnee hänkt aa (hat Gewicht) d Obschtbäum hänkid aa (tragen reiche Früchte) äs faad mr afä aahänkä (beschwerlich werden) | |
| Dialekt: | aaheimälä |
| Deutsch: | anheimeln |
| (Duden: südwestdt) äs tuäd eim ghörig aaheimälä | |
| Dialekt: | aahauä |
| Deutsch: | anschneiden |
| neu: ansprechen, anrempeln | |
| Dialekt: | aahockä |
| Deutsch: | ankleben |
| in der Pfanne | |
| Dialekt: | aalaa |
| Deutsch: | anbehalten |
| dr Lismär aalaa | |
| Dialekt: | aalääg |
| Deutsch: | sanft ansteigend |
| äs gaad aalääg uufä | |
| Dialekt: | aalänä |
| Deutsch: | anlehnen |
| nüd aalänä! > Länä | |
| Dialekt: | aalauffä |
| Deutsch: | beschlagen werden |
| (Fenster) | |
| Dialekt: | aalauffä |
| Deutsch: | einlaufen |
| (Sport, Motor) | |
| Dialekt: | aaleerä |
| Deutsch: | anlernen |
| aaggleert angelernt | |
| Dialekt: | aaleggä |
| Deutsch: | anlegen |
| legg öppis aa! Mist: Mischt aaleggä neu: Kapital anlegen > aagleid | |
| Dialekt: | aalintä |
| Deutsch: | linde machen, aufweichen |
| dr Rägä hed dr Bodä aaglintät > lint | |
| Dialekt: | aaluägä |
| Deutsch: | anschauen |
| Männdäli aaluägä > gschauä | |
| Dialekt: | aamachä |
| Deutsch: | Speisen |
| Salaad aamachä aamächälig | |
| Dialekt: | aamachä |
| Deutsch: | Anreiz |
| das macht mi gaar nüüd aa (keine Lust danach) | |
| Dialekt: | aamerkä |
| Deutsch: | anmerken |
| merksch um gaar nüüd aa! | |
| Dialekt: | aanää |
| Deutsch: | annehmen |
| we niids di aa? (wie gefällt es dir?) > aagnuu, wool aanää | |
| Dialekt: | aapütschä |
| Deutsch: | anstossen |
| pütschä | |
| Dialekt: | aareisä |
| Deutsch: | herrichten |
| Aarbed aareisä der Tisch aareisä aagreisät | |
| Dialekt: | aareisä |
| Deutsch: | anhetzen |
| muäss dr der Hund aareisä? schriftdeutsch anreisen (ankommen) > Aareisig | |
| Dialekt: | aariitä |
| Deutsch: | den Anriss nehmen |
| det obä aagrittä > aaghiijä | |
| Dialekt: | aarüärä |
| Deutsch: | anwerfen |
| Schtei aarüärä | |
| Dialekt: | aarüärä |
| Deutsch: | berühren |
| nüd aarüärä! | |
| Dialekt: | aarüärä |
| Deutsch: | anrühren |
| dr Brii aarüärä | |
| Dialekt: | aaschiässä |
| Deutsch: | mit Scheissen beginnen |
| mit Schiessen den Anfang machen | |
| Dialekt: | aaschiässä |
| Deutsch: | nicht tödlich treffen |
| (bloss aagschossä) | |
| Dialekt: | aaschiässä |
| Deutsch: | anstossen |
| dr Grind aaschiässä, aagschossä | |
| Dialekt: | aaschiissä |
| Deutsch: | anscheissen |
| (wörtlich und bildlich) | |
| Dialekt: | aaschlaa |
| Deutsch: | anschlagen |
| ä Zädel aaschlaa dr Grind aaschlaa | |
| Dialekt: | aaschnerzä |
| Deutsch: | anschnauzen |
| Stöösler-Gedicht: wiit hindärä hends müässä z Chilä is Taal, und aagschnerzt heds dr Pfarr nu medän äs maal! > schnerzä | |
| Dialekt: | aaschriibä |
| Deutsch: | anschreiben |
| äs aagschribäs (aagschribnigs) Huus | |
| Dialekt: | aaschtaa |
| Deutsch: | anstehen |
| in die Reihe zum Biichtä aaschtaa | |
| Dialekt: | aaschtaa |
| Deutsch: | passen |
| äs schtaad im wool aa (passt gut zu ihm) | |
| Dialekt: | aaschtellä |
| Deutsch: | anstellen |
| käs Bei chönnä aaschtellä (keinen Stand gewinnen) | |
| Dialekt: | aaschtiflä |
| Deutsch: | anstiefeln |
| (wörtlich, bildlich: anstiften), aagschtiflät | |
| Dialekt: | aaschtiilä |
| Deutsch: | einen Stil anbringen |
| (an Schaufel, Pickel, Sense) | |
| Dialekt: | aasetzä |
| Deutsch: | ansetzen |
| der Schnee mag scho aasetzä (am Boden haften) am Gwand aasetzä | |
| Dialekt: | aattaa |
| Deutsch: | angetan |
| aatuä | |
| Dialekt: | aatääplä |
| Deutsch: | berühren |
| nüd alls aatääplä! > Taapä | |
| Dialekt: | aatätschä |
| Deutsch: | den Kopf anschlagen |
| dr Grind aatätschä aatätscht > tätschä | |
| Dialekt: | aateiggä |
| Deutsch: | Teig bereiten |
| Aateiggätä | |
| Dialekt: | aatischä |
| Deutsch: | antischen |
| tüänd afig aatischä! | |
| Dialekt: | aaträägä |
| Deutsch: | zum Kauf anbieten |
| Fleisch aaträägä sich zur Hilfe anbieten: si hend si aatreid üüs gu hälffä | |
| Dialekt: | aaträffä |
| Deutsch: | antreffen |
| äs trifft aa! äs hed aatroffä! | |
| Dialekt: | aatriibä |
| Deutsch: | antreiben |
| das Wättär hed d Bäch schöön aatribä | |
| Dialekt: | aatröölä |
| Deutsch: | anrollen |
| in Bewegung setzen > tröölä | |
| Dialekt: | aatuä |
| Deutsch: | antun |
| das söttisch eim nüd aatuä! | |
| Dialekt: | aawäägä |
| Deutsch: | Weg anbahnen |
| Lienert agwäged | |
| Dialekt: | aazeerä |
| Deutsch: | Anriss nehemn |
| (Laui, Schlipf) det obä aazeert > aariitä, aaghiijä | |
| Dialekt: | aazeichnä |
| Deutsch: | anzeichen |
| (Bäume zum Fällen, Vieh zum Unterscheiden) | |
| Dialekt: | aazellä |
| Deutsch: | anzählen |
| aazellä, Böllä schellä, d Chatz gaad uf Wallisellä .. (Kinderlied) | |
| Dialekt: | aazündä |
| Deutsch: | anzünden |
| (Licht, Feuer, Pfeife, Stumpen), neu: erzürnen | |
| Dialekt: | Aabäd |
| Deutsch: | Abend |
| guete-n-Aabäd drii Ääbig lang > Fiirabäd | |
| Dialekt: | Aabädässä |
| Deutsch: | Abendesen |
| z Abig essen > Zaabäd | |
| Dialekt: | Aabädroot |
| Deutsch: | Abendrot |